Sovyetler Birliği: Revizyonlar arasındaki fark

|arma = CoatState of armsEmblem of the Soviet Union.svg

|başkent = [[Dosya:Coat of Arms of Moscow (Soviet).svg|14px]] [[Moskova]]<br /><small>{{coord|55.63|37.63|format=dms|display=inline,title|region:RU_type:event}}</small>

|yönetici_yılları1 = 1922-1953 <small>(ilk)</small>

|vekil_yılları1 = 1917–1924 <small>(ilk)</small>

|vekil_yılları2 = 1991 <small>(son)</small>

[[Avrupa]]'nın doğu kesimiyle, [[Asya]]'nın kuzey kesimi boyunca yayılan SSCB, II. Dünya Savaşı'ndan sonra 22.403.000&nbsp;km²'lik yüzölçümüyle dünyanın en büyük ülkesiydi. Nüfus bakımından da 293.047.571 (Haziran 1991) kişiyle 3. sırada yer alıyordu. Aynı zamanda dünyanın başlıca siyasî ve askerî güçlerinden biri olan Sovyetler Birliği'nin batısında [[Norveç]], [[Finlandiya]], [[Baltık Denizi]], [[Polonya]], [[Çekoslovakya]], [[Macaristan]] ve [[Romanya]], güneyinde [[Karadeniz]], [[Türkiye]], [[İran]], [[Afganistan]], [[Çin]], [[Moğolistan]] ve [[Kuzey Kore]] yer alıyordu. Kuzey ve doğu sınırlarını ise [[KuzeyArktik Buz DeniziOkyanusu]] ve [[Büyük Okyanus]] çiziyordu. Birliğin [[başkent]]i [[Moskova]], [[para birimi]] ise [[Sovyet Rublesi]]ydi.

Miladi takvime göre 7 Kasım (Jülyen takvimine göre 25 Ekim) 1917'de [[Rusya]]'da [[Bolşevikler]] geçici hükümeti devirerek iktidarı ele geçirdiler. 8 Kasım'da [[Sankt-Peterburg]]'da açılan Rusya İşçi ve Asker [[Sovyet halkı|Sovyet]]leri II. Kongresi'nde devrim lideri [[Lenin]], Halk Komiserleri Konseyi (hükümet) başkanı seçildi. [[Lenin]] ilk olarak savaşan tüm hükümetlere ilhaksız ve tazminatsız bir barış önerisinde bulundu<ref>[http://www.rus-sky.com/history/library/arutnv1.htm]</ref>. Barış kararnamesini toprak kararnamesi izledi. Büyük mülk sahipliği yasaklandı. Kilise ile devletin ayrılması, medeni nikah, kadınlar ile erkekler arasında hak eşitliği, işletmeler üzerinde işçi denetimi, bankaların ulusallaştırılması, ulusal topluluk hakları vb. pek çok hak ve özgürlük getirildi. Fabrikalar işçi konseylerine devredildi. Büyük çoğunluğu Batı Avrupa devletlerince işletilen maden ocakları millileştirildi.

Bolşevikler eğitime çok önem veriyordu. Amaçları modern, prolekült anlayışıyla yetişmiş, milliyetçiliğe ve köhne geleneksel düzene düşman yeni bir "[[Sovyet halkı|Sovyet]] insanı" yaratmaktı. Çocuk ve yetişkin herkes için eğitim seferberliği başlatıldı. Çarlık döneminde halkın sadece % 5'i eğitim imkanlarından faydalanabildiği için okur-yazar oranı oldukça düşüktü. Bu nedenle yetişkinler için İşçiişçi fakülteleri (rabfak) kuruldu. Bu fakültelerde işçilerin hem temel ve teorik, hem de mesleki ve pratik eğitim almaları sağlandı. Eğitim tüm toplum için ücretsiz ve mecburi hale getirildi. Böylece 1932'de çocukların %98'i bilfiil okula gidiyor olacaktı. Daha sonra Sovyetler Birliği %100'lük okuma-yazma oranıyla bu konuda dünyada birinci oldu. Eğitim-öğretim seferberliği [[Sovyet halkı|Sovyet]] halklarını ilim ve teknolojide büyük başarılara imza atan bir toplum haline getirdi.<ref name="rus-sky.com">[http://rus-sky.com/history/library/arutnv1.htm]</ref>.

