Çerkesler: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
BotHorizon (mesaj | katkılar) k Geçersiz tarih formatı düzeltiliyor. |
||
7. satır:
| nüfus = dar (Adığeler) ve geniş (Kuzey Kafkasyalılar) anlamda
| bölge1 = {{bayraksimge|Türkiye}} [[Türkiye]] (geniş)
| nüfus1 = 2.000.000<ref name="KONDA">KONDA Research and Consultancy: ''Identity Groups Used in the Survey: Circassian 0.19%. The same calculation reveals that ... the number of those of Caucassian origin may be (Circassian 0.19%, Georgian 0.08% and Chechnian 0.004%) 210,000.''</ref><ref name=UNPO>{{citation | url = http://www.unpo.org/members/7869 | title = Circassia | publisher = Unrepresented Nations and Peoples Organization}}</ref> — 3.000.000<ref name="СП">[http://circassian.narod.ru/rus/circass/abroad.htm Максидов А. А.]</ref><ref>{{Haber kaynağı |title = Türkiyedeki Kürtlerin Sayısı! |work = [[Milliyet]] |date =6
| bölge2 = {{bayraksimge|Rusya}} [[Rusya]] (dar)
| nüfus2 = 712.000<ref>[http://www.perepis2002.ru/ct/doc/TOM_04_02.xls Национальный состав населения] // Перепись населения России 2002 года {{ru icon}}</ref>
36. satır:
| ilgili gruplar = [[Çerkesler (Kuzey Kafkasyalılar)]]:<br />birincil: [[Ubıhlar]], [[Abazalar]], [[Abhazlar]]<br /> ikincil: [[Karaçaylar]], [[Balkarlar]]<br /> üçüncül : [[Çeçenler]] ve [[Dağıstan]]lılar
|bölge14={{bayraksimge|Abhazya}} [[Abhazya]] (geniş)}}
'''Çerkesler'''<ref>[[AnaBritannica]] (1987, 6. cilt, sayfa: 379-380 Çerkesler)</ref> veya '''Çerkezler''', '''Adığeler, Adıgeler, Adigeler''' ({{dil-ady|aдыгэхэр Adıġeḫer}}), [[Kuzey Kafkasya]]’da, tarihi [[Çerkesya]]'da (Çerkezistan), bugün ise [[Rusya]]'ya bağlı [[Adigey|Adıgey]], [[Karaçay-Çerkesya|Karaçay-Çerkes]] ve [[Kabartay-Balkarya|Kabardey-Balkar]] cumhuriyetleri ile [[Krasnodar Krayı]] ve [[Stavropol Krayı]]'nda [[Kuzeybatı Kafkas dilleri]]nin ''Adığe-Abhaz'' grubundan [[Çerkesçe]]yi konuşan yerliler ile [[Çerkes Sürgünü]]'nde [[Çarlık Rusyası]] döneminde [[Kafkasya]]'dan [[Osmanlı İmparatorluğu]] topraklarına sürülen ve bugün [[Türkiye]], [[Ürdün]], [[Suriye]] ve Filistin gibi ülkelerde yaşayan Kuzey Kafkas halkı. [[Batı Çerkesleri]] ve [[Doğu Çerkesleri]] olmak üzere iki ana kola ayrılan Çerkesler bir düzine ana boydan oluşurlar. [[Abazalar|Abaza]] ve [[Abhazlar]]la akrabadırlar. Çerkesler 16.-17. yüzyıllardan itibaren [[Osmanlı Türkleri]] ve [[Kırım Tatarları]] aracılığıyla görece geç [[Müslüman]] olan bir toplumdur. Kafkasya’da [[Kuzey Osetya]]’nın [[Mozdok rayonu|Mozdok]] bölgesinde yaşayan 3 bin kişilik bir [[Hıristiyan]] Kabardey topluluk dışında Çerkeslerin tamamı [[Sünni]] [[Hanefi]] Müslümandır. Çerkes boyları üzerine en eski ve en geniş bilgiyi 1667 yılında [[Evliya Çelebi]] vermiştir.<ref name="Чел">[http://www.vostlit.info/Texts/rus10/Celebi5/text2.phtml?id=7004 Э.ЧЕЛЕБИ.КНИГА ПУТЕШЕСТВИЙ.ЗЕМЛИ СЕВЕРНОГО КАВКАЗА,ч.2.]</ref> Dünyada en büyük Çerkes nüfusu Kafkasya'da değil Türkiye'de bulunmaktadır. [[Rus İmparatorluğu]] ile Çerkesler ve [[Kafkasya İmamlığı]] arasında Rusların [[Kafkas Savaşı]], Çerkeslerin ise [[Rus-Kafkas Savaşı]] (1817–1864) ya da [[Rus-Çerkes Savaşı]] (1763–1864) dedikleri savaşlardan<ref name="Adıgikrasnodarskogokraya"/> sonra Ruslara geçen Çerkes topraklarında yaşayanların büyük bölümü [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] topraklarına [[tehcir]] ettirilmiştir. [[Çerkes Sürgünü]] ya da Çerkes Soykırımı adı verilen bu olaylar 20 Mayıs 2011 tarihinde [[Gürcistan]] parlamentosu tarafından [[soykırım]] olarak tanınmıştır.<ref>{{Haber kaynağı | title=Грузия признала геноцид черкесов в царской России |publisher="Лента.Ру" |url=http://lenta.ru/news/2011/05/20/cherkesy/|tarih=
'''Rusya Çerkesleri''': Rusya Federasyonunda resmî kullanımda idarî birimine göre üç (2002 yılından beri: dört) ayrı halk olarak kabul edilirler:
53. satır:
