Vikipedi

Josef Stalin: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
düzeltme AWB ile
Mehmetyoldas (mesaj | katkılar)
2 değişiklik
Stalin dönemi ile ilgili birtakım aydınlatmalar içerir.
90. satır:
 
== Siyasi Mücadeleler ve Tasfiye Hareketleri ==
Sovyetler BirliğininBirliği'nin ilk önder kadrosu, tarihteki ilk işçi sınıfı devletinin istikamet yönünü tayin ederken daha önce tarihte benzer bir örnek olmamasının her türlü sıkıntısını çekti. Ayrıca kendisine hısım duyan kapitalist devletlerce çevrelenmiş olması onu zor bir durumda bıraktı. [[Vladimir Lenin|Lenin]]'in ölümünden sonra 1930'lu yıllara kadar süren derin tartışmalar, yargılamalar ve verilen idam cezaları, aslındakısmen farklı istikamet tayin etmek isteyen Bolşevikler arasında gelişen siyasal ve ideolojik kavgalardıkavgalardan kaynaklanıyordu. BuBunlar dönemdekısmen [[NEP]]de siyasetindenemperyalizmin çıkılmasıve eleştiriyerli konusuişbirlikçilerinin olacak,Sovyetler sanayileşmeBirliği veüzerindeki kolektivizasyonaoyunlarının karşıbir sonucu olarak çıkılacaktırgörülebilir. [[Savaş Komünizmi]]nden [[NEP]]Lenin'ein geçişiölümünden eleştirensonra [[Levilk Troçki|Troçki]],büyük [[NEP]]ayrılık siyasetine1923 sonsonunda verilmesineTroçki karşıile çıkan [[Buharin]]Stalin, önce [[LevGrigoriy TroçkiZinovyev|TrotskiZinovyev]] ileve dahaKamenev sonraüçlüsü Stalin'earasında karşıçıktı. partiTemel içindekonu muhalefetsanayileşmeydi. eden [[Zinoviev]]Troçki ve arkadaşları [[KamenevNEP]] süreçpolitikasına içindekarşı tasfiyeçıkıyorlardı edileceklerdir.ve [[II."sol" Dünyamuhalefet/ Savaşı]]sapmayı yıllarındaoluşturdular. TroçkiBuna 20karşılık AğustosBuharin, 1940Rykov tarihinde,ve Stalinekibi NEP'nini talimatıyladestekliyor Sovyetve Gizlisağ Polisimuhalefet/sapmayı [[GPU]]temsil tarafındanediyordu, düzenlenenBu biriki suikastgrup sonucuStalin [[Meksika]]'daekibinin ana öldürülmüştürmuhalifleriydi. [[KomünistStalin Parti]]1924 içindesonunda Troçki'nin "sağkesintisiz veyadevrim" soltezine sapmayla"karşi suçlanançıktı eskive liderlerin[[tek tamamıülkede isesosyalizm]] 1930'lutezini yıllardabenimsedi. mahkûmBunun olacak,üzerine StalinZinovyev tarafındanve idamKamenev'le ettirileceklerdir.arası Özelliklebozuldu eskive Bolşeviklerin"sağ yargılanmasımuhalefet"le vearası cezalandırılmasıbiraz ilginçtirdüzeldi. Moskova'da1926 [[Moskovabaşında Davaları|1936-1938]]Zinoviev yıllarıve arasındaKamenev yapılanTroçki'ye duruşmalardakatıldılar. BolşevikTroçki Partininve eskiönderiliğindeki önderlerine"sol zorlamuhalefet" akılüyeleri almaz1927 suçlamalarsonlarındaki yapılmış,15. kendileriniKongre'de emperyalistanti-Sovyet devletlerintutumlarından ajanlarıötürü yapartiden daihraç Troçkistedildiler. olarakZinovie ifşave etmeyeKamenev zorlanmışlardır.hatalarından [[Büyükpişman Temizlik]]olunca adıyla1928'de toplumdapartiye genişgeri yankıkabul bulanedildi. tasfiyeTroçki hareketive sonucunda,taraftarları özellikleise partide1929'da Stalinsürgüne vegönderildi. ekibiBu dönemlerde ([[MolotovNEP]], [[Klimentsiyasetinden Yefremoviç Voroşilov|Voroşilov]]çıkılması, Kaganoviç,kolektivizasyon ve [[LavrentiyKulak Beria(köylü)|Beriakulak]]) hakimiyetlerinikarşıtı kurmuşlardır.mücadele BuBuharin sayedeöncülüğündeki planlanan"sağ sanayimuhalefet"in hamlesinetepkisini hız verilmiş, büyük topraklar kolektifleştirilmiştirçekti. Küçük üreticiler ve köylüler kooperatifler içinde örgütlenmiştir.