Ülkede kısa sürede birçok reform yapılmasına karşın siyasi alanda önemli sorunlar yaşanmaktaydı. Almanya savaştan çekilen Sovyet hükümetine çok ağır şartlar içeren bir barış anlaşması önerdi. Dışişleri Bakanı [[Lev Troçki|Trotski]] Almanya'nın önerisine toprak talebinin olmadığı bir barış teklifiyle cevap verdi. Ancak bunu reddeden Almanya Doğu Cephesi'nde Rusya üzerindeki saldırılarını arttırdı. Petrograd'a saldırı tehlikesi üzerine hükümet güvenlik amacıyla Moskova'ya taşındı. [[Moskova]] Rusya'nın yeni başkenti oldu. [[Troçki|Trotski]] Almanya'nın dayattığı ağır barış koşullarını kabul etmeyince görevden alındı ve yerine [[Litvinov]] getirildi.<ref>[https://www.marxists.org/turkce/trocki/index.htm]</ref>. Mart 1918'de [[BelarusBeyaz Rusya]]'unnın batı toprakları Almanya'ya bırakılarak [[Brest Litovsk Barış Antlaşması|Brest Litovsk Anlaşması]] imzalandı. Almanya'da devrim olacağını uman [[Lenin]], böylece verilen tavizlerin telafi edileceğini ifade ediyordu. 1919'daki devrim girişimi başarısız olsa da Almanya I. Dünya Savaşı’ndan yenik çıktığı için Lenin'in vadettiği gibi verilen tavizler geçersiz oldu.

İç savaş döneminde Beyazların Sovyet hükümetini devirebilmek için batılı emperyalistlerle iş birliği yapmaları ve batılı askeri birliklerin Rusya'yı işgaline izin vermeleri toplumda infial yarattı ve tarafsız kitlelerin de [[Kızıl Ordu]]'ya katılımında etkili oldu. Bu sayede 1919 yılından itibaren [[Bolşevikler]] [[Beyaz Terör]]'ü yenmeyi ve monarşi yanlısı beyaz orduları geri püskürtmeyi başardılar. Anti-komünist birliklerin düzensiz hareket etmesi ve Sovyet hükümetine desteğin artması üzerine daha fazla kayıp vermek istemeyen [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]], [[Fransa]] ve [[İngiltere]] 1920 yılında Beyaz komutanları yalnız bırakarak ülkeyi terk ettiler. Desteksiz kalan monarşi taraftarı generaller de ülkedeki Beyaz askerleri kaderine terk ederek kaçmaya başladılar.

1921'de [[Bolşevikler]] iç savaştan zaferle çıkarak tüm Rusya'da otoriteyi sağladılar. [[BelarusBeyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Belarus]], [[Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Ukrayna]], Orta Asya ve Transkafkasya’da da Bolşevikler muhaliflerini bertaraf etmeyi başardılar.

30 Aralık 1922'de [[Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti|Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]]'nin, [[BelarusBeyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Belarus SSC]], [[Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Ukrayna SSC]], Orta Asya ve Kafkas cumhuriyetleriyle birleşmesiyle Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği resmen kuruldu.<ref>[http://www.rusarchives.ru/statehood/09-02-deklaraciya-obrazovanie-sssr-1922.shtml Союз Советских Социалистических Республик | Виртуальная выставка к 1150-летию зарождения российской государственности]</ref>

1917 yılında ilk sosyalist hükümeti kurmayı başaran ve bu hükümeti yaşatabilmek için zorlu koşullarda bedel ödemek pahasına da olsa mücadele veren [[Vladimir Lenin]] iç savaşın bitimiyle birlikte enkaz halindeki ülkeyi yeniden inşaainşa edebilmek için sosyalist ilkelerden kısmen taviz vererek NEP'i uygulamaktan çekinmedi. Enerjinin ülke kalkınmasındaki önemini belirten Lenin ekonomik politikaların da buna göre uygulanması gerektiğini savundu. Tarım ile sanayinin modernize edilmesinin önemini vurgulayarak, tarımda ilkel yöntemlerin derhal terk edilebilmesi için güçlü bir sanayi hamlesine ihtiyaç olduğunu ifade etti.