Adiğe adının [[etimoloji]]jisi olarak ''atté'' («yükseklik» Çerkesçe ''лъагэ'' «yüksek/высокий») ve ''ghéi'' («deniz» Çerkesçe ''хы'') ile kurulu olduğu ileri sürülür ve dağlar ile deniz arasında yaşayanları belirttiği iddia edilen farazî ''attéghéi'' kelimesine dayandırılır.<ref>Spencer, Edmund, ''Travels in the Western Caucasus, including a Tour through Imeritia, Mingrelia, Turkey, Moldavia, Galicia, Silesia, and Moravia in 1836''. London: H. Colburn, 1838, p. 6</ref><ref name="Ref_c">Loewe, Louis. A Dictionary of the Circassian Language: in Two Parts: English-Circassian-Turkish, and Circassian-English-Turkish. London: Bell, 1854, p. 5</ref><ref name="Ref_d">The Home Friend: a Weekly Miscellany of Amusement and Instruction. London: Printed for the Society for Promoting Christian Knowledge, 1854. Pp. 314</ref> Orijinali ''Adıge'' olarak yazılan ve Türkçe kaynaklarda beş farklı imlâda (''Adıge, Adige, Adiğe, Adıghe, Adığe'') rastlanan ismin doğru yazımı, "g (г) harfi Çerkesçe/Adığece kelimelerde ğ, Rusçadan geçen kelimelerde g okunur" kuralı gereği ''Adığe'' biçimidir.<ref name="refMuratpapşuadigeceyazım">Papşu, Murat. [http://www.circassiandiaspora.com/index.php/kultur/dil/1563-adigece-kelimelerin-yazilisi.html Adığece kelimelerin yazılışı]. Nart Dergisi Sayı 70</ref> Zygii (Ζυγοί, Ζυχοί) halkı ile Çerkeslerin (ve [[Cigetler]]in) ilgisi olduğu sanılıyor. Kafkasolog Georgiy Turçaninov'a (Георгий Фёдорович Турчанинов) göre, Grekçe ''Ζυγοί'' etnik adı [[Ubıhça|Ubıh]] dilinde [[Abazalar]]-[[Abhazlar]] için kullanılan ''a'zʁa'' adından gelir.<ref>Георгий Фёдорович Турчанинов/Georgi F. Turçaninov (yazan) Kayhan Yükseler (çeviren). [http://circassian.us/Makaleler/Turcaninov.pdf Kafkasya'da bulunan antik eserlerin keşfi ve yazılarının çözümlenmesi]. Kafkas Bilimsel Araştırma Merkezi ve Yayıncılık İsletmesi, Ankara, Genişletilmiş II. Basım, Kafdav Yayınları, Ocak 2009</ref> Çerkes dil bilimi uzmanı [[Batırbıy Bırsır]]'a göreyse ''Adığe'' kelimesinin [[Abhazca]] dengi olan ''Adzıhe'' (адзыхэ; günümüzde Batı Çerkesçesinde [[Abhazya]] için Азгъей ''Azğey'' adı kullanılır) biçimi [[Grekçe]]ye ''Zyx'' olarak geçmiştir.<ref>Doç.Dr. Mir Vınereko (yazan), HAPİ Cevdet Yıldız (çeviren). [http://www.circassiancenter.com/cc-turkiye/edebiyat/genel_konular/088_batirbiy-birsir.htm Batırbıy Bırsır: ünlü Adige dil bilgini]. Адыгэ Макъ, 08 Nisan 2009</ref> Abhazcada Çerkesler için eskiden ''азахә'' (pl: ''азахәқәа'' ya da ''азахәцәа'') kelimesi kullanılırken, günümüzde ''адыга'' biçimi kullanılmaktadır.<ref>В. А. Касландзия etc., [http://abiblioteka.info/rus/lang/lang/dict/ab-rus/285.html Абхазско-русский словарь], Сухум 2005</ref>
Çerkes adının etimolojisini ise Türkçe ''çeri'' (چرى «asker») kelimesi ile ''kesmek'' fiilinin emir kipi olan ''kes'' (کس) ile kurulu olarak açıklamak bir [[halk etimolojisi]] örneğidir. [[Antikçağ]] Yunan ve Roma tarihçileri [[Strabon]] (Geographia 11.2) ile [[Gaius Plinius Secundus|Büyük Plinius]] (Chorographia 1.12) tarafından kaydedilen Kerketler/Cercetae (Kerkétai Κερκέται) halkı ile Çerkeslerin ilgisi olduğu düşünülüyor.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0198%3Abook%3D11%3Achapter%3D2%3Asection%3D1 | başlık = Strabo, Geography, Book 11, Chapter 2, Section 1 | erişimtarihi =17
== Boyları ==
204. satır:
{| class="wikitable sortable" 2" style="border-style:solid; border-width:1px; border-color:#fff; cellspacing=; width:100%;"
! ||2010<ref name="ЭтноЯз.2010">[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/results2.html Всероссийская перепись населения 2010 года. Официальные итоги с расширенными перечнями по национальному составу населения и по регионам.]:
[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Materials/doklad2.rar см.]</ref><ref name="gks.ru">[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab7.xls Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года]</ref> ||2002<ref name="naz_2002">{{Web kaynağı|url=http://www.stavstat.ru/perepis/vpn2002/nsn/NAZ_2002.zip|başlık=Всероссийская перепись населения 2002г. Национальный состав населения. Ставропольский край.|yayıncı=Территориальный орган [[Росстат]]а по Ставропольскому краю|erişimtarihi=10 Ekim 2011
|-
|[[Ruslar]] (Русские) || 2.232.153 || 2.231.759
| |||