Vikipedi

Erivan: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Türkçeleştirme, değiştirildi: {{en icon}} → {{İng}} (9) AWB ile
BotHorizon (mesaj | katkılar)
Botlar
6.518 değişiklik
k Geçersiz tarih formatı düzeltiliyor.
41. satır:
| website =[http://www.yerevan.am/ www.yerevan.am]
}}
'''Erivan''' ([[Ermenice]]: Երևան, bazen "Երեվան" olarak da yazılır, [[Ermeni alfabesi|/ˌjɛrəˈvɑːn/]]; [[Rusça]]: ''Ереван'', 'Yerevan'; [[Azerice]]: ''İrəvan''<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.iravan.info/ | başlık = İrəvan şəhəri (Iravan city) | yayıncı = www.iravan.info | erişimtarihi = 5 octoberEkim 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150926153305/http://iravan.info/ | arşivtarihi = 26 Eylül 2015}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.virtualkarabakh.az/read.php?lang=2&menu=60&id=107 | başlık = Irevan- Ancient Azerbaijan land | yayıncı = www.virtualkarabakh.az | erişimtarihi = 5 octoberEkim 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150424222229/http://www.virtualkarabakh.az/read.php?lang=2&menu=60&id=107 | arşivtarihi = 24 Nisan 2015}}</ref>), [[Ermenistan]]'ın en büyük [[Ermenistan'daki şehirler listesi|şehri]] ve 1918'den beri<ref name="Dédéyan">[[#Dédéyan|Dédéyan]], sayfa 567.</ref> [[başkent]]idir.<ref>{{İng}} [http://www.parliament.am/legislation.php?sel=show&ID=1&lang=eng Ermenistan Anayasası]'nın 13. maddesi</ref> Erivan, Ermenistan'ın on ikinci<ref name="oniki">{{Fr.}} ''Les douze capitales d'Arménie'', Éditions COFIMAG, Paris, 2006 ISBN 2-907070-09-6.</ref> [[başkent]]idir.
 
Erivan [[MÖ 782]] yılında, ülkenin batısında, [[Ağrı Dağı]] ovasının en doğusunda ve [[Hrazdan Nehri]]'nin geçitlerinin üstünde kurulmuştur. Savaş, talan, yangın ve depremlerle dolu 2500 yıl süren bir tarihe sahiptir. [[I. Dünya Savaşı]]'ndan sonra kısa ömürlü [[Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti]]'nin başkenti olmuş ve [[Tehcir Kanunu|Ermeni tehcirini]] yaşayan birçok insan Erivan'a taşınmıştır. [[20. yüzyıl]]da, Ermenistan 15 [[Sovyetler Birliği Cumhuriyetleri|Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Cumhuriyet]]'inden [[Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|biri]] olduğu zaman boyunca Erivan hızla büyümüştür. Birinci Cumhuriyet sırasında birkaç bin kişilik nüfusa sahip bir köy olan Erivan, yaklaşık 50 yıl sonra Ermenistan'ın kültürel, [[sanatsal]], endüstriyel ve siyasal merkezi konumuna gelmiştir.
53. satır:
''Erivan'' adının kökeni, kent merkezinin yakınındaki [[Erebuni Kalesi|Erebuni]] adlı [[Urartular|Urartu]] kalesinden gelmektedir; ancak bu kalenin geri kalan parçaları sadece yıkıntıdır. Kale, yapıldığı zamanlarda [[Urartular]]ın en önemli şehirlerinden biriydi. Bugün kalenin harabeleri Erivan'ın on iki [[ilçe]]sinden biri olan [[Erebuni (ilçe)|Erebuni]]'de bulunmaktadır<ref group="dn">[[Erivan tarihi]], [[Ermenistan tarihi]], [[Urartular]] ve [[Erebuni Kalesi]] maddelerine bakınız.</ref>.
 