 
Stalin'in ekonomik programlarının başarılı olması ve halkın geniş kesimleri tarafından sevilip benimsenmesi muhalefette umutsuzluk yarattı. Bunun sonucunda 1930'larda hem Troçkist hem de "sağcı" muhalefet bir dönüşüme uğradı. Uğradadıkları dönüşüm sonucunda Troçkist ve "sağcı" muhalefet birleşti ve sabotaj, suikast ve çeşitli komplolara başvurarak iktidara gelmenin yollarını denediler. 1934'te Politbüro üyesi Kirov suikasta uğradı. 1934 ile 1938 arasında bir dizi komploda bulunuldu. Bu komploların sorumluları Moskova Davaları veTukhachevsky Olayı gibi çeşitli davalarda yargılanıp cezalandırıldılar. <ref name=":0">Grover, Furr, 2014, "Blood Lies: The Evidence that Every Accusation against Joseph Stalin and the Soviet Union in Timothy Snyder’s Bloodlands Is False", Red Star Publishers, New York, NY, USA.</ref> Stalin'in ölümünden sonra [[Nikita Kruşçev|Kruşçev]], iktidara geldiği ilk parti kongresinde hiçbir kanıt göstermeden bu davaların düzmece olduğunu ve gerçekte herhangi bir komplonun olmadığını iddia etti. Ancak tarafsız araştırmalar gösteriyor ki Kruşçev'in o kongrede Stalin'e yönelttiği tüm iftiralar asılsızdır <ref>Grover, F., 2013, "Khrushchev Lied", Aakar Books, Delhi, India.</ref> ve o dönemde gerçekten devleti tehdit eden ciddi komplolar söz konusuydu. <ref name=":0" /> <ref>Grover, F., 2018, "The Moscow Trials As Evidence," createSpace Independent Publishing Platform, 1st ed.</ref><ref>Grover, F., 2015, "The Murder of Sergei Kirov: History, Scholarship and the Anti-Stalin Paradigm", Aakar Books, Delhi, India.</ref> Bu komploların arkasındaki grupların pek çoğu Alman Nazileri ve Japon Faşistleriyle de yakın ilişki içindeydiler. [[Büyük Temizlik]] adıyla Batı'da bilinen, Rusya'da ise"Yezhovshchina" ya da "Yezhov"un dönemi diye anılan yaygın şiddet dönemi bu bağlamdan bağımsız düşünülemez. Ülkede ciddi komplolar varken ve Nazi tehditi yaklaşıyorken Sovyet yönetimi ciddi önlemler alma ihtiyaci hissediyordu. 1937 ortalarında Tukhachevsky Olayı yaşandı ve bu olayda ordunun Japon desteğiyle hükümete darbe girişimi ortaya çıkarıldı. Bu olaydan bir ay sonra siyasi polis örgütü [[NKVD]]'nin başındaki Yezhov, Stalin'e Batı Sibirya'da Japon destekli bir isyan çıktığı haberini verdi ve sorunu çözmek için bir troikanın görevlendirilmesini istedi.<ref name=":0" /> Bunun ardından Stalin bir genelge imzalayarak Sovyet karşıtı suç içeren olaylara karışan suçlulara ve isyancılara karşı eyleme geçilmesini istedi. Bu genelgenin yayınlanmasından sonraki bir yıl içinde Stalin rapor bombardımanına tutuldu; ülkenin her yerinden isyan ve komplo haberleri geliyordu. Stalin ise doğal olarak devletin güvenlik örgütünün raporlarına inanıyordu. Gerçekte ise Yezhov ve NKVD içindeki pek çok görevli de kendi komplolarını uyguluyorlardı. Yezhov Almanlarla işbirliği içindeydi ve hükümeti devirmek isteyen "sağcı" bloğa mensuptu. Stalin ise bunları bilmiyor ve ilk başlarda her gönderilen rapora inanıyordu. Yezhov ise bu durumu suistimal edip isyancı ve suçluları cezalandırmak yerine partiye bağlı olan pek çok dürüst ve masum komünisti tutukluyordu. <ref name=":0" /> Sovyet yönetiminı yanıltmak için ise çeşitli evrak sahtecilikleri, sahte delil üretme gibi farklı kandırma yöntemleri kullanıyorlardı. 