Vikipedi

Alp Arslan: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Translated from other languages in Wikipedia and added to this page.
Gerekçe: + kaynak gerektiren bilgi eklentisi
26. satır:
| dini = [[Sünni İslam]]
}}{{diğer anlamı|Alparslan}}
'''Alp Arslan''' veya unvanlarıyla '''Adudüddevle Ebu Şüca Muhammed Alp Arslan bin Davud''', ([[Farsça]]: آدودوددوله ابو شوجا موهاممد آلپ آرسلان بين داود چاغر), (d. [[20 Ocak]] [[1029]] - ö. [[24 Kasım]]<ref name= "alparslandoğum">[http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=020529 "Alparslan" İslam Ansiklopedisi, Cilt:2, sayfa:529]</ref> [[1072]]), [[Büyük Selçuklu İmparatorluğu|Büyük Selçuklu Devleti]]'nin ikinci sultanı olan [[TürkmenlerTürk halkları|TürkmenTürk]] hükümdar. Alp Arslan, TürkmenlerinTürklerin [[Orta Asya]]'dan [[Anadolu]]'ya gelişlerini ve mücadelesini yöneten askeri komutan ve hükümdardır. Gerçek adı ''Muhammed'' olup, daha çok unvanı olan ''Alp Arslan'' adıyla tanınmaktadır.
 
== Hayatı ==
[[Büyük Selçuklu İmparatorluğu|Büyük Selçuklu Devleti]]'nin kurucularından [[Horasan]] [[Vali]]si [[Çağrı Bey]]in oğlu ve [[Selçuklu]] [[Sultan]]ı [[Tuğrul Bey]]´in yeğeni olan Alp Arslan, bu devletin kuruluş dönemindeki güç koşullarda yetişti. Doğum tarihini çeşitli kaynaklar [[1029]] ve [[1032]] yılları arasında gösterir. Tarih yazarlarının çok yiğit bir savaşçı olarak tanımladıkları hükümdar çok küçük yaşta ata binip ok atmayı öğrendi. İlk gençlik yıllarında arkadaşlarından oluşan kendi birliğiyle katıldığı [[Dandanakan Muharebesi|Dandanakan]] vb. savaşlardaki başarısıyla dikkati çekti ve babasının ölümünden sonra [[Horasan]] valiliğini üstlendi.
 
[[Tuğrul Bey]] [[1063]]'de ölünce Selçuklu ülkesinde [[taht]] kavgaları başladı. Oğlu olmayan [[Tuğrul Bey]], vasiyetinde [[Çağrı Bey]]'in oğullarından Süleyman'ın tahta geçmesini vasiyet etmişti. [[Selçuklu]] veziri [[Amid ül-Mülk]] bu vasiyeti yerine getirdi ve Rey kentinde Süleyman'ı sultan olarak tahta çıkardı. Ancak Çağrı Bey'in öteki oğlu Alp Arslan ve Arslan Yabgunun oğlu Kutalmış ile bazı emir ve şehzadeler Süleyman'ın sultanlığını tanımadılar. Kazvin şehrinde Alp Arslan adına hutbe okundu. Kutalmış'ın [[Rey]] önüne gelerek şehri kuşatması üzerine, vezir Amid-ül Mülk, Alp Arslan'dan yardım istediği gibi, hutbeyi de onun adına okuttu. Kutalmış ise, Alp Arslan ile yaptığı Dameğan yakınlarındaki savaşta hayatını kaybetti. Alp Arslan Rey şehrinde [[Büyük Selçuklu İmparatorluğu|Selçuklu Devleti]] tahtına çıktı. Daha sonra Amid ül-Mülk'ü azlederek, yerine [[Nizamülmülk]]'ü tayin etti.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Merçil|ad=Erdoğan|başlık=Müslüman türk devletleri tarihi|yıl=2000|yayıncı=Türk Tarih Kurumu Yayınevi|yer=Ankara|isbn=9751602319|sayfalar=52|url=http://seyhan.library.boun.edu.tr/record=b1365859~S5}}</ref>
İlk seferini [[Gürcistan]] ve [[Doğu Anadolu]]'ya yaptı. Bu seferde oğlu [[Melikşah]] ve veziri [[Nizamülmülk]] de bulunuyordu. [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]]'ın elinde bulunan Kars ve Ani bölgesine kadar ilerleyerek buraları ele geçirdi. Bu fethi neticesinde Abbasi Halifesi [[Kaim bi-Emrillah]], Sultan'a "Ebu'-Feth" (Fetihlerin babası) lakabını vermiştir ([[1064]]).
 