''Revan'', bugün [[Ermenistan]]'ın başkenti olan Erivan'a [[Osmanlı İmparatorluğu]] zamanında verilen addır. Aynı zamanda bölgede [[Revan Hanlığı]] adı verilen bir hanlık da kurulmuştur. [[Farsça]] kökenli bir ad olan Revan, giden, yürüyen anlamlarına gelir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.tdk.gov.tr/TR/SozBul.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF4376734BED947CDE&kelime=revan | başlık = Revan | erişimtarihi = [[21 Aralık]] [[2008]] | son = [[Türk Dil Kurumu]] sözlüğü | arşivurl = http://web.archive.org/web/20090114190740/http://www.tdk.gov.tr:80/TR/SozBul.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF4376734BED947CDE&kelime=revan | arşivtarihi = 14 Ocak 2009}}</ref>
 
Erivan'ın ana simgesi, [[Türkiye]] sınırları içinde bulunan ve açık havada şehrin her tarafından görülebilen [[Ağrı Dağı]]'dır.
219. satır:
[[Dosya:Police-erevan.jpg|right|175px|thumb|Erivan'da polis arabaları.]]
Erivan'ın idarî otoritesi şunları içermektedir:
* Bir belediye başkanı: Erivan'ın belediye başkanı, Ermenistan Başbakanı'nın ve on bir müdürlüğü (finans, ulaşım, imar, v.b.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.yerevan.am/index.php?page=structure&lang=eng | başlık = Yerevan Municipality Structure | erişimtarihi = [[24 Nisan]] [[2009]] | yayımcı = Erivan Belediyesi | dil = İngilizce | arşivengelli = evet}}</ref>) idare eden dört belediye başkanı yardımcısının<ref>{{İng.}} [http://www.yerevan.am/index.php?page=structure Erivan belediyesi sitesi]</ref><ref group="dn">[http://www.yerevan.am/index.php?page=structure&lang=eng Erivan belediyesi sitesi] ne göre bir ana belediye başkanı yardımcısı ([http://www.yerevan.am/index.php?page=kamo_areyan Kamo Areyan]; Mülkiyet, Sağlık ve Sosyal Günvelik, Eğitim, Finansal ve Sosyo-Ekonomik Gelişim müdürlüklerinden için sorumlu), ve üç diğer belediye başkanı yardımcısı var: [http://www.yerevan.am/index.php?page=vano_vardanyan Vano Vardanyan] (Dış ilişkiler, Bilgi ve kamu ilişkiler, İnşa ve alan gelişimi, Kamu hizmet müdürlükleri); [http://www.yerevan.am/index.php?page=slav_avanesyan Slava Avanesyan] (Doğa koruması, Ulaşım müdürlüğü); ve [http://www.yerevan.am/index.php?page=vice_mayor Karen Davtyan] (Mimarlık ve şehir gelişimi müdürlüğü).</ref> tavsiyesi ile Ermenistan Cumhurbaşkanı tarafından seçilir ve Cumhurbaşkanı istediği zaman görevinden alınabilir.<ref name="madde108"/>
* İlçeleri idare eden kişileri, belediye başkanının idaresi altında bir araya getiren kurum ise Erivan Konseyi'dir.<ref>{{İng.}} [http://www.parliament.am/legislation.php?sel=show&ID=1305&lang=eng 7 Mayıs 2002'de uygulanan yerel idare hakkındaki yasa] nın 82. maddesi.</ref>
* On iki ilçe vardır ve her ilçe kendi başkanı ve seçilen konseyine sahiptir. Bir ana belediye binası vardır ve bu binada valiyle beraber ilçe başkanlarının ofisleri bulunmaktadır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.parliament.am/legislation.php?sel=show&ID=1305&lang=eng | başlık = 7 Mayıs 2002 tarihli yerel özerklik hakkındaki yasanın 77. maddesi | erişimtarihi = [[11 Nisan]] [[2009]] | arşivurl = http://web.archive.org/web/20151026141350/http://www.parliament.am/legislation.php?sel=show&ID=1305&lang=eng | arşivtarihi = 26 Ekim 2015}}</ref>
 