1938 başından itibaren yapılan hukuksuzluklar yavaş yavaş anlaşılmaya başlandı. 1938 Ağustosu'nda Yezhov'un yardımcısı Frinovskii, Beria'yla değiştirildi. Kasımda ise Beria Yezhov'un yerine geçti ve soruşturmalar başlattı. Yapılan soruşturmalar sonucunda sıradan ve suçsuz geniş kitlelere baskı ve zulüm yapıldığı tespit edildi. Bütün baskıların ve temizliklerin son bulması emredildi, troika feshedildi. 1939'da Yezhov ve zulümden sorumlu diğer yöneticiler yargılanıp idam edildi. Aynı yıl, suçsuz yere tutuklanmış veya çalışma kampına gönderilmiş 100 bin kişi serbest bırakıldı. Savaş yıllarında yüz binlerce daha fazlası da davaları tekrar incelendikten sonra serbest bırakıldı. <ref name=":0" /> Olaylar büyük bir trajediye yol açmıştır ve bir küsür yıl içinde pek çoğu masum 600 binden fazla insan yaşamını yitirmiştir. Bu olaydan önce Sovyetler Birliği'nde asılan toplam kişi sayısıysa yüz bin civarındaydı. Olaylardan Stalin'i sorumlu tutmak doğru bir tutum sayılmaz. Stalin, suçsuz insanların zarar gördüğü anlaşılınca operasyonu hemen durdurmak için uğraşmıştır. Devlet aygıtı içindeki Yezhov önderliğindeki grup ise pek çok masum insanı rastgele idam ederek ülkede kaos ve hoşnutsuzluk ortamı yaratmak ve bu sayede Stalin yönetimi aleyhinde isyanlar çıkmasını sağlamak hedefı gütmüştür. Bu tür isyanlar Nazi işgalini de daha kolaylaştıracaktı.
 
==Kurbanlarının sayısı==
[[Image:Katyn massacre 5.jpg|thumb|1940'ta [[Katyn Katliamı|Katyń]] ormanında [[NKVD]] tarafından öldürülen Polonyalı subayların toplu mezarının 1943'te çıkarılışı sırasındaki fotoğraf.]]
 
1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasından önce, Stalin rejimi altında öldürülen insan sayısını hesaplamaya çalışan araştırmacılar 3 ila 60 milyon arasında değişen tahminlerde bulundu.<ref>{{Web kaynağı | url = http://users.erols.com/mwhite28/warstat1.htm#Stalin | title = Twentieth Century Atlas – Death Tolls | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160604104330/http://users.erols.com/mwhite28/warstat1.htm | arşivtarihi = 4 Haziran 2016}} See also: Aleksandr Solzhenitsyn: ''The Gulag Archipelago 1918–1956'', 1973–1976 ISBN 0-8133-3289-3</ref> [[Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin dağılması|Sovyetler Birliği'nin dağılması]]ndan sonra 799.455 (1921–1953)<ref>[http://m.guardian.co.uk/education/2002/sep/12/highereducation.historyandhistoryofart Seumas Milne: The battle for history]. ''The Guardian''. (12 Eylül 2002). 14 Temmuz 2013'te erişildi.</ref> kişinin infazını içeren resmi kayıtlar gibi Sovyet arşivlerinden elde edilen kanıtlar da mevcuttu.