SSCB'nin siyasal ve ekonomik temellerini atarak dünyadaki ilk ve en büyük sosyalist devleti kuran [[Lenin]] 21 Ocak 1924'te öldü. Devrimin liderinin ölümüyle ülkede bir hafta sürecek yas ilan edildi. Bir kaçBirkaç günde 1 milyon insan Lenin'in naaşı önünde saygıyla eğildi.<ref>http://www.lenin.ru</ref> [[Lenin]]'in naaşı tahnit edilerek, 27 Ocak 1924'te düzenlenen büyük bir cenaze töreniyle [[Moskova]] [[Kızıl Meydan]]'da bulunan [[Lenin Mozolesi]]'nde daimi istirahatgahına konuldu.

1924'te yeni anayasa kabul edildi. 1927'de Tüm Birlik Sovyetleri Beşinci Kongresi'nde SSCB'nin ulusal ekonomik gelişimini sağlayacak olan Birinci Beş Yıllık Plan hazırlanarak kabul edildi. Planın ilkeleri sanayi ve tarım alanlarında tek tek belirlendi. [[Lenin]]'in enerjiyi kalkınmanın temeli olarak kabul ettiği [[komünizm]] [[Sovyet halkı|Sovyet]] iktidarı ve elektirifikasyonla sağlanır sözüne dayanarak enerji yatırımlarına ağırlık verildi. Ülkenin her yerinde hidroelektrik santralleri kuruldu. Ağır sanayiye de öncelik verildi. Tarımda kulakların (büyük toprak sahibi zengin köylüler) tasfiyesi ve tüm toprakların kolektifleştirilmesi kararı alındı. Topraklar [[kolhoz]] ve [[sovhoz]] olarak ikiye ayrıldı ve traktör gibi tarım araçlarıyla ilkel tarımdan modern tarıma geçildi. Ancak özellikle Ukrayna'nın batısında toprak aristokratları kolektifleştirmeye karşı gelerek kasıtlı olarak tarımsal verimi düşürme amacıyla sabotaj faaliyetlerine giriştiler. Traktör istasyonlarını yağmalayarak, kolektif çiftlikleri yaktılar. Bu durum hükümetin sert tedbirler almasına sebep oldu. Böylece Birinci Beş Yıllık Planın hedeflerine dört yıl üç ay gibi bir sürede ulaşıldı.

1933'te başlatılan İkinci Beş Yıllık Plan döneminde SSCB'de 4500 fabrika ve enerji tesisi yapılarak hizmete açıldı. Üçüncü Beş Yıllık Planın 1938-1941 arasındaki döneminde 3000'e yakın sanayi tesisi kuruldu. Böylece II. Dünya Savaşı öncesi planlı dönemde 9000 dolayında büyük ölçekli sanayi tesisi açılmış oldu. 1940 yılı sonunda SSCB ağır sanayi üretimi 1913'dekinintekinin 12 katına ulaştı. Sovyetler dünyanın üç büyük ekonomisinden biri oldu.[http://www.wonder.ru/alex/rogovin/t6/i.htm]

1939'da [[Moldova Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Moldova]], Litvanya, Letonya ve Estonya cumhuriyetleri SSCB'ye katıldı. [[BelarusBeyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Belarus]]'a ait olup 1920'de mecburi olarak Polonya'ya bırakılan topraklar da geri alındı ve batı sınırları da hemen hemen son şeklini aldı. Böylece Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği 15 birlik cumhuriyetinden oluşan bir devlet haline geldi.

