Etnik çatışma: Revizyonlar arasındaki fark

'''Etnik çatışma''', iki veya daha fazla [[etnik grup]] arasında çıkan bir çatışmadır. Çatışmanın kaynağı [[Siyaset|siyasi]], [[sosyoloji|sosyal]] veya [[ekonomi]]k olabilirken, çatışan bireyler etnik grubunun topluluk içindeki konumu için açıkça mücadele etmelidir. Bu son kriter etnik çatışmayı diğer mücadele biçimlerinden ayırır.<ref>{{Kitap kaynağı | başlık= Ethnic Conflict and Civic Life: Hindus and Muslims in India|soyadsoyadı = Varshney|ad= Ashutosh|yayıncı= Yale University Press|yıl= 2002|yer= New Haven|pages=}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı | başlık = Modern Hatreds: The Symbolic politics of ethnic war | soyadsoyadı = Kaufman | ad = Stuart J. | yayıncı = Cornell University Press | yıl = 2001 |isbn= |yer=Ithaca | sayfa = 17}}</ref>

Etnik çatışmanın mutlaka [[şiddet]] içermesi gerekmez. Konuşma özgürlüğünün korunduğu çok uluslu bir toplumda etnik çatışma çoğul demokrasilerin gündelik bir özelliği olabilir. Örneğin, etnik çatışma, etnik gruplar arasında bölünmüş kaynaklar için şiddet içermeyen bir mücadele olabilir.<ref name=":6">{{kitap kaynağı |başlık = Dynamics of Ethnic Competition and Conflict|soyadsoyadı= Olzak|ad= Susan|yayıncı= Stanford University Press |yıl= 1992|isbn=|yer= Stanford|sayfa=}}</ref> Bununla birlikte, çatışma konusu doğrudan ya da sembolik olarak etnik bir grupla bağlantılı olmalıdır. Sağlıklı çok etnikli demokrasilerde, bu çatışmalar "genellikle kurumsallaşmakta, parlamentolar, meclisler ve bürokrasiler aracılığıyla ya da şiddet içermeyen gösteriler ve grevler yoluyla yönlendirilmektedir".<ref name=":7">{{Web kaynağı | url = http://ashutoshvarshney.net/wp-content/files_mf/varshneyethnicityandethnicconflict.pdf | başlık = Ethnicity and Ethnic Conflict | yazar = Ashutosh Varshney | tarih = 2007 | yayıncı = Oxford handbook of comparative politics | arşivengelli = evet}}</ref>

Demokratik ülkeler, şiddetle büyüyen etnik çatışmaları her zaman önleyemezken, kurumsallaşmış etnik çatışma, etnik grupların taleplerini barışçıl yollarla ifade edebilmesini sağlayarak şiddet olasılığını azaltıyor. Öte yandan, otoriter sistemlerde, etnik azınlıklar sıklıkla şikayetlerini ifade edemezler. Şikayetlerin, uzun süren etnik sessizliğin ardından şiddetli patlamanın gerçekleşmesine neden olan yaslanmaya izin verilir.<ref name=":7"/> Dolayısıyla, etnik barış, çatışmanın olmaması değil, şiddetin yokluğudur. Bir diğer sonuç da, şiddet içeren etnik isyanların, daha önce marjinalize olmuş gruplar için çoğunlukla siyasi haklara neden olmasıdır.<ref>{{Dergi kaynağı |yazar = Carlo Koos |yıl = 2016-02-01 |başlık= Does violence pay? The effect of ethnic rebellion on overcoming political deprivation|url= http://cmp.sagepub.com/content/33/1/3|dergi= Conflict Management and Peace Science|dil= en|sayı= 33|issue=1|sayfalar=3–24|doi=10.1177/0738894214559670|issn=0738-8942}}</ref>

gibi kimliksel taleplerin çakışması gruplar arasında gerçekleşen çatışmalara neden olarak gösterilir.<ref name=Çelik>{{kitap kaynağı |başlık= Çatışmadan Uzlaşmaya: Kuramlar, Süreçler ve Uygulamalar |soyadı= Çelik |ad= Ayşe Betül|bölüm= Etnik Çatışmaların Çözümünde Siyaset Bilimi ve Uyuşmazlık Çözümü Yaklaşımları|yıl= 2009|yayıncı = Bilgi Üniversitesi Yayınları |yer= İstanbul |isbn= |sayfalar= 163-165}}</ref>