Yaklaşık 1.7&nbsp;milyon kişi Gulag'da, 390,000 kişi ise [[Sovyetler Birliği'nde zorunlu göç|zorunlu göç]] sırasında öldü. Bu kategorilerde toplam
2.9 milyon resmi kurban var.<ref>{{cite journal|author=Wheatcroft, Stephen G. |title=Victims of Stalinism and the Soviet Secret Police: The Comparability and Reliability of the Archival Data. Not the Last Word|journal= Europe-Asia Studies|volume= 51|issue= 2 |year=1999|quote= During 1921–53, the number of sentences was (political convictions): sentences, 4,060,306; death penalties, 799,473; camps and prisons, 2,634397; exile, 413,512; other, 215,942. In addition, during 1937–52 there were 14,269,753 non-political sentences, among them 34,228 death penalties, 2,066,637 sentences for 0–1 year, 4,362,973 for 2–5 years, 1,611,293 for 6–10 years, and 286,795 for more than 10 years. Other sentences were non-custodial|pages=315–345|doi=10.1080/09668139999056}}</ref>
Satır 105 ⟶ 107:
[[II. Dünya Savaşı]] sırasında parti liderliği, hükümet başkanlığı ve Sovyet orduları başkomutanlığı görevlerini bir arada yürüttü. 1939'da [[Adolf Hitler]]'in [[Nazi Almanyası]]'yla [[Molotov-Ribbentrop Paktı]] diye de bilinen bir saldırmazlık anlaşmasını imzaladı. Bu sayede Alman ordularına karşı savaş hazırlığı yapmak için vakit kazanmış oldu. Bu anlaşma müzakereleri sırasında, Stalin, [[Adolf Hitler|Hitler]]'den, [[Polonya]]'nın doğusunun, -ki bu topraklar Rus Devrimi sırasında, devrimi doğduğu gün boğmak isteyen Polonya hükümeti tarafından işgal edilmişti- [[Finlandiya]]'nın güneyinin, [[Estonya]], [[Letonya]] ve [[Litvanya]]'nın Alman ordularının güzergahları dışında bırakılmasında diretti ve bu bölgelerin Sovyet nüfuz alanında olduğunu belirtti. Bu sayede diplomatik bir manevrayla Baltık Denizi'nden Karadeniz'e kadar Almanların -eğer yapmış oldukları anlaşmayı ihlal etmeselerdi- asla yaramayacağı tampon bölgeler oluşturdu. Bu büyük bir diplomatik başarıydı. Savaş sırasında Stalin'in Türkiye'den de toprak talepleri olduğu iddiası savaşın çeşitli taraflarınca Türk-Sovyet ilişkilerini germek amacıyla pek çok kereler farklı amaçlarla dillendirildi. Bu propagandanın savaş sonrası dönemde ABD'nin Türkiye'deki nüfuzunu artırmasında ve Türkiye'nin NATO'ya üye yapılmasındaki etkisi büyüktür.
