|
[[Dosya:Anthrax PHIL 2033.png|thumb|Şarbon/ Antraks cılt yarası]]
'''Şarbon''' (dalak yanığı), '''antraks''' veya '''anthrax'''; ''[[Bacillus anthracis]]'' adlı [[bakteri]] nedeniyle oluşan [[zoonoz|zoonotik]] karakterde bulaşıcı bir hastalık.<ref>Veteriner Mikrobiyoloji (Bakteriyel Hastalıklar); Nejat Aydın, Jale Paracıkoğlu; İlke Emek Yayınları</ref><ref>Aksam-Gazetesi-1934-11-07-01-S001-M006-P001</ref><ref>Klinik Mikrobiyolojik Tanı; Prof. Dr. Hakkı Bilgehan; Barış Yayınları Fakülteler Kitabevi.</ref>
Tüm omurgalıları etkileyebilen [[Otoburhastalık]] hayvanlarda -özellikle [[etobur hayvanlarda]], [[sığır]], [[manda]] ve [[deve]] gibi büyükbaş hayvanlar, [[koyun]] ve [[keçi]] gibi küçükbaş hayvanlar ile [[domuz]], [[beygir]]lerde- gibi evcil veya yabani diğer hayvanlarda ve insanlarda görülür, en duyarlı hayvanlar sığır koyun ve keçilerdir, özellikle sığır, koyun ve beygirlerde ani olarak ortaya çıkan ve insanlara da geçebilen bir hastalıktır. Tüm dünyada görülmesinin yannda bazı ülkelerde [[hastalıkendemik]]tırtir. İnsanlara doğrudan hayvanlarla temastan veya hayvan ürünlerinden geçer. [[Etobur]] hayvanların hastalığa duyarlılıkları daha azdır. [[Mikroorganizma]] insanlara deriden girerse ''kara çıban'' denilen karakteristik bölgesel bir çıbanla ödem; kan dolaşımına karışması ile de [[sepsis]] (kan zehirlenmesi) ve iç organ [[lezyon]]ları (yaraları) meydana gelir. [[Mikrop]]lu etlerin yenmesi ağır [[bağırsak]] hastalıkları yapar. Hayvanlarda ise vücut sıcaklığı yükselir, dalak şişer, kan, katran gibi koyu renk alır ve pıhtılaşmaz. En önemli zoonoz hastalıklardan birisi olup, hastalık etkeninden biyolojik silah da imal edilmiştir.<ref>Geviş Getiren Hayvanların İç Hastalıkları (Sığır, Koyun - Keçi); Prof. Dr. Yusuf Gül; Medipress</ref>
== Etiyoloji ==
{{Ana madde|Bacillus anthracis}}
Etken Gram pozitif bir [[basil]]dir (çomak). HastalıkDoğada oluşturanbakterinin enfektifkendisini formukorumaya aldığı spor formudurformu bulunur. Vücuda alındıktan sonra spor formu vejetatif forma dönüşür ve hastalık tablosunu ortaya çıkarır. Bu nedenle antraks'tan ölen insan veya hayvanların otopsi/nekropsi'sini yapmak yasaktır. Zira bu işlem etkenlerin sporlanmasına neden olur ve antraks sporları 30-60 yıl arası canlılığını koruyabilir. [[Kadavra]]'nın iç organları açılmadığı, kanını çevreye akmadığı ve etkenler vejetatif formda kaldığı zaman birkaç gün içinde etkenler ölür.
Doğal şartlar altında sıcak kanlı hayvanlardan beygir, sığır, koyun ve [[domuz]]lar arasında çok yaygın olarak görülebilir. Kanatlı hayvanlar ise inceleme yapmak için hastalandırılabilirler. Hastalığa en çok sığırlar duyarlıdır. Genç hayvanlar, ergin ve yaşlılardan daha duyarlıdırlar. Açlık, yorgunluk, uzun yolculuk, fazla sıcak ve soğuk, iyi beslenememe, fena bakım, organik bozukluklar, şap vb viral hastalıklar, iç parazitler ve diğer stres faktörleri hastalığın çıkış ve yayılışında önemli rol oynarlar. Hastalık rutubetli, bataklık ve sıcak bölgelerde diğer bölgelerden daha çok görülür. Önleyici tedbirler alınmazsa büyük kayıplara yol açar.
|