[[Stalin]] 7 Kasım 1941'de [[Ekim Devrimi]]'nin 24.yıldönümünde [[Kızıl Meydan]]'da büyük bir geçit töreni düzenleyerek cepheye gidecek [[Kızıl Ordu]] askerlerine anavatan savunması konusunda kutsal mücadele çağrısı yaptı. Devrimin şehri Leningrad Naziler tarafından ablukaya alındı. Moskova'da ise güçlü bir savunma hattı oluşturan Ruslar Almanların şehre 100&nbsp;km'den fazla yaklaşmasına izin vermedi. Bunun üzerine merkezi Rusya'yı doğudan abluka altına almayı ve Hazar petrollerine ulaşmayı amaçlayan [[Hitler]] emrindeki subayların uyarılarına rağmen Nazi ordusuna Stalingrad'a hücum etme emri verdi. Volga nehrinin iki yakasında kurulu şehrin yarısı Nazilerin işgali altına girdi. Şehirde [[partizan]] savaşları başladı. Önceleri cephe savaşları ile üstün gelen Almanlar partizan direnişi karşısında ise tam bir hezimete uğradı. Binlerce subayını [[partizan]] direnişinde kaybeden Naziler bozguna uğradı ve geri çekilmeye başladı. Mihver Devletleri'nin Doğu Cephesi'ndeki Nazi subayı Paulus kumandasındaki en büyük ordusu olan 6. Ordu tamamen imha edildi. Sovyet halkı ağır kayıplar verse de Kızıl Ordu 1943'te karşı harekatı başlattı. [[Sankt-Peterburg|Leningrad]] kuşatması yarıldı. [[Kızıl Ordu]] Nazileri [[Sovyet halkı|Sovyet]] topraklarından kovmayı başardıktan sonra Polonya'dan itibaren tüm Doğu Avrupa'yı Nazi işgalinden kurtardı. Polonya'daki Nazi toplama kampları kapatıldı ve esirler serbest bırakıldı. [[Stalin]] [[Kızıl Ordu]]'ya Berlin'e ilerleme emri verdi ve Nisan 1945'te [[Kızıl Ordu]] Berlin'e girdi. Mayıs ayında da Nazi Almanya'sı teslim olarak barış anlaşması istedi. Böylece II. Dünya Savaşı sona erdi.

Savaşın yıkımı [[Sovyet halkı|Sovyet]] halkı için ağır oldu. Sovyetler Birliği 27 milyon kayıp verdi. Ekonomi sarsıldı. Savaştan sonra Sovyetler Birliği'nin desteğiyle [[Çekoslovakya]], [[Bulgaristan Halk Cumhuriyeti|Bulgaristan]], Macaristan, Yugoslavya, Arnavutluk, [[Demokratik Alman Cumhuriyeti]], Polonya ve Romanya'da sosyalist halk cumhuriyetleri kuruldu. Bunların yanında [[Çin]] ve [[Kuzey Kore]]'nin de sosyalizme yönelmesi yalnız olan Sovyetler Birliği'ne müttefik kazandırdı. Ancak ABD ve müttefiklerinin komünizmin yayılmasından endişe etmesi ve [[Marshall Planı]]'nı uygulaması uluslararası gerilimin yaşanmasına sebep oldu. Ayrıca ABD ve uydu devletlerinin 1949'da kısaca NATO denilen Kuzey Atlantik Paktı ile Sovyetler Birliği'ne karşı askeri ittifak kurması dünyada yeni bir savaş tehlikesi yarattı.

[[Brejnev]] döneminde dış politikada Sovyetler Birliği'nin etkisi giderek artmaktaydı. 1978'de Afganistan'da sosyalistler iktidara geldi ve [[Afganistan Demokratik Cumhuriyeti]] kuruldu. Ancak 1979'da ABD destekli terör örgütleriörgütler yeni Afgan hükümetini devirebilmek için saldırıya geçti. ABD tarafından silahlandırılan Taliban vsvb. terör örgütleriörgütler ülkede iç savaş başlattı. İktidarı tehlikeye düşen sosyalist [[Babrak Karmal]] Sovyetler Birliği'nden yardım istedi. Bu gelişmeler üzerine [[Kızıl Ordu]] Afganistan'a girdi. Ancak Afganistan'a asker sevkiyatı, bu müdahalenin maddi külfetinden dolayı ülkede ciddi bir muhalefet hareketinin oluşmasına sebep oldu. Fakat kısa süre önce [[Sovyetler Birliği devlet başkanları listesi|

1981'deki [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi|SBKP]] XXVI. Kongresi'nde [[Leonid Brejnev|Brejnev]] uluslararası alanda barışın sağlanmasının en önemli sorun olduğunu belirtti. 1982'de de Dışişleri Bakanı [[Andrey Gromiko]], SSCB'nin herhangi bir savaş durumunda nükleer silahı kullanan ilk ülke olmayacağı, ancak ülkesine bu silahla saldırılması durumunda kendilerinin de kullanacağı ve topraklarında nükleer silah bulundurmayan ülkelere karşı nükleerbu tarz silah kullanmayacağıkullanılmayacağı taahhüdünde bulundu.