 
Bu tartışmalı tarihsel dönemle ilgili olarak, Stalin'e düşman veya Stalin'den yana olan her iki tarafın da farklı tezleri vardır. Stalin karşıtlarının tezlerine göre, Hitler'le aralarındaki açıklanmayan gizli protokole bağlı olarak [[Finlandiya]], [[Estonya]], [[Letonya]], Litvanya, [[Romanya]] ve [[Polonya]]'nın Almanya veya Sovyetler tarafından işgalinin yolu açılmıştır. Stalin'in doğru yaptığını savunanlara göre ise, 1937'deki [[Münih]] görüşmelerinde açıkça ortaya çıktığı gibi, İngiliz ve Fransız devletleri ve dolaylı olarak da Amerikalılar, nasyonal sosyalist Almanya'yı kışkırtıyorlardı ve onların [[Sovyetler Birliği]]'ne saldırısının önünü açmaya çalışıyorlardı. Bu amaçla [[Avusturya]]'nın [[Almanya]]'ya katılmasına (Anschluss) ve [[Çekoslovakya]]'nın işgaline göz yummuş ve onaylamışlardı. Ne var ki, özellikle [[Çekoslovakya]]'nın işgalinden sonra Sovyetler Birliği'nin [[Britanya]] ve [[Fransa]] ile ilişki kurma çabalarına rağmen bu iki ülke Alman tehdidini birlikte ortadan kaldırma girişimini reddetti. Böylece [[Sovyetler Birliği]], kendi sınırlarını güvence altına almak için bu protokolü imzaladı. Stalin'in amaçlarına göre, [[Polonya]] ve [[Baltık ülkeleri]]nde oluşturulacak tampon bölgeler, Almanların [[Sovyetler Birliği]]'ne ulaşmasını engelleyecekti. Böylece 1939 yılında Alman işgalinden sonra Sovyetler Polonya'nın kalan yarısını işgal edip Estonya, Litvanya ve Letonya'yı sınırlarına kattı. Sovyetler'in kuzeyindeki saatli bomba niteliği taşıyan Finlandiya'ya saldırdı ve büyük kayıplar vermesine rağmen Mart 1940'da [[Kış Savaşı]] olarak bilinen bu savaşı da kazandı. Polonya'nın Kızıl Ordu tarafından işgal edilen bölgelerinden Katyn ormanlarında yaklaşık 22.000 silahsız savaş esiri Polonyalı subay Stalin'in emriyle [[Katyn Katliamı|katledildi]]<nowiki/>ği iddia edilmiştir. Ancak gerçekte bu subaylar Ruslar değil Almanlar tarafından katledilmiştir. <ref name=":1">Grover, F., 2018, "The Mystery of the Katyn Massacre: The Evidence, The Solution," Erythros Press and Media, LLC, Ketterring, OH, USA.</ref>
 
===Barbarossa Harekatı===
Satır 123 ⟶ 125:
===İnsan hakları ihlalleri===
[[Dosya:Katyn - decision of massacre p1.jpg|thumb|[[Lavrenti Beriya]]'nın Stalin'e Polonyalı subayların idamını teklif eden 5 Mart 1940 tarihli nottan bir parça]]
1939'da ve 1940'ların başında 300.000 Polonyalı tutsak alındıktan sonra,<ref name="PWN">{{pl icon}} [http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3949396 obozy jenieckie zolnierzy polskich] (Prison camps for Polish soldiers) [[Internetowa encyklopedia PWN|Encyklopedia PWN]]. Retrieved 28 November 2006</ref><ref name="Wojsko">{{pl icon}} Edukacja Humanistyczna w wojsku. 1/2005. Dom wydawniczy Wojska Polskiego. {{ISSN|1734-6584}}. (Official publication of the Polish Army)</ref><ref name="Молотов">{{ru icon}} Молотов на V сессии Верховного Совета 31 октября цифра «примерно 250 тыс.» (Please provide translation of the reference title and publication data and means)</ref><ref name="Отчёт">{{ru icon}} Отчёт Украинского и Белорусского фронтов Красной Армии, Мельтюхов, p. 367. (Report of the Ukrainian and Belorussian fronts of the Red Army, Melyukhov)</ref> 5 Mart 1940'ta [[Lavrenti Beriya]]'nın Stalin'e gönderdiği bir nota istinaden 25.700 Polonyalı tutsaktutsağın idam edildiedildiği iddia edilmektedir.