İlkelci yaklaşım savunucuları, "etnik grupların ve uyrukların varolduğunu iddia ediyor, çünkü biyolojik özellikler ve özellikle bölge konumu gibi ilkel objelere karşı inanç ve eylem gelenekleri vardır".<ref>{{Dergi kaynağı |yazar= Steven Grosby |yıl= 1994|başlık= The verdict of history: The inexpungeable tie of primordiality&nbsp;– a response to Eller and Coughlan|dergi= Ethnic and Racial Studies |sayı= 17|issue=1 |sayfalar=164–171 |doi= 10.1080/01419870.1994.9993817}}</ref> İlkelciler, etnik grup üyeleri arasında akrabalık ilişkisinin güçlü olduğuna inanmaktadır. Donald L. Horowitz , bu akrabalığın "etnik grupların aile benzerlikleri açısından benzer düşünmelerini mümkün kıldığını" iddia ediyor.<ref>{{Kitap kaynağı |ad= Donald L.|soyadsoyadı= Horowitz|yıl= 1985|başlık= Ethnic Groups in Conflict|yer= Berkeley, CA|yayıncı= University of California Press|sayfa=57|isbn=0520053850}}</ref>

İlkelci bilim adamı olan Clifford Geertz, her insanın akrabalarıyla doğal bir bağlantısı olduğunu iddia ediyor. Geertz'e göre zaman tekrarlanan çatışmalarla, kişinin etnisitesiyle olan temel bağlar birleşecek ve sivil toplumla olan bağlarını bozacaktır. Etnik gruplar her zaman sivil hükümetlerin hayatta kalmasını tehdit edecek, ancak bir etnik grup tarafından kurulan ulusların varlığı değil.<ref>{{Kitap kaynağı |başlık= Old societies and new States; the quest for modernity in Asia and Africa.|soyadsoyadı= Geertz|ad= Clifford|yayıncı= Free Press of Glencoe|yıl=1963|isbn=|yer= Londra}}</ref> Dolayısıyla, ilkel bir objektif aracılığıyla ele alındığında, çok etnikli toplumda etnik çatışma kaçınılmazdır.

Siyaset bilimciler bir dizi etnik çatışmaların esas nedenlerinin kurumsal ve ekonomik faktörler değil, politika olduğunu savunuyor. Bu bilim adamları, etnik savaş kavramının yanıltıcı olduğunu iddia ediyor. Çünkü bazı grupların aralarında meydana gelen savaşlar, birbirleriyle kavga etmeye mahkûm edilmeleri aslında siyasi kararların bir sonucudur.<ref name=":20">{{Kitap kaynağı |başlık= Constructing Grievance: Ethnic Nationalism in Russia's Republics|soyadınsoyadı= Giuliano|ad= Elise|yayıncı= Cornell University Press|yıl=2011|}}</ref> Ayrıca, ilkel yaklaşım etnik şiddette mekânsal ve zamansal farklılıkları açıklamaktadır. Bu 'ezeli nefretler' her zaman insanların bilincinin ön saflarında yer alıyorsa, etnik gruplar sürekli şiddete maruz bırakılıyor. Böylece, etnik şiddet, dağınık patlamalarla ortaya çıkar. Örneğin, Varshney, Yugoslavya'nın 1990'lardaki etnik şiddet nedeniyle parçalanmasına rağmen, [[Sovyetler Birliği|SSCB]]'nin çöküşünden bu yana uzun bir barışın yaşandığına dikkat çekiyor. Bu nedenle, bazı bilim adamları, yalnızca ilkel etnik farklılıkların 1990'lı yıllarda şiddetin patlak vermesine neden olabileceğini iddia ediyor.<ref name=":20"/> Lakin bu artık pek kabul gören bir yaklaşım değildir.

