Vikipedi

Memûn: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
(Tüm bekleyen değişiklikleri göster)
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
k Cobija, Memun sayfasını Memûn sayfasına taşıdı
By erdo can (mesaj | katkılar)
Devriyeler
145.947 değişiklik
k Düzenleme AWB ile
28. satır:
'''Memun''' veya ''Abdullâh Memûn'', Tam Adı: ''Ebû `Abbâs el-Memûn Abdullâh bin Hârûn Reşîd'' (d. [[14 Eylül]] [[786]], [[Bağdat]] - ö. [[9 Ağustos]] [[833]], [[Tarsus]] yakınları), 813-833 arasında 7. [[Abbasi]] [[halife]]si.
 
809'da babaları [[Harun Resid]]'ten sonra Abbasiler halifesi ilan edilen kardeşi [[Emin]]'e karşı yaptığı bir iç savaştan sonra 813'de onu halifelik tahtından indirerek idam edilmesinden sonra 7. Abbası halifesi oldu. Memun'un Halifelik döneminde en önemli olaylar devam eden [[mütezile]] itikadi mezhep tartışmaları ve Bizans Imparatorluğu ile büyük çapta çatışmalar içeren savaşın 25 yıl süren bir sükunet döneminden sonra tekrar başlamasıdır.
 
== Çocukluğu ve gençliği ==
 
14 Eylül 786 (Hicri:15 Rebîülevvel 170) gecesinin ilk saatlerinde Bağdat yakınlarındaki Yaşıriye'de babası [[Harun Reşit]]'in 11 erkek oğlundan birincisi olarak muhtemelen [[[Bağdiş]] (modern [[Afganistan]]) yöresinden [[Soğdiana|Soğd asıllı]] bir cariyesi olan '''Marajil'''den doğdu. 13 Eylül 786'yi 14 Eylül'e bağlayan gece sonradan "üç halifeler gecesi" olarak bilinmektedir çünkü o gece Abbasiler halifesi olan [[Hadi|Hadi veya Mûsâ el-Hâdî]] ölmüştü ve yerine halife olarak o akşam yeni doğan Memun'un babası ve Hadi'nin yeğeni olan [[Harun Reşit]] 5. Abbasiler halifesi olmuştur. <ref name="TDV">Bozkurt, Nahide (2004) "Me'mûn" ''TDV İslam Ansiklopedisi Cilt:29 Sayfa:101-104'' Online:[[http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c29/c290062.pdf]]</ref>
 
Annesi Marajıl çocuğunun doğumunda öldüğü için Memun 2. Abbasiler halifesi [[Mansur]]'un torunu ve halife Harun Reşit'in karısı olan Zübeyde tarafından, Zübeyde'nin Harun Reşit'ten olan ikinci oğlu olan (sonra [[Emin]] adı ile Abbasiler halifesi olan) Muhammed ile birlikte, yetiştirildi. <ref>Rekaya, M. (1991). "al-Maʾmūn". ''The Encyclopedia of Islam, New Edition, VI. Cilt:Mahk–Mid, Sayfa:331–339'', Leiden and New York: BRİLL. ISBN 900408112-7. {{ingEn icon}}</ref>
 
Me'mun eğitimini babası halife iken Bağdad'da sarayında özel hocalardan aldı. Arapça dili ve edebiyatının inceliklerini Ali bin Hamza el-Kisâî’den; hadis kural ve bilgilerini Hüseym bin Beşîr, Abbâd bin Avvâm, Yûsuf bin Atiyye gibi hocalardan ve, fıkıh derslerini bazı diğer hocalardan okudu. Babası onu özel olarak yetiştirmek üzere İran asıllı Fazl bin Sehl'i saraya tayin etti. Eğitilip yetişmesinden Ca‘fer b. Yahyâ el-Bermekî ve babası önemli rol oynadılar. Me’mûn’un sarayında bulunmuş olan Mu‘tezile âlimlerinden Sumâme bin Eşres de hocası olarak kabul edilmektedir.<ref name="TDV"/>
 