[[Ermenistan Anayasası]]'nda yapılan en son değişiklik, şehri bir "''toplum''" yapmıştır. Bu değişikliğe göre Erivan'ın, doğrudan ya da dolaylı olarak seçilen bir belediye başkanı ve şehre özel bir yasa ile idare edilmesi gerekmektedir.<ref>{{İng.}} [http://www.parliament.am/legislation.php?sel=show&ID=1&lang=eng Ermenistan Anayasası]'nın 88,1. ve 108. maddeleri.</ref> Bu yasa şu anda <!-- ? -->[[Ermenistan Parlamentosu]]'nda hazırlanmaktadır. Yasanın ilk taslağı [[Aralık]] [[2007]]'de, ikinci taslağı ise [[2008]] ilkbaharında hazırlanmıştır.<ref>{{Fr.}} [http://assembly.coe.int/ASP/APFeaturesManager/defaultArtSiteVoir.asp?ID=729 Déclaration d'un membre de l'assemblée du Conseil de l'Europe].</ref> Bu yasaya göre Erivan belediye başkanı dolaylı olarak seçilecektir.<ref>{{İng.}} Panorama.am, [http://www.panorama.am/en/society/2007/10/18/ereven/ ''Executive prefers to have indirect elections for mayor''].</ref>
552. satır:
==== Turizm ====
[[Dosya:Erevan - Vernissage 01.JPG|thumb|Erivan'da bir bitpazarı.]]
[[2006]]'da 382.000 ve [[2007]]'de 510.300 turist<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.arka.am/eng/tourism/2008/02/04/7938.html | başlık = Armenia tourist arrivals rise record 33.5% in 2007 | erişimtarihi = | yayımcı = ARKA News Agency | tarih = [[4 Şubat]] [[2008]] | dil = İngilizce | arşivurl = http://web.archive.org/web/20110817024351/http://www.arka.am/eng/tourism/2008/02/04/7938.html | arşivtarihi = 17 Ağustos 2011}}</ref> sayısıyla, Ermenistan'ın en büyük gelirlerinden biri de [[turizm]] sektöründen gelmektedir ve ülkenin en fazla turist gelen şehri de Erivan'dır. Turizmin gelişmesiyle birlikte kentte birçok otel ve restoran açılmış, havalimanı büyütülmüş, eğlence parkları kurulmuş ve seyahat ve turizm acenteleri açılmıştır. Taksi ve mağaza sayısının çoğalması, dolaylı olarak turizmin gelişmesinin sonucudur.
 
==== Ticaret ====
588. satır:
Erivan, Ermenistan'ın bağımsızlığını kazanmasından beri, yavaş yavaş eski komünist yönetimin simgelerini silmektedir. Yollara ve önemli adlara sahip olan meydanlara, yeni adlar verilmekte ve [[Sovyetler Birliği]] kahramanlarının heykellerinin hepsi yıkılmaktadır.
 