1065 yılı sonlarında Üst-yurd ve [[Mangışlak]] taraflarına bir sefer düzenledi. Bölgedeki [[Kıpçaklar|Kıpçaklarla]] [[Türkmen]]leri idaresi altına aldı. Dedesi [[Selçuk Bey]]'in [[Cend]] kentindeki mezarını ziyaret edip, [[Merv]] kentine döndü Mayıs 1066. 1067 yılında Kirman meliki olan kardeşi Kavurd'un isyanı sebebiyle Kirman üzerine yürüdü. Melik Kavurd öncü kuvvetleri mağlup olduğu zaman,kalesine çekildi ve bir elçi göndererek affedilmesini istedi. Sultan bu isteği kabul ederek. Hatasına rağmen Kavurd'u affetmiştir ve Kirman Meliki olarak kalmasına izin vermiştir. [[1068]] yılında tekrar isyan eden Kavurd'un üzerine sefer düzenlese de ordudaki askerler arasında Kavurd yandaşlarının olabileceği sezgisiyle geri çekilmiştir.
 
[[Anadolu]]'da ise [[Tuğrul Bey]] tarafından yöneltilen Türkmen akınları devam etmekteydi.
 
Emir Afşin [[1067]] yılında [[Kayseri]]'yi ele geçirdi ve yağmaladı. Bunun üzerine Bizans İmparatoru [[IV. Romanos Diogenes]] [[Türkmenler|Türkmenleri]]Türkleri Anadolu'dan çıkartmak için [[1068]] yılında sefer çıktı ve [[Halep]]'e kadar ilerledi. Ancak bu hareket TürkmenlerinTürklerin akınlarının ilerlemesinde engel olmadı, hatta [[Amorium]] kenti ele geçirildi. İmparator Romanos ikinci bir sefere çıktı ve bu sefer Fırat nehri kenarına kadar ilerledi. Selçuklu akıncıları başka kollardan akınlara devam ederek [[Malatya]]'ya hücum ettiler ve [[Konya]]'yı tahrip ettiler.
 
Sultan Alp Arslan [[1067]] yılında ikinci defa Gürcistan seferine çıkmak zorunda kaldı. Gürcü kralı [[IV. Bagrat]]; Alanlar ile birleşerek müslüman devleti olan [[Şeddadiler]] arazisine girmiş Erran'ı istila ve yağma edip,Gence'ye kadar ilerlemişlerdi. Sultan Alp Arslan [[1067]] yılında Erran'a geldi Şeddâdî emiri Fazl ile Şîrvân emiri Ebu'l-Esvâr itaatlerini bildirdikten sonra Gürcistan'a girdi, Şekki bölgesini aldı. [[IV. Bagrat]] ise,Selçuklular ile savaşa cesaret edemeyerek kaçtı. Sultan, Gürcistan'ın her tarafına akıncılar gönderip Tiflis'i ele geçirdi. Sonuç olarak Bagrat aman dileyerek Alp Arslan'a tâbi oldu.
45. satır:
Mekke Şerifi Muhammed b. Ebî Hâşim [[1070]] yılında Alp Arslan'ın huzuruna gelerek, Mekke'de hutbenin [[Abbâsîler|Abbasi]] Halifesi ve Selçuklu Sultanı adına okunduğunu bildirdi.
 
Sultan Alp Arslan, [[Fatımi]] devleti veziri Nâsır ed-Devle b. Hamdân'dan aldığı bir davet üzerine adı geçen devleti ortadan kaldırmak ve Mısır'ı ele geçirmek maksadıyla bir sefer düzenledi ve önce Bizans topraklarına girdi. Sultan ilk olarak Malazgirt ve Erciş'i ele geçirdi, Diyarbakır bölgesinde Süveyda (Siverek) ve Tulhum başta olmak üzere birçok kaleleri ele geçirdi. Daha sonra [[1071]] yılında Bizans hakimiyetindeki Urfa'yı kuşattıysa da başarılı olamadı. Urfa'dan Haleb'e hareket eden Sultan burayı kuşatarak [[Mirdasoğulları]]ndan Mahmûd tarafından şehrin anahtarlarını teslim aldı ve onu affederek makamını bağışladı. [[Şam]]'a yönelen Sultan; [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] imparatoru [[IV. Romanos Diogenes]]'un büyük bir ordu toplayarak Müslüman topraklarına sefere çıktığını haber aldı ve süratle geri döndü. İki ordu [[Malazgirt Meydan Muharebesi|Malazgirt]] ovasında karşılaştı. Sultan Alp Arslan komutasındaki Selçuklu ordusu kendinden sayıca üstün olan Bizans ordusunu Hilal taktiğiyle mağlup etti ve [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] imparatoru [[IV. Romanos Diogenes]]'i esir aldı.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Haldon|ad=John|başlık=The Byzantine wars : battles and campaigns of the Byzantine era|yıl=2001|yayıncı=Stroud|yer=Temptus|isbn=0752417959|sayfalar=180|url=http://seyhan.library.boun.edu.tr/record=b1274995~S5}}</ref><ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Merçil|ad=Erdoğan|başlık=Müslüman türk devletleri tarihi|yıl=2000|yayıncı=Türk Tarih Kurumu Yayınevi|yer=Ankara|isbn=9751602319|sayfalar=51,52,53,54,55|url=http://seyhan.library.boun.edu.tr/record=b1365859~S5}}</ref>
 
