Sasani İmparatorluğu: Revizyonlar arasındaki fark

İkinci altın çağı [[I. Kavad]]'ın ikinci hükümdarlığından sonra başladı. I. Kavad, [[Eftalitler]]in yardımıyla Romalılara karşı bir sefer başlattı. 502 yılında o zaman Ermenistan'da bulunan [[Theodosiopolis]]'i (Sivas), 503 yılında ise [[Dicle]] üzerindeki [[Amida (Mezopotamya)|Amida]] (Modern Diyarbakır) ele geçirdi. 505 yılında, Ermenistan'ın Kafkasya tarafından gelen Hunlar tarafından işgal edilmesi bir ateşkesi zorunlu kıldı. Bu esnada Romalılar İranlılara Kafkasya'daki [[istihkam]]ların bakımı için para yardımında bulundu. 525 yılında Lazika'daki isyanları bastırdı ve Gürcistan'ı yeniden ele geçirdi. 530 yılında, Mirranes [[Firuz]]'un emrinde bir orduyu önemli bir Roma hudut şehri olan [[Daras]]Dara Kalesi'ane (bugünkü Nusaybin yakınlarında) saldırmak üzere gönderdi. Bu ordu, Roma generali [[Belisarius]] tarafından karşılandı ve üstün olmasına rağmen Daras[[Dara SavaşıMuharebesi]]'ndande mağlup oldu. Buna rağmen, ilerleyen süre içinde [[Lahmîler|Lahmî]] hükümdarının (Sasaniler' bağlı bir krallık, IV. El-Mundir ibn el-Mundir) yardımı ve elitseçkin SavaranAzadan şövalyelerinin [[Belisarius]]'un lejyonlarını karşılamak için giriştikleri taktik düzenlemeyle Roma ordularını ilki [[530]] yılında Nisbis Savaşı'nda ve diğeri 531 yılında Sallinicum Savaşı'nda olmak üzere iki kere mağlup etti.<ref>Zarinkoob, p. 229.</ref> [[I. Kavad|Kavad]], Eftalitelerin boyunduruğundan kurtulamamasına rağmen, içerde düzeni kurmayı başarıp Doğu Romalılara karşı başarı elde etti. Bazısı kendi adıyla anılan birden fazla şehir kurdu. Vergilendirmeyi ve iç yönetimi düzenlemeye başladı.

I. Kavad'tan sonra oğlu, Anuşirvan ("ölümsüz ruhla") ismiyle de bilinen [[I. Hüsrev]] (531-579) tahta yükseldiçıktı. En çok övülen Sasani kralıdır. I. Hüsrev'in en çok bilinen icraatı Sasanilerin eskiyen yönetim yapısını değiştirmesi oldu. Reformları aracılığıyla, arazi sahiplerinin ellerindeki mallarının tetkikine bağlı olan akla yatkın bir vergilendirme sistemini oluşturdu. Babası bu yöntemi başlatmış ve imparatorluğunun refahını ve gelirlerini artırmak için her yolu denemişti. Bir önceki büyük feodal beyler kendi askeri teçhizatlarını, yandaşlarını ve tımar hizmetlilerini oluşturuyorlardı. I. Hüsrev maaşlı ve merkezi hükümet tarafından teçhizatlandırılan dehkanlardan ya da 'şovalyelerden' oluşan yeni bir kuvvet ve bürokrasi kurdu.<ref name="Frye">[http://www.fordham.edu/halsall/med/fryehst.html Richard Frye "The History of Ancient Iran"]</ref> Böylece orduyu ve bürokrasiyi yerel beylerden ziyade merkezi hükümete yakınlaştırdı. (''[[I. Hüsrev]]'in reformları hakkında daha detaylı bilgi için [http://www.iranchamber.com/history/articles/reforms_of_anushirvan.php buraya] bakınız'').

I. Hüsrev, İmparator [[I. Justinianus]]'un ([[527]] -[[ 565]]) kendisine rüşvet olarak 440,000 altın vermesine rağmen, 532 yılında yapılan "[[Sürekli Barış (532)|Ebedi Barış]]" bozarak [[540]] yılında geçici bir süre elde tutacağı Antakya'yı işgal ve talan etti. Suriye'yi ele geçirdi. Hüsrev geri dönerken, farklı Bizans şehirlerinden para topladı.