Şehir hızla değişmektedir; 1990'lar boyunca süren ekonomik krizin atlatılmasından sonra, firma ve restoranlar her açıdan gelişmekte ve bu büyük yapılar da şehir merkezini etkin bir şekilde değiştirmektedir. Bu yapıların en önemlisi, 800 metre uzunlukta olan ve [[Opera]]'yı [[Cumhuriyet Meydanı (Erivan)|Cumhuriyet Meydanı]]'na bağlayan [[Kuzey Caddesi]]'dir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.armeniadiaspora.com/projects/n_ave/index.html | başlık = Proje planı, proje hakkında bilgiler ve ilk fotoğrafları | erişimtarihi = | dil = İngilizce | arşivurl = http://web.archive.org/web/20090309144309/http://www.armeniadiaspora.com:80/projects/n_ave/index.html | arşivtarihi = 9 Mart 2009}}</ref> Yeni bir cadde olmakla birlikte, birçok yeni apartman, dükkân, restoran ve büyük bir yeraltı otoparkına sahip yeni bir mahalledir. Ayrıca araba trafiğinin devamlı artması nedeniyle belediye, şehir merkezindeki trafiği azaltmak için yeni bir çevre yolunun inşasını başlatmıştır.<ref group="dn">"''[[#Erivan'ın ulaşım yolları|Erivan{{'}}ın ulaşım yolları]]''" bölümüne bakınız</ref> Şehir merkezindeki araba sayısının çoğalması da, ciddi park etme sorunlarına neden olmaktadır. Belediye bu sorunu çözmek için Nisan 2008'de yaptığı açıklamayla, [[2011]]'e kadar belediye başkanlığı, Opera Binası ve Cumhuriyet Stadı gibi yoğun bölgelerde 10.000 yeraltı park yeri yapılacağını duyurmuştur.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.armenews.com/article.php3?id_article=40092 | başlık = 10 000 parkings souterrains à Erévan d’ici 2011 | erişimtarihi = | yayımcı = Nouvelles d'Arménie | tarih = [[5 Nisan]] [[2008]] | dil = Fransızca | ilk = Krikor | son = Amirzayan | arşivurl = http://web.archive.org/web/20141006122457/http://www.armenews.com/article.php3?id_article=40092 | arşivtarihi = 6 Ekim 2014}}</ref>
 
=== Park ve bahçeler ===
596. satır:
Şehrin yüksek rakımlardaki [[Kanaker-Zeytun]] ilçesinde bulunan [[Zafer Parkı]], [[Ana Ermenistan]] heykelini içermektedir ve buradan Erivan şehri ile [[Ağrı Dağı]] ve ovasının bir kısmı açıkça görünebilir. Ek olarak burada dönme dolabı, [[çarpışan araba]] sahası ve diğer eğlence araçları içeren küçük bir [[lunapark]], kayıkları olan bir gölet, kafeler ve "Golden Palace" adlı lüks bir otel bulunmaktadır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.goldenpalacehotel.am/ | başlık = Golden Palace Hotel resmî sitesi | erişimtarihi = | dil = İngilizce | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150602034351/http://www.goldenpalacehotel.am:80/ | arşivtarihi = 2 Haziran 2015}}</ref>
 
Diğer parklar da şehir merkezini süslemektedir ve çevresindeki ilçeler de -bazıları büyük olan- doğal alanlarla doludur. Günümüzde başkentte, [[1992]] ve [[1993]] yılları boyunca süren ekonomik krizden az yara kalmıştır; kalan yaralardan biri ise, bu yıllar boyunca, Erivanlıların kışın evlerini ısıtmak için, şehirdeki ağaçların çoğunu kesip yakmaya mecbur kalmalarıdır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.infosdelaplanete.org/article.php?ID=1025 | başlık = "Reforestation : le projet Arbre Arménie" | erişimtarihi = | yayımcı = Infos de la planète | tarih = [[23 Eylül]] [[2006]] | dil = Fransızca | arşivurl = http://web.archive.org/web/20110816162022/http://www.infosdelaplanete.org/article.php?ID=1025 | arşivtarihi = 16 Ağustos 2011}}</ref>
 
