Şeriat: Revizyonlar arasındaki fark

'''Şeriat''' ([[Arapça]]: الشريعة), [[İslam]] [[hukuk]]u anlamında [[İslam]]'dakida farz kabul edilen [[ibadet]]ler, [[muamele]]ler ve [[ceza]]larla ilgili, dinî [[hukuk]]a ait tüm [[kavram]] ve kurallara verilen isimdir. [[Fıkıh]] ise şeriatta bu kanun ve kuralların teorik ve pratik uygulama çalışmaları ile ilgilenen, bir anlamda şeriatın ne olduğunu belirleyen çalışmalara verilen isimdir. Dini terminolojide şeriat ayet ve hadis gibi dinin kaynağı kabul edilen [[Allah]] ve [[hadis|Muhammed'e ait söz]]lere, fıkıh ise dini otoritelerin bu kaynaklara ait sözlere ve fiiller getirilen [[tefsir|yorum]]lara ve bunun [[fıkıh mezhepleri|ekollerine]] işaret eder.

Bununla beraber şeriat hükümleri baştan beri sabit ve değişmez hükümler olarak kalmamıştır. İslamdaİslam'da [[nesh|nasih ve mensuh]] konusu baştan beri tartışılagelen bir konudur.<ref>http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c32/c320423.pdf</ref> Muhammed'in ölümü sonrasında ise Halife [[Ömer]]'in Kur'anda açıkça sayılmasına rağmen [[zekat]]'ın sarf yerlerinden "İslamaİslam'a ısındırılması gerekenler" maddesini bugün buna ihtiyaç kalmamıştır gerekçesi ile yürürlükten kaldırması dine dayalı hükümlerin zaman ve şartlara bağlı değişkenliği konusuna getirilen tipik örneklerdendir.

İslamdaİslam'da en önemli hukuk bilginlerinden olan; [[Cafer-i Sadık]] (ö 765), [[Ebu Hanife|Ebû Hanîfe]] (ö. 767), [[Şâfiî]] (ö. 819), [[Mâlik bin Enes|Mâlik b. Enes]] (ö.795) ve [[Ahmed bin Hanbel|Ahmed b. Hanbel]] (ö. 855)'in temsil ettiği ekol ve görüşlerin sistemleştirilmesiyle şeriat ve [[fıkıh mezhepleri]] ortaya konmuştur. [[Şer'i deliller]], ya da şeriatta hüküm kaynağı kabul edilebilecek kaynaklar başlangıçta sadece Kur'an ve Muhammed'in uygulamaları iken, sonraki dönemlerde köktenci eğilimler dışında gelişen İslam mezheplerinde fıkıhçılar bu kaynakları genişletilerek icma, kıyas, örf, istihsan, akıl (şiilikte) gibi insani, yerel ve dönemsel özellikleri olan yeni hüküm kaynakları tanımlamış ve bu kaynaklara dayalı hükümlerin de şeriatta geçerliliğini vurgulamışlardır.

Daha ileri dönemlerde ise akıl ile nasların hükümlerinin kaldırılabileceği tartışmalarının yapıldığı ve [[İslamiyetİslam ve laiklik|laiklik]] yönünde adımların atıldığı gelişmeler yaşanmıştır. Türklerin ağırlıklı mezhep önderleri olan Hanefi ve Maturidi anlayışı rivayet ve naslar karşısında aklı ve maslahatı öne alan özellikler taşımaktaydılar. [[İmam Maturidi]], şeriata esas teşkil eden hüküm ayetlerinde, ayetin geçerlilik süresinin (neshi) belirlenmesinde veya geçici bir süreyle uygulamadan kaldırılmasında ve maslahatın belirlenmesinde ölçüt olarak aklı kabul etmiştir.<ref>http://www.sonmezkutlu.net/?Syf=26&Syz=6023</ref> (bk;bkz. [[İslamiyetİslam ve laiklik]])

Şeriat kurallarının bir kısmının bazı inanç esaslarıyla birlikte [[Sümerler]] gibi ilk şehir devletlerinin o günün anlayışına uygun şekilde oluşturduğu, insanlar arasında hukuki açıdan hür-köle ve kadın-erkek ayrımı içeren [[seksizm|seksist]] kurallar ve yasalardan etkilenerek oluşturulduğu söylenebilir. Kısas, hırsızın elinin kesilerek cezalandırılması gibi temel ceza yasalarının [[Hammurabi Kanunları]]'ndan veya bu kuralları benimseyen Arap topluluklarının uygulamalarından alınarak şeriata konulmuş yasalar olduğu iddiaları <ref name="webcache.googleusercontent.com"/> üzerinde durulmaya değer konulardandır. Erkeğe iki kadının payının verilmesi <ref>http://www.scribd.com/fullscreen/48144731?access_key=key-z0aofrmkp5wvq13aqe9</ref> ve bir erkeğin şahitliğinin iki kadına eşit olması gibi yasaların da aynı anlayışın türevleri olması mümkündür. İslamdaİslam'da ilahi bir kaynak olarak kutsanan ve birçok inanç ve uygulaması içselleştirilen Yahudi yasalarının [[sümerSümer mitolojisi|sümerSümer inançları]] ve Hammurabi yasalarıylaYasaları'yla bağlantılı olduğu başka araştırmacıların da dikkatini çekmiştir.<ref>http://web.itu.edu.tr/~bulu/favorite_books_files/dusunce_tarihi_v01.pdf</ref> Bazı batılı araştırmacılar [[Roma hukuku]]nun [[hadis]]ler yoluyla birçok açıdan İslam hukukunu etkilediği görüşlerini ileri sürmüşlerdir.<ref>http://www.sonpeygamber.info/oryantalistlerin-hadis-literaturu-hakkindaki-gorusleri</ref>

{{Ana|İslamdaİslam'da boşanma}}

'''Cezalarda kanunilik, mezhepsel farklılıklar:''' Şekli ve miktarı konusunda görüş birliği bulunmayan ibadetlerin terk edilmesinin <ref>http://kizilbas.biz/belgeler/101-seyhuelislam-ebussuud-efendi-fetvalari.html</ref> şeriat yönetiminde ceza veya hak mahrumiyeti davalarına konu olması, insan hakları ihlali gibi sakıncalar yanında cezaların kanuniliği ilkesine de aykırıdır. Şeriat hukukunda [[tazir]] cezaları için kanunilik ilkesi bulunmamakta, tamamen hakim veya siyasi otoritenin takdiri geçerli olmaktadır. Şia mezhebinde meşru kabul edilen [[mut'a]] bir Ehl-i Sünnet mezhebi tarafından had cezası uygulanması gereken bir [[haram]]dır. Tazir cezalarına konu olabilen İslamdaİslam'da [[büyük günah]], [[farz]], [[vacip]], [[zekat]], [[namaz]], [[tesettür]], [[sünnet]], [[hadis]] gibi kavramlar her mezhep ve bölgede farklı anlayış, yorum ve uygulama şekilleri bulunan dini kavramlardır.

* [http://www.scribd.com/fullscreen/48144731?access_key=key-z0aofrmkp5wvq13aqe9 Mezopotamya, Yahudilik ve İslamdaİslam'da miras paylaşımı]