[[565]] yılında I. Justinianus öldü. Ardından, Arap liderlerine Suriye'deki Bizans topraklarına baskınlar düzenlemekten alıkoymak için verilen yardımları durdurma kararı alan [[II. Justinus]] (565-[[578]]) başa geçti. Bir sene önce, Suren ailesinden gelen Sasanilerin Ermenistan valisi günümüz Erivan'ının yakınlarındaki Dvin'de bir ateş tapınağı inşa etmiş ve Mamikonian ailesinin etkili bir üyesini öldürtmüştü. Bu olay 571 yılında İran valisinin ve korumasının katledilmesine yol açan bir ayaklanmaya neden olmuştu. Ermeni isyanından fırsat bulan II. Justinus, [[Kafkasya]] geçitlerinin savunması için [[I. Hüsrev]]'e ödediği yıllık ödemeleri durdurdu. Ermeniler müttefik olarak kabul edildi ve Sasani topraklarına [[Nusaybin|Nisibis]]'i [[572]] yılında kuşatmak üzere bir ordu gönderildi. Ama, Bizans generallerinin arasında çıkan ihtilaf sadece kuşatmanın bitmesine neden olmakla kalmayıp, Daraa'da kendilerinin kuşatmaya uğramalarına yol açtı. Daraa daha sonra İranlılar tarafından ele geçirildi. Suriye harap edildi ve böylece II. Justinus barış anlaşması istemek zorunda kaldı. Ermeni isyanı I. Hüsrev'in yayınladığı bir genel afla sona erdi. Ermenistan böylece Sasani İmparatorluğuna tekrar dahil oldu.<ref name="Frye" />

[[570]] yılı civarında, Yemen Kralının yarı kardeşi "Ma'd-Karib" I. Hüsrev'in müdahelede bulunmasını talep etti. I. Hüsrev Vahriz isimli bir kumandan komutasında bir donanma ve küçük bir orduyu bugünkü Aden yakınlarındaki bölgeye gönderdi. Başkent San'a'ya yürüyen İranlılar şehri işgal etti. Bu sefere iştirak eden Ma'd-Karib'in oğlu Saif, 575 ve 577 yılları arasında hükümdar oldu. Böylece Sasaniler doğuyla yapılan deniz ticaretini kontrol etmek için Güney Arabistan'da bir üs kurmayı başardı. Daha sonraları güney Arabistan krallığının Sasani hakimiyetini tanımamaları üzerine gönderilen ikinci bir ordu bölgeyi, [[II. Hüsrev]]'in sorunlu zamanına kadar kalacak şekilde Sasani topraklarına bir vilayet olarak kattı.<ref name="Frye" />

I. Hüsrev'den sonra, [[IV. Hürmüz]] ([[579]] -[[ 590]]) tahta geçti. IV. Hürmüz de ondan önce gelenlerin elde ettikleri başarılarını ve imparatorluğun refahını devam ettiren kuvvetli bir hükümdardı. [[II. Hüsrev]] ([[590]] -[[ 628]]) hükümdarlığı esnasında, general [[Behram Çubin]]'in (rakip kral [[VI. Behram]]'ın) başkaldırısı imparatorluğu kısa bir süre krize soksa da, bu dönem kolay atlatıldı ve II. Hüsrev devlet hakimiyetini yeniden kuvvetlendirdi. Bizans İmparatorluğu'nda yaşanan iç savaşı fırsat bilen II. Hüsrev tam anlamıyla bir [[Bizans-Sasani Savaşı (602-628)|işgal]] başlattı. Sasanilerin [[Ahameniş İmparatorluğu|Ahameniş]] sınırlarını yeniden ihya etme hayalleri, [[Kudüs Kuşatması (614)|Kudüs]] ve Şam'ın ardında da [[Perslerin Mısır'ı fethi|Mısır'ın düşmesiyle]] tamamlanma aşamasındaydı. Bu yayılmadan ötürü "[[Gerçek Haç]]", 614'te Kudüs'ten kaçırılır.<ref name="DTA101"/> 626 yılında, [[Konstantinopolis]] de İranlılar tarafından desteklenen Slav halkları ve Avrasyalı [[Avarlar]] tarafından [[Konstantinopolis Kuşatması (626)|kuşatma altındaydı]]. Sasanilerin bu dikkat çekici yayılmasının zirve noktası aynı zamanda Fars sanatı, müziği ve mimarisinin de zenginleşmesiyle eşzamanlıydı. 622 yılında Bizans İmparatorluğu yıkılma noktasındaydı ve Sasaniler Aşamenit İmparatorluğu sınırlarına bütün cephelerde tekrar ulaşmaya yakındı.