=== Abideler ===
648. satır:
* [[Zvartnots Uluslararası Havalimanı|Zvartnots Havalimani]], [[Eçmiadzin]] ve [[Armavir (şehir)|Armavir]]'e doğru giden M5 Otoyolu.
* M15 yolu - M4 Otoyolu ([[Abovyan]]) ve M2 Otoyolu'nu (Erivan'ın güneyi) birleştiren bir tür otoyol.
Ermenistan'daki araba sayısının hızla yükselmesi (yılda 12.000 araba satın alınmaktadır<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.armeniadiaspora.net/ADC/news.asp?id=1757 | başlık = Yerevan Traffic Creates Chaos | erişimtarihi = | yayımcı = Armenpress | dil = İngilizce | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150928173049/http://www.armeniadiaspora.net/ADC/news.asp?id=1757 | arşivtarihi = 28 Eylül 2015}}</ref>) şehir merkezindeki trafik seviyeleri artırmış ve bu nedenle bazı otoyollar bazen neredeyse yarım gün boyunca aşırı trafiğe uğramaktadır. Bu sorunu çözmek için belediye yeni yol ağları inşaatına para yatırmıştır. En büyük olan proje, kent çevresindeki bir otoyolda bulunan bir eski demiryolunun geliştirilmesiydi. Bu yapının inşası Ekim 2008'de bitti<ref name="otoyol">{{Web kaynağı | url = http://www.armenews.com/article.php3?id_article=17432 | başlık = Construction d’un périphérique prévue au printemps 2006 | erişimtarihi = | yayımcı = Nouvelles d'Arménie | dil = Fransızca | arşivurl = http://web.archive.org/web/20141006100455/http://www.armenews.com/article.php3?id_article=17432 | arşivtarihi = 6 Ekim 2014}}</ref> ve [[3 Aralık]] [[2008]]'de trafiğe açıldı<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.armenews.com/article.php3?id_article=47269 | başlık = Nouveau réseau routier | erişimtarihi = | yayımcı = Nouvelles d'Arménie | tarih = [[9 Aralık]] [[2008]] | dil = Fransızca | arşivurl = http://web.archive.org/web/20141006073818/http://www.armenews.com/article.php3?id_article=47269 | arşivtarihi = 6 Ekim 2014}}</ref>). ''Saralanci Otoyolu'', [[Çağlayan (anıt)|Çağlayan Abidesi'nin]] altından, ve inşası süren yeni bir lüks yerleşim bölgesinin arkasından geçip [[Davtaşen Köprüsü]]'ne ulaşarak, şehrin merkezi ile kuzey batısını birbirine bağlamaktadır.<ref name="otoyol"/>
 
== Ulaşım ==
672. satır:
Erivan'da sadece bir tren istasyonu mevcuttur ([[1990]]'dan beri banliyödeki istasyonlar kullanılmamaktadır). [[Sovyet mimarisi]]ndeki binaların çatıları üstündeki, sivri uç ve onun üstündeki [[komünizm]] simgeleri olan [[kızıl yıldız (sembol)|kızıl yıldız]], [[orak ve çekiç]]leri batı standartlarında olmaktan uzaktır. İstasyondan, [[Türkiye]] ve [[Azerbaycan]] sınırlarının kapanmasından beri günde sadece dört bölgesel tren ve her iki günde bir de [[Gürcistan]]'a giden bir uluslararası tren geçmektedir.
 
9000 ve 18.000 [[Ermeni dramı|dram]] arası fiyatlar için örnek olarak [[Tiflis]]'e giden gece yolculuğu verilebilir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.armeniandiaspora.com/forum/archive/index.php/t-81016.html | başlık = "Yerevan-Batumi railway communication to resume in Summer" | erişimtarihi = | yayımcı = ArmenPress | tarih = [[15 Şubat]] [[2007]] | dil = İngilizce | arşivurl = http://web.archive.org/web/20090309055822/http://www.armeniandiaspora.com:80/forum/archive/index.php/t-81016.html | arşivtarihi = 9 Mart 2009}}</ref> Bu tren, daha sonra [[Karadeniz]] kıyısındaki [[Batum]] şehrine doğru yola devam eder.
 