Sultan Alp Arslan batıda olduğu kadar doğuda da topraklarını genişletmeye çalışmıştı. Nitekim o zaman anlaşmazlığa düştüğü [[Karahanlılar]] üzerine bir sefer düzenledi ve [[Ceyhun nehri]]'ni geçti. Ancak onun ölümü ile bu sefer yarıda kaldı. [[Yusuf El Harezmi]] adlı bir kale kumandanı Sultan'ı hançerleyerek ölümüne sebep oldu.
51. satır:
== Bizans'la Savaş ==
[[Dosya:BnF Fr232 fol323 Alp Arslan Romanus.jpg|thumb|190px|Alp Arslan ve esiri Bizans imparatoru [[Romen Diyojen]]]]
[[1068]]'te [[Bizans İmparatorluğu]]'na karşı savaş ilan ettikten sonra kazandıkları savaşlar TürkmenlerTürkler'i [[Orta Doğu]]'ya doğru geri çevirmiş; bu başarılar [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]]lılar'ı, TürkmenlerTürkler'i çıkarmak için [[Malazgirt]]'e kadar getirmiştir. Alp Arslan [[1071]] yılında, [[TürkmenlerTürkler|TürkmenTürk]] tarihinin en önemli zaferlerinden biri olan [[Malazgirt Meydan Muharebesi]]'ni kazanmıştır.
 
Bu dönemde [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] bir nevi [[fetret devri]] yaşamıştır. Alp Arslan, Bizans İmparatoru [[Romen Diyojen]]'in canını bağışlamış, onu sadece yıllık vergiye bağlayıp bir süre esir tutmuştur. Fidyesi ödenen Romen Diyojen ülkesine döndüğünde, tahtından indirilmiş ve [[VII. Mikhail]]'in yeni bir Bizans imparatoru olarak tahta çıkmış olduğunu görmüştür. Tahtını geri almak için yaptığı savaşlarda mağlup düşmüş; kaçtığı Kilikya'da bir küçük kalede yakalanarak gözlerine mil çekilmiş; İstanbul'a getirilmiş ve Proti adasında ([[Kınalıada]]'da) sürgün edilmiştir. Gözlerinin kör edilmesinden dolayı oluşan yaranın enfeksiyonu sonucu ölmüştür.<ref>the First Crusade, [[Steve Runciman]], Cambridge University Press, 1992</ref> Bu nedenle Malazgirt Savaşı sonunda esir düşen Romen Diyojen'in imzaladığı vergi ödeme vaadi geçersiz kalmıştır.
 
== Türkistan seferi ve ölümü ==
Sultan Alp Arslan, [[Karahanlılar]] arasındaki iç mücadele ve Selçuklu topraklarına yaptıkları tecavüzleri önlemek üzere 1072 yılının Eylül ayı sonlarında 200.000 kişilik büyük bir orduyla [[Türkistan]] bölgesine sefere çıktı. Seferde bir süre kuşatma altında tuttuğu Barzam kalesini teslim aldı. Huzuruna çıkan kale kumandanı Yusuf Hârizmi tarafından, çizmesine sakladığı küçük bir hançerle ağır şekilde yaralanan Alp Arslan dört gün sonra da hayatını kaybetti .<ref name= "alparslandoğum" /><ref>{{kaynak|yazar=Müverrih Vardan|yazarbağı=Vardan Areveltsi|başlık=Türk Fetihleri Tarihi|yıl=2017|yayıncı=Post Kitap|yer=İstanbul|isbn=9756059444293|diğer=Hrand Der Andreasyan, çev|sayfa=41}}</ref>
 
[[Türkmenler|Türkmen]] takviminde 2002 yılından Temmuz 2008'e kadar Ağustos ayı ''Alp Arslan'' olarak adlandırılmıştır.
 
2005 yılından bu yana [[Yusuf Halaçoğlu]] başkanlığında yapılan kazı ve çalışmalarda mezarının [[Merv]] şehrinde olduğu tespit edilmiştir<ref>[http://www.vatanbir.org/haber/1560/sultan-alparslanin-mezari-bulundu Sultan Alp Arslan'ın mezarının bulunuşu.]</ref>
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Alp_Arslan" sayfasından alınmıştır