1990'da yılında yapılan reformla yönetici konumunda olan genel sekreterlik makamı kaldırılarak başkanlık sistemine geçildi ve yapılan seçimle Mihail Gorbaçov, SSCB Devlet Başkanı seçildioldu. 1991'de [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi|Komünist Parti]]'nin yönetici rolü kaldırılarak çok partili sisteme geçildi.

1990 yılının Aralık ayında Gorbaçov Sovyet cumhuriyetlerine yenilenmiş birlik anlaşması çağrısında bulundu. Gorbaçov'un yaptığı bu çağrıya [[BelarusBeyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Belarus]], [[Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Ukrayna]], [[Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Kazakistan]], [[Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Kırgızistan]], [[Tacikistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Tacikistan]], [[Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Özbekistan]] [[Türkmenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Türkmenistan]] ve [[Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Azerbaycan]] olumlu yanıt verdi. 17 Mart 1991’de bu ülkelerde yapılan referandumlarda ([[Sovyetler Birliği Referandumu 1991]]) halkın % 77'si birlik lehine oy kullandı. Türki cumhuriyetlerde bu oran % 95'in üzerindeydi. [[Türkmenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]]'nde halkın % 98.26'sı, [[Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]]'nde ise % 95.98'i Sovyetler Birliği’nin korunması yönünde evet oyu verdi. Referandumdan çıkan sonuca göre 20 Ağustos 1991'de birlik anlaşmasının imzalanmasına karar verildi.

Ancak 19 Ağustos 1991'de [[KGB]] başkanıBaşkanı [[Vladimir Kryuçkov]] öncülüğünde ordunun askeri müdahale girişimi gelişmeleri farklı bir noktaya getirdi. Ordu kısa sürede geri adım atmasına rağmen bu girişim diğer cumhuriyetlerde tedirginlik yarattı ve ayrılığa yönelmelerine sebep oldu. Darbe girişimi Mart 1991'de yapılan referanduma göre 20 Ağustos 1991'de yapılması planlanan yenilenmiş birlik anlaşmasının da iptal edilmesine sebep oldu. Darbecilerden biri intihar etti, diğerleri ise tutuklandı. Darbeden sorumlu tutulan Komünist Parti kapatıldı ve faaliyetlerine son verildi. Partinin tüm gelirlerine el konuldu. Darbe girişiminin ardından muhaliflerden Boris Yeltsin'in popülaritesi arttı. Gorbaçov'un siyasi yetkilerini alarak devlet başkanını etkisiz bırakan Yeltsin birlik cumhuriyetlerindeki ayrılıkçı propagandaları serbest bıraktı. Ekonomik liberalleşmeyi destekleyen ancak birliğin dağıtılmasına karşı çıkan hükümet başkanı [[İvan Silayev]]'i Eylül ayında görevden aldı. [[Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti|Rusya FSSC]]'nin mevcut durumunun ittifakı korumakta yetersiz kaldığını fark eden referandum destekçisi ve birlik yanlısı 8 Sovyet cumhuriyeti de Eylül 1991'den itibaren birer birer ayrılıklarını ilan etti. Boris Yeltsin basına yaptığı açıklamada yeni yıldan önce SSCB'yi dağıtacağını belirtti.

8 Aralık 1991'de [[Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti|Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]] devlet başkanı [[Boris Yeltsin]], Ukrayna devlet başkanı [[Leonid Kravçuk]] ve [[BelarusBeyaz Rusya]] temsilcileri [[Minsk]]'te bir araya gelerek Sovyetler Birliği'ni dağıtan anlaşmayı imzaladılar. Ancak 12 Aralık 1991'de [[Yüksek Sovyet]] Konseyimeclisinde yapılan buoylamada anlaşmanın onaylanmasınıonaylanması reddettireddedildi. Sovyet anayasasına göre birliğin dağıtılması ancak [[Yüksek Sovyet]]'in yetkisindeydi. Buna rağmen Yeltsin'in baskısı üzerine Sovyetler Birliği Devlet Başkanı [[Mihail Gorbaçov]] 25 Aralık 1991'de görevinden istifa ettiğini açıkladı. Aynı gün gece yarısı Kremlin'de dalgalanan [[Sovyetler Birliği Bayrağı|Kızıl Bayrak]] indirilerek yerine Rus bayrağı çekildi. Böylece Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği 25 Aralık 1991'de resmen dağıldı.