Demiryolu Azerbaycan'a ait [[Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti]]'nden geçtiği için, artık Erivan'dan İran'a doğru giden herhangi bir tren seferi yoktur. İki ülkeyi bağlayan yeni bir ağın inşa edilmesi için, şu anda bir proje üzerinde düşünülmektedir.
748. satır:
=== Spor ===
{{ana|Ermenistan Süper Ligi|Ermenistan Kupası}}
Başkentte en çok oynanan spor [[futbol]]dur. Erivan'da yedi futbol kulübü bulunmaktadır; bunların beşi [[Bardzraguyn humb|birinci ligde]], geri kalan ikisi ise ikinci ligde oynamaktadır. Başkentin ilk futbol kulübü olan [[Pyunik FA|Pyunik]], [[Bardzraguyn humb]]'ı bugüne kadar on bir defa kazanmıştır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://fr.uefa.com/footballeurope/news/kind=2/newsid=776349.html | başlık = Et de huit pour Puynik en Arménie | erişimtarihi = [[21 Mart]] [[2009]] | yayımcı = UEFA | tarih = [[19 Kasım]] [[2008]] | dil = Fransızca | ilk = Khachik | son = Chakhoyan | arşivurl = http://web.archive.org/web/20090413132203/http://fr.uefa.com:80/footballeurope/news/kind=2/newsid=776349.html | arşivtarihi = 13 Nisan 2009}}</ref>
 
Erivan'da beş büyük stadyum bulunmaktadır: [[Nairi Stadyumu]], [[Kasahi Marzik Stadyumu]], [[Mika Stadyumu]], [[Hanrapetakan Stadyumu|cumhuriyetin stadyumu]] ve en büyük olan [[Hrazdan Stadyumu]]. Hrazdan Stadyumu'nun adı, [[Hrazdan Nehri]]'nden gelmektedir. Ayrıca bu stadyumda [[boks]] ve [[karate]] salonları ile [[basketbol]] ve [[tenis]] kortları içeren bir spor kompleksi vardır.
 
Ermenistan uzun zamandır [[satranç]] yarışı tablolarının zirvesindedir. [[Ermenistan Satranç Federasyonu]]'nun büroları Erivan'daki [[Kentron]] ilçesinde bulunmaktadır. Ayrıca şehrin dört bir köşesinde birçok satranç kulübü vardır. [[1996]]'da, o zamanda mevcut ekonomik krize rağmen, [[32. Satranç Olimpiyatı]] Erivan'da yapıldı.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.olimpbase.org/1996/1996in.html | başlık = Satranç Olimpiyatı hakkında bilgiler | erişimtarihi = | dil = İngilizce | arşivurl = http://web.archive.org/web/20141006072224/http://www.olimpbase.org/1996/1996in.html | arşivtarihi = 6 Ekim 2014}}.</ref> [[2006]]'da Ermenistan satranç takımı dördü de Erivanlı olan [[Levon Aronyan]], [[Vladimir Agopyan]], [[Gabriel Sarkisyan]] ve [[Tigran Petrosyan]]<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.armenews.com/article.php3?id_article=46893 | başlık = « Olympiades d’échecs : Victoire de l’Arménie » | erişimtarihi = | yayımcı = Les Nouvelles d'Arménie | tarih = [[26 Kasım]] [[2008]] | arşivurl = http://web.archive.org/web/20141006110432/http://www.armenews.com/article.php3?id_article=46893 | arşivtarihi = 6 Ekim 2014}}</ref> adlı üyeleriyle, [[Torino]]'daki [[37. Satranç Olimpiyatı|dünya şampiyonasın]]ı kazandı. Aynı ekip [[2008]]'de [[38. Satranç Olimpiyatı|Dresden'deki şampiyonayı]] da kazanmayı başarmıştır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://schachlive.dresden2008.de/results.m.eng.html | başlık = Dresden 2008 Satranç Olimpiyatı - Sonuçlar | erişimtarihi = | dil = İngilizce | arşivurl = http://web.archive.org/web/20090223082919/http://schachlive.dresden2008.de:80/results.m.eng.html | arşivtarihi = 23 Şubat 2009}}</ref>
 
== Kardeş şehirler ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Erivan" sayfasından alınmıştır