<ref name="Fischer">[[Benjamin B. Fischer]], "[https://www.cia.gov/library/center-for-the-study-of-intelligence/csi-publications/csi-studies/studies/winter99-00/art6.html The Katyn Controversy: Stalin's Killing Field]", ''[[Studies in Intelligence]]'', Winter 1999–2000</ref><ref name="kmw_resolution">Excerpt from the minutes No. 13 of the Politburo of the Central Committee meeting, shooting order of 5 March 1940{{web kaynağı|url=http://www.electronicmuseum.ca/Poland-WW2/katyn_memorial_wall/kmw_resolution.html |title=Electronicmuseum.ca |accessdate=2005-12-19 |deadurl=bot: unknown |archiveurl=https://web.archive.org/web/20050921034703/http://www.electronicmuseum.ca/Poland-WW2/katyn_memorial_wall/kmw_resolution.html |archivedate=21 September 2005 |df=dmy }} . Retrieved 19 December 2005, original in Russian with English translation</ref> Bu olay [[Katyn Katliamı]] olarak bilinir.<ref name="Fischer" /><ref name="Sanford">[[George Sanford (scholar)|George Sanford]], [https://books.google.com/books?vid=ISBN0415338735&id=PZXvUuvfv-oC&pg=PA20 Katyn and the Soviet massacre of 1940: truth, justice and memory], Routledge, 2005, ISBN 0-415-33873-5 pp. 20–24</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.cia.gov/library/center-for-the-study-of-intelligence/kent-csi/vol43no3/pdf/v43i3a06p.pdf | title = Stalin's Killing Field | accessdate = 19 July 2008 | format = PDF | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160413232951/https://www.cia.gov/library/center-for-the-study-of-intelligence/kent-csi/vol43no3/pdf/v43i3a06p.pdf | arşivtarihi = 13 Nisan 2016}}</ref> İddiaya göre Stalin şahsen bir Polonyalı generale [[Mançurya]]'da kaybolduklarını söylerken,<ref name="Biuletyn">{{web kaynağı|url=http://www.udskior.gov.pl/kombatant/200306_spec.pdf |title=Kombatant Bulletin |accessdate=2011-08-03 |deadurl=bot: unknown |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090303231404/http://www.udskior.gov.pl/kombatant/200306_spec.pdf |archivedate=3 March 2009 |df=dmy }} Special Edition of Kombatant Bulletin No.148 6/2003 on the occasion of the Year of General Sikorski. Official publication of the Polish government Agency of Combatants and Repressed</ref><ref name="VIZH">Svyatek; Romuald (1991) "Катынский лес", Военно-исторический журнал, No.9, {{ISSN|0042-9058}}</ref>{{sfn|Brackman|2001}} Polonya demiryolu işçileri 1941 Nazi istilasından sonra toplu mezarı buldu.<ref name="BIPN1">{{Cite journal|author=Polak, Barbara |year =2005|title =Zbrodnia katynska|journal=Biuletyn [[Institute of National Remembrance|IPN]] |pages =4–21|url =http://www.ceeol.com/aspx/getdocument.aspx?logid=5&id=f4349d43-b13d-4c2c-a70d-056e8801493d|format =PDF|accessdate =22 September 2007|language=pl}}</ref> Aslında Katyn katliamını Ruslar değil, Alman askerleri yapmışlardır. <ref name=":1" />
 
== Savaştan sonra ==
Satır 137 ⟶ 139:
== Kişiliği ile ilgili görüşler ==
 
Stalin, batıdaki [[kapitalist]] basın tarafından sıklıkla ''"Diktatör"'' sıfatıyla anılmaktadıranılmakta, kimilerine göre bu sayede şanlı anısı yok edilerek komünizm gözden düşürülmek istenmektedir. Bununla birlikte [[Nikita Kruşçev]]'in [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi 20. Kongresi]]'nde söylediği sözlerden sonra ([[Gizli söylev]] olarak da bilinir) SSCB ve [[Doğu Bloku]] ülkeleri içerisinde Stalin'e karşı karalama kampanyası başlatılmış, heykelleri sökülmüş ve ismi silinmeye çalışılmıştır.
 
Buna karşın [[Enver Hoca]], [[Mao Zedong]], [[Kim İl-sung]] gibi liderler Stalin'e sahip çıkacak ve eleştirilerin son derece yanlış olduğunu bildireceklerdir. Bununla birlikte 1937 yılında SSCB'yi ziyaret eden [[Lion Feuchtwanger]], anılarında Stalin ve SSCB'ye ilişkin düşünce ve izlenimlerini şu şekilde anlatmıştır:<ref>Feuchtwanger, L. (1937). Moscow, 1937. Viking Press.</ref>
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Josef_Stalin" sayfasından alınmıştır