Anthony Smith, instrümantalist yaklaşımın "1960'lı ve 70'li yıllarda [[Amerika Birleşik Devletleri|Birleşik Devletler]]'de etkili bir eritme potasında olması beklenen etnik kalıcılığa ilişkin tartışmada göze çarpıyor" olduğunu belirtiyor.<ref name="Smith">{{Dergi kaynağı |yazar= Antony Smith|yıl= 2001|başlık= Nationalism: Theory, Ideology, History|yer= Cambridge|yayıncı= Polity|sayfalar= 54–55|isbn=0745626580}}</ref> Bu yeni teori ile, topluluk liderleri "kültürel grupları, kitlesel seferberlik alanlarında, güç ve kaynaklar için yaptıkları rekabette seçmenler olarak kullandı, çünkü onları toplumsal sınıflardan daha etkili buldu."<ref name="Smith"/> Bu etnik yaklaşımda, etnisite ve ırk, belirli amaçları gerçekleştirmek için araç olarak görülüyor.<ref>{{Kitap kaynağı |ad= Stephen|soyadsoyadı= Cornell|first2ad2=Douglas|soyad2soyadı2= Hartmann|yıl= 1998|başlık= Ethnicity and Race: Making Identities in a Changing World|location=Thousand Oaks, CA|yayıncı=Pine Forge|sayfa=59|isbn=0761985018}}</ref>

Etnik kökenin sabit bir algı olup olmadığı araçsal yaklaşımda çok önemli değildir. Bu okulun bilim insanları, genellikle etnik farklılığın birçok çatışmada rol oynadığı görüşüne karşı değildir. Sadece etnik farklılığın çatışmaların nedenini açıklamak için yeterli olmadığını iddia ediyorlar.<ref>{{Kitap kaynağı |soyadsoyadı= Schlichting|ad= Ursel|bölüm=Conflict Between Different Nationalities: Chances for and Limits to Their Settlement|editör1-ad=Andreas |editör1-soyadsoyadı= Klinke|editör2-ad= Ortwin|editör2-soyadsoyadı= Renn|editör3-bağ=Jean Paul Lehners|editör3-ad=Jean Paul|editör3-soyadsoyadı=Lehners|başlık= Ethnic Conflicts and Civil Society|yer= Aldershot|yayıncı= Ashgate|yıl= 1997|isbn=1840144556}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı |url=http://image.berghof-foundation.org/fileadmin/redaktion/Publications/Handbook/Articles/smith_handbook.pdf|soyadsoyadı=Smith|ad=Dan|yıl=2003|bölüm=Trends and Causes of Armed Conflicts|editör1-ad=Alexander|editör1-soyadsoyadı=Austin|editör2-ad=Martina|editör2-soyadsoyadı=Fischer|editör3-ad=Norbert|editör3-soyadsoyadı=Ropers|başlık=Berghof Handbook for Conflict Transformation|yer=Berlin|yayıncı=}}</ref>

Üçüncü, teori [[İnşacılık|inşacı yaklaşım]]dır. Benedikt Anderson hayalci cemaat konseptini çizerken, etnik grupların toplumsal olarak yapılandırılmış doğasının önemini vurguluyor. [[Tutsiler|Tutsi]]/[[Hutular|Hutu]] ayrımı, 1930'larda, sığır mülkiyeti, fiziksel ölçümler ve kilise kayıtları temel alınarak Belçika sömürge imparatorluğu tarafından kodlanmış olduğundan, bu yaklaşımın savunucuları [[Ruanda]]'yı örnek gösteriyor. Kimlik kartları bu esasla çıkarıldı ve bu belgeler 1994 soykırımında önemli bir rol oynadı.<ref>{{Kitap kaynağı |ad=Mahmood|soyadsoyadı=Mamdani|yıl=2001|başlık=When Victims Become Killers: Colonialism, Nativism, and the Genocide in Rwanda|yer=Princeton, NJ|yayıncı=Princeton University Press|isbn=0691058210}}</ref>

Etnik çatışma ve iç savaşlar bilginleri, üç geleneksel düşünce okulunun her ikisinden de anlayışlar çıkaran kuramlar geliştirdiler. Örneğin, Monica Duffy Toft, ''The Geography of Ethnic Violence: Identity, Interests, and the Indivisibility of Territory'' isimli kitabında, etnik grupların yerleşim kalıpları, sosyal olarak yapılandırılmış kimlikler, etkili liderler, bölünmezlik yaratma ve emsal düzenlemeyle ilgili devlet endişesini göstermektedir; bu da rasyonel aktörlerin bir anlaşmazlığı şiddetle tırmandırmasına yol açabilir. Bu nedenle muhalif grupların çatışmasının daha da kötüye gitmesi muhtemeldir.<ref name="Toft">{{Kitap kaynağı |ad=Monica Duffy|soyadsoyadı=Toft|yıl= 2003|başlık= The Geography of Ethnic Violence: Identity, Interests, and the Indivisibility of Territory|yer= Princeton, NJ|yayıncı= Princeton University Press|isbn=0691113548}}</ref> Bu tür araştırmalar, yalnızca primordiyalist, instrümantalist ya da inşacı yaklaşımları kullanarak açıklaması zor olan meselelere değinmektedir. Varshney'nin belirttiği gibi "saf ilkelciler ve saf instrumentalistler artık yok."<ref name=":7"/>