[[Taberî]] tarihinde etraflı olarak anlatıldığı gibi, Halife Harun Reşit yaşamakta iken öldükten sonra ilk iki oğlu arasında muhtemel olan taht kavgalarını önlemek için devamlı tedbirler aldı.<ref>Fishbein, Michael (1992). Yarshater, Ehsan, (ed.) ''The History of al-Ṭabarī, Cilt 31: The War Between Brothers: The Caliphate of Müḥammad al-Amīn, A.D. 809–813/A.H. 193–198''. SUNY series in Near Eastern studies. Albany, New York: State University of New York Press. İSBN 9780791410851. {{ingEn icon}}</ref> Memun'un annesi bir cariye olduğu için ve Harun'un ikinci oğlu Emin'in annesi Zübeyde hem bir eski halife torunu hem de İran'da asiller sınıfından olduğu için Harun Reşit ikinci oğlu olan [[Emin]]'i birinci veliaht olarak seçti ve Memun'u Emin'den öldügunden somra onun yerine halife olmak uzere ikinci veliaht olarak ilan etti. Memun'u devlet merkezi olan Bağdad'dan uzaklaştırmak için de doğu İran'da Horasan'dan [[Hemedan]]'a kadar uzanan arazilere "Horasan Valisi" olarak tayin etti. Memun bu valiliği altında olarak gayet otonom bir şekilde eyalet idareciliğine başladı. Harun Reşit iki oğlunun birbirlerine daha yakın ve babaları Harun Reşit'in veraset için kararlarına ikinci oğlu uygun hareketlerde bulunmalarını ve aralarında ihtilaf çıkmamasını sağlamak için onlara devamlı olarak telkin ve nasihatlarda bulundu. Hatta 802 (hicri:186) yilinda her iki oğluna bunu açıkça gösteren ahitnameler imzalattı. Harun Resit o yil her iki oglu ile birlikte Hicaz'a hac icin gittigi zaman bu ahitnamalerin metinlerini Mekke'de Kabe duvarına astırdı. <ref>Bu ahitnamelerin metinleri Taberi tarihinde verilmiştir; bknz. Taberî, Cilt:VIII, Sayfa:278.</ref>
 
805'de Horasan'da cikan karisikliklari bastirip sona vermek icin Halife Harun Resit ordu ile Bagdad'dan ayrildi. Ogullari halifenin ogullari Memun ve Salih bu ordu icinde bulunmakta idiler. Halifenin sagligi iyi degildi. Ordu Rey'e ulastigi zaman Halife huzurundan yapilan ve kadilar, komutanlar ve devlet ileri gelenlerinin katildigi bir harp meclisi toplantisinda Halife Harun Resit buyuk oglu Memun'un ikinci veliahtligini yeniledigni ilan etti ve orduda bulunan mallar, silahlar, hayvanlar ve hazinenin Memun'a ait oldugunu onlara acikladi.
 
Bazi kaynaklara gore Halife Harun Resit bir ruyasinda yedinci Sii imami olan [[Musa el-Kâzım|Musa el-Kâzım bin Câʿfer es-Sâdık]]'in odasinda oturarak dua edip aglamasini gormustu. Bunu halife Abbasi halifesinin is basina gelmesi icin gecebilecegi buyuk zorluklar dolayi olduguna yormustu. Yine bu kaynaklara gore Halife en onemli danismani olan Fazl ibni Rabi'ye ve diger yakin danismalarina bildirmisti ve veliahti olan iki oglu arasinda karekteri ve saahsiytei iyi olan Memnun'un kendi oldukten u (hemen Emin'e halifelik verilmeden) halife olmasini istegini aciklamisti. Harun Resit oldukten sonra Fazil bin Rabi once
saw in a dream Musa ibn Jafar sitting in a chamber praying and crying, which made Harun remember how hard he had struggled to establish his own caliphate. He knew the personalities of both his sons and decided that for the good of the Abbasid dynasty, al-Maʾmūn should be caliph after his death, which he confided to a group of his courtiers. One of the courtiers, Fadl ibn Rabi' did not abide by Harun's last wishes and convinced many in the lands of Islam that Harun's wishes had not changed. Later the other three courtiers of Harun who had sworn loyalty to Harun by supporting al-Maʾmūn, namely 'Isa Jarudi, Abu Yunus, and Ibn Abi 'Umran found loopholes in Fadl's arguments, and Fazl admitted Harun had appointed al-Maʾmūn after him, but, he argued, since Harun was not in his right mind, his decision should not be acted upon. ▼
 