Bu farklılıklar bir takımbirtakım sınırlamalara bağlıydı:

22,402,200 kilometrekarelik bir alana sahip Sovyetler Birliği, dünyanın yüzölçümü bakımından en büyük devleti idi ve dağıldıktan sonra bu unvanı ardılı olan [[Rusya Federasyonu]] almıştır.<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/513251/Russia Russia - Encyclopedia Britannica]. Britannica.com (27 Nisan 2010). 21 Eylül 2014 tarihinde erişilmiştir.</ref> SSCB, Dünya yüzölçümünün altıda birini kaplamaktaydı ve büyüklüğü [[Kuzey Amerika]] ile karşılaştırılmaktaydı.<ref>http://pages.towson.edu/thompson/courses/regional/reference/sovietphysical.pdf</ref> Avrupa'daki kısmı, ülkenin yüzölçümünün çeyreği kadardı ve ülkenin kültürel ve ekonomik merkeziydi. Asya'nın doğu kısmında [[Pasifik Okyanusu]]'na uzanırken güneyinde ise [[Afganistan]] bulunmaktaydı ve bu bölgeler daha seyrek nüfusluydu. SSCB, 11 [[zaman dilimi]] arasında doğudan batıya 10.000&nbsp;km ve kuzeyden güneye 7200&nbsp;km boyunca yayılmaktaydı. Ülkede beş iklim bölgesi bulunmaktaydı: [[tundra]], [[tayga]], [[bozkır]]lar, [[çöl]]ler ve [[dağ]]lar.

[[Ronald Reagan]] yönetimi altındaki [[Socrates Programı]], Sovyetler Birliği'nin ABD ile kökten farklı bir şekilde bilim ve teknoloji edinimini belirlenmiştir. ABD örneğinde, ekonomik önceliklendirmenin hem kamu hemdehem de özel sektörün bilim ve teknoloji edinme aracı olarak yerli [[araştırma ve geliştirme]] için kullanılanılıyordu. Buna karşılık Sovyetler Birliği, edinmede ofansif ve defansif manevra ve dünya çapındaki teknoloji kullanımı teknoloji elde ettiği rekabet avantajı artırmak için rekabet avantajı elde eden ABD'yi önlemekteydi. Ancak ek olarak, Sovyetler Birliği'nin teknoloji tabanlı planlama, merkezi, devlet merkezli bir büyük ölçüde esneklikten uzak bir şekilde yürütülmekteydi. Bu önemli bir eksiklik olup Sovyetler Birliği'nin gücünü zayıflatmak ve böylece kendi reformu teşvik etmek için ABD tarafından istismar edilmiştir.<ref>{{dergi kaynağı|başlık=Global Tech Strategies Brought to U.S.|dergi=Washington Technology|tarih=3 Mayıs 1990|ilk= Margo|son=MacFarland|id=|erişimtarihi=19 Ekim 2014}}</ref><ref>{{Haber kaynağı|ilk= R.A.|son=Deckert|başlık=The science of uncovering industrial information|tarih=10 Ekim 1990|iş=Business Journal of the Treasure Coast}}</ref><ref>{{Haber kaynağı|başlık=U.S. Firms Must Trade Short-Term Gains for Long-Term Technology Planning|tarih=7 Mart 1991|iş=Inside the Pentagon|dil=İngilizce}}</ref>

1943’de Ortdoks Kilisesinin kendisine patrik seçmesi ve ruhani meclis kurmasına müsademüsaade edildi. Sovyetler Birliği'nde, kilise ve devlet arasındaki ilişkiler özel bir kurum tarafından düzenlenirdi.

1917 öncesinde [[RusyaRus İmparatorluğu]]'nda eğitim zorunlu değildi ve bu nedenle alt sınıf işçi ve köylü ailelerinden olan birçok çocuk eğitim imkanlarına zorlukla erişilebiliyor veya hiç erişemiyordu. 1917 tahminlerine göre nüfusun % 75-80'i [[okuryazarlık|okuma yazma]] bilmiyordu.