|
'''Güçlü etkileşim''', [[kuark]]lar ve [[gluon]]lar arasındaki etkileşimdir ve [[kuantum renk dinamiği]] kuramı ile betimlenir. Güçlü etkileşim, gluonlar tarafından taşınan ve kuarklar ile [[antikuark]]lara, ayrıca gluonların kendilerine etki eden kuvvettir. Gluon, Latince kökenli bir kelime olup, İngilizcedeki Glue kelimesinin köküdür ve yapışkan madde anlamını karşılamaktadır.
[[Kuark]]lar ve [[gluon]]lar arasındaki etkileşim '''güçlü etkileşim''' olarak adlandırılır ve bu etkileşim
[[Kuantum renkdevinimi]] kuramı (QCD) ile betimlenir. Güçlü etkileşim, gluonlar tarafından taşınan ve kuarklar ile [[antikuark]]lara, ayrıca gluonların kendilerine etki eden kuvvettir.
Gluon, Latince kökenli bir kelime olup, İngilizcedeki Glue kelimesinin köküdür ve yapışkan madde anlamını karşılamaktadır.
Güçlü etkileşim doğrudan [[Parçacık fiziği|temel parçacıklara]] etki ediyor olmasına rağmen bu kuvvet [[hadron]]lar arasındaki nükleer kuvvet olarak da karşımıza çıkar. Güçlü etkileşime giren parçacıkların doğrudan gözlemlenmesinin olanaksız olduğu pek çok [[serbest quark]]kuark gözlemleme çalışmasının başarısızlıkla sonuçlanması sonucu anlaşılmıştır. Sadece hadronların gözlemlenebilmesi görüngüsü [[asimptotik özgürlük]] kuramı ile açıklanır.
== Tarihçe ==
[[1970]]'li yıllara kadar Proton[[proton]] ve nötronlar'ın[[nötron]]ların [[temel parçacık]]lar olduğu düşünülüyordu ve kuvvetli etkileşim ifadesi bugün nükleer kuvvet olarak bildiğimiz çekirdek içi kuvvetler için kullanılmaktaydı. Gözlemlenen kuvvet aslında kuvvetli etkileşiminin [[mezon]] ve [[baryon]]lar, yani hadronlar üzerindeki kalıntı etkileri idi. Bu kuvvet atom çekirdeğindeki protonlar arasındaki elektrostatik itme kuvvetini yenerek çekirdeği bir arada tutabilecek kadar güçlü olmalıydı; bu nedenle çekirdek içi etkileşim, güçlü etkileşim olarak adlandırıldı. Kuarkların keşfini ile birlikte bilimadamları kuvvetin protonlara değil, onları oluşturan kuark ve gluonlara etki ettiğini anladılar. Farkın anlaşılmasının ardından eski kavram ''kalıntı güçlü etkileşim'', yeni kavram ise ''renk kuvveti'' olarak adlandırıldı.
aslında kuvvetli etkileşiminin [[mezon]] ve [[baryon]]lar, yani hadronlar üzerindeki kalıntı etkileri idi. Bu kuvvet atom çekirdeğindeki protonlar arasındaki elektrostatik itme kuvvetini yenerek çekirdeği bir arada tutabilecek kadar güçlü olmalıydı; bu nedenle çekirdek içi etkileşim, güçlü etkileşim olarak adlandırıldı. Kuarkların keşfini ile birlikte bilimadamları kuvvetin protonlara değil, onları oluşturan kuark ve gluonlara etki ettiğini anladılar. Farkın anlaşılmasının ardından eski kavram ''kalıntı güçlü etkileşim'', yeni kavram ise ''renk kuvveti'' olarak adlandırıldı.
== Ayrıntılar ==
Parçacık fiziğinde standart modelin bir kısmı olan [[kuantum renkdinamiğirenk dinamiği]], [[SU(3)]] olarak adlandırılan yerel (ayar) [[simetri grubu]] üzerine kurulu bir Abelyen olmayan [[ayar kuramı]]dır. Güçlü etkileşimin kuvveti [[güçlü bağlaşım sabiti]] ile belirlenir. Bağlaşım sabiti etkileşen parçacıkların [[renk yükü]]ne ve aralarındaki mesafenin/etkileşim enerjisinin büyüklüğüne göre değişir. Kuarklar ve gluonlar renk yükü taşıyan ve dolayısıyla güçlü etkileşime girebilen yegane temel parçacıklardır.
== Ayrıca bakınız ==
| 