3 Cemâziyelâhir 193’te (24 Mart 809) Tûs’ta ölünce vasiyeti gereği birinci veliaht Emîn halife oldu. ▼
 
▲saw in a dream Musa ibn Jafar sitting in a chamber praying and crying, which made Harun remember how hard he had struggled to establish his own caliphate. He knew the personalities of both his sons and decided that for the good of the Abbasid dynasty, al-Maʾmūn should be caliph after his death, which he confided to a group of his courtiers. One of the courtiers, Fadl ibn Rabi' did not abide by Harun's last wishes and convinced many in the lands of Islam that Harun's wishes had not changed. Later the other three courtiers of Harun who had sworn loyalty to Harun by supporting al-Maʾmūn, namely 'Isa Jarudi, Abu Yunus, and Ibn Abi 'Umran found loopholes in Fadl's arguments, and Fazl admitted Harun had appointed al-Maʾmūn after him, but, he argued, since Harun was not in his right mind, his decision should not be acted upon.
 
▲ 3 Cemâziyelâhir 193’te (24 Mart 809) Tûs’ta ölünce vasiyeti gereği birinci veliaht Emîn halife oldu.
 
== Halifeliği ==
Satır 68 ⟶ 66:
 
* Üçok, Bahriye (1.Bas.:1968, 1979) ''İslam Tarihi Emeviler - Abbasiler'', Devlet Kitapları, Ankara: Milli Eğitim Basımevi
* Yücesoy, Hayrettin, (doktora tezi, 2002). "The Seventh of the Abbāsids and the Millenium, A Study of the Fourth Civil War and the Reign of al-Ma’mūn: 193-218 AH./808-833 CE" , The University of Chicago; {{ingEn icon}}
* Muir, William (1924), ''The Caliphate, Its Rise, Decline and Fall'', Edinburgh: John Grant (2004 Baski: Kessinger Publishing, LLC ISBN 10: 1432625926 I) [http://answering-islam.org/Books/Muir/Caliphate/chap66.htm ] Chapter LXVI Al-Ma'mum 198-218 A.H. {{ingEn icon}}
* Muhammad ibn Jarir al-Tabari (İng. çev. M. Fishbein) (1989) ''The History of al-Tabari'' Cilt XXXI ''The War Between Brothers'' Albany:SUNY. {{ingEn icon}}
* al-Masudi (İng. çev. Paul Lunde ve Caroline Stone) (1989), ''The Meadows of Gold, The Abbasids'', Londra:Kegan Paul {{ingEn icon}} "Muruc el-Dahab ve Ma’adin el-Cavhar" çevirisi
* Büyükkara, M. Ali, (2002), "Al-Ma’mun choice of ‘Ali al-Rida as his heir", ''Islamic Studies, Cilt. 41, No.3'', say.445-466. {{ingEn icon}}
 
== Dış bağlantılar ==
 
* Bozkurt, Nahide (2004) "Me'mûn" ''TDV Islam Ansiklopedisi Cilt:29'' Sayfa:101-104 Online:[[http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c29/c290062.pdf]] (Erişim:9.3.2018)
* Avcı, Casim, (2008) "Abbâsî Halifesi Me’mûn Döneminde (813-833) Bizans'la İlişkiler" , ''Turkeleronline'' websitesi Online:[http://www.turkleronline.net/turkler/makaleler/ abbasi_halifesi_memun_doneminde.htm] (Erişim:3.7.2010)
* Muir, William (1924 ), "LXVI. Bolum Al-Ma'mum 198-218 A.H.",''The Caliphate, Its Rise, Decline and Fall'', Edinburgh: John Grant (2004 Baskı: Kessinger Publishing, LLC ISBN 10: 1432625926 I) Online:[http://answering-islam.org/Books/Muir/Caliphate/chap66.htm ]{{ingEn icon}}
 
{{s-start}}
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Memûn" sayfasından alınmıştır