Çok etnikli demokrasilerde etnik çatışmanın önemli bir kaynağı, devlet himayesine erişimdir. Etnik gruplar arasında devlet kaynakları uğruna çıkan çatışmalar etnik şiddet olasılığını artırabilir. Etnik açıdan bölünmüş toplumlarda, her bir etnik grup özellikle etnik grubunda hedeflenen fayda temelli kamu yararına olan talep azalmaktadır.<ref>{{Dergi kaynağı|yazar=Kolev, Wang|yıl=2010|başlık=Ethnic Group Divisions and Clientelism|dergi= APSA Annual Meeting Paper|doi=}}</ref> Diğer tüm etnik gruplar bu gruplara girseler de bu çıkarlar daha az değer kazanacaktır. Amaçlanan çıkarlar daha caziptir; çünkü etnik gruplar, diğer etnik gruplara göre toplumsal ve ekonomik durumlarını güçlendirebilir veya yükseltebilirken, geniş programatik politikalar göreceli değerlerini artırmaz. Politikacılar ve siyasi partiler, aynı zamanda, maddi menfaatlerin dağılımında toplu etnikleri, kendilerini destekleme konusunda teşvik ederler. Uzun vadede, etnik kimliğin siyasal önemi arttıkça kendini tatmin edici bir denge sağlayacak siyasi partilerin ve parti sisteminin etnifikasyonuna yol açacaktır. Eğer politikacılar sadece etnik kökenden fayda sağlıyorsa, seçmenler kendilerini öncelikle bir etnik gruba ait edecek ve politikacıları aynı şekilde görecekler. Sadece aynı etnik gruba mensup politikacılara oy vereceklerdir. Politikacılar, kamu mallarını sunmaktan kaçınacaklar, çünkü kendi etnik gruplarına ait olmayan ve seçici olarak kendilerine oy vermeyen insanlara hizmet vermek istemeyeceklerdir. Politikacıların, ortak etnik kökenleri olan topluluklara karşı aşırı ılımlı politikaları, demokratikleştirmede etnik kökensizliğe yol açabilir.<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=From Voting to Violence: Democratization and Nationalist Conflict|soyadsoyadı=Snyder|ad= Jack|yayıncı=W. W. Norton & Company|yıl=2000|isbn=}}</ref> Patronaj siyaseti ve etnik siyaset sonunda birbirini güçlendirecek ve Chandra'nın "patronaj demokrasisi" ne geçmesine neden olacaktı.<ref>{{Kitap kaynağı|url=http://politics.as.nyu.edu/docs/IO/2587/Chandra2007-CountingHeads.pdf|başlık=Patrons, clients, and policies: Patterns of democratic accountability and political competition|soyadsoyadı=Kitschelt|ad=Herbert|yayıncı=Cambridge University Press|yıl=2007|isbn=}}</ref>

Yerel politikacılar ve etnik gruplar arasında patronaj ağlarının varlığı, etnik gruplar arasında seferberlik yaparak etnik grupları seferber etmeyi kolaylaştırıyor ve etnik şiddeti seçmen kazançlarıyla öne sürüyor. Etnik grupların etnik kökenli yerel politikacılar üzerinden devlet kaynaklarına erişimine bağımlı olması, muhtemelen onları diğer etnik gruplara karşı şiddet çağrılarına karşı daha duyarlı hale getirir.<ref name=":13">{{Dergi kaynağı|soyadsoyadı=BERENSCHOT Berenschot|ad=WARD Wrd|yıl=2010|başlık=The Spatial Distribution of Riots: Patronage and the Instigation of Communal Violence in Gujarat, India|url=http://ac.els-cdn.com/S0305750X10002019/1-s2.0-S0305750X10002019-main.pdf?_tid=6f3d0cfa-1365-11e6-820c-00000aab0f27&acdnat=1462523886_331783388|dergi=World Development|doi=}}</ref> Bu nedenle, bu yerel patronaj kanallarının varlığı, etnik grupların siyasi olarak şiddete başvurma konusunda teşvik oluşturmaktadır.<ref name=":13"/>