Karadeniz Bölgesi: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Karadeniz Bölgesi sayfasına yapılmış yönlendirme kaldırıldı Etiket: Kaldırılan yönlendirme |
|||
1. satır:
{{Coord|41|00|N|36|00|E|type:adm1st_source:kolossus-itwiki|display=title}}
[[Dosya:Latrans-Turkey location Black Sea Region.svg|thumb|right|300px|Karadeniz Bölgesi Türkiye'nin kuzeyinde Karadeniz kıyısı boyunca uzanır.]]
[[Dosya:Karadeniz Bolgesi Yeryuzu Sekilleri Haritasi.jpg|thumb|right|300px|Karadeniz Bölgesi'nin yeryüzü şekilleri]]
'''Karadeniz Bölgesi''', ismini [[Karadeniz]]'den alan, [[Sakarya Ovası]]'nın doğusundan [[Gürcistan]] sınırına kadar uzanan [[Türkiye]]'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Gürcistan, Doğu Anadolu, [[İç Anadolu]] ve [[Marmara Bölgesi|Marmara Bölge]]leriyle ve adını aldığı deniz ile komşulardır. [[Türkiye'nin bölgeleri|Türkiye'deki bölgeler]] arasında büyüklük bakımından üçüncü sırada yer almaktadır, ayrıca doğu batı genişliği ve yerel saat farkı en fazla olan bölgedir. Karadeniz Bölgesi'nin en büyük ve gelişmiş şehirleri sırasıyla 1.250.076 <ref>[http://report.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnksdb2=&report=turkiye_il_koy_sehir.RDF&p_il1=55&p_kod=2&p_yil=2009&p_dil=1&desformat=html&ENVID=adnksdb2Env TÜİK]</ref> nüfusuyla [[Samsun]] ardından [[Trabzon]] ve [[Ordu (il)|Ordu]]'dur.
Batı Karadeniz; Orta ve Doğu Karadeniz bölümünden daha düz olduğu için burada nüfus dağınık olarak serpilmiştir. Orta ve özellikle Doğu Karadeniz bölümünde ise engebe ve yükselti fazla olduğundan dolayı nüfus toplu olarak dağılmıştır.
== Bölümleri ==
=== Batı Karadeniz Bölümü ===
{{Başlık genişlet}}
=== Orta Karadeniz Bölümü ===
'''Orta Karadeniz Bölümü''', [[Karadeniz Bölgesi]]'nin orta bölümüdür. [[Melet Çayı]]'ndan [[Sinop]]'un doğusuna kadar uzanır. [[Doğu Karadeniz Bölümü]]'ne göre güneye daha fazla sokularak [[Tokat]] ve [[Çorum]] illerinin büyük bölümleri ile [[Amasya]] ilinin tamamını içine alır.
Yer şekilleri Doğu ve Batı Karadeniz'e oranla daha sadedir. Dağların yükseltisi azalmış ve dağlar içeriye çekilmiş durumdadır. Bunun sonucunda tarım alanları ve ulaşım çok gelişmiştir. En gelişmiş şehri [[Samsun]]'dur.
Orta Karadeniz, Doğu Karadeniz'e nazaran en az yağış alan, kıyı ile iç kesim arasında farklılığın en az olduğu bölümdür. Yine de yağış boldur ve yağışlar her mevsime dengeli olarak dağıldığından kurak mevsim yoktur. [[Türkiye]] ekonomisine katkısı daha çok tarım alanındadır. Yağış miktarı 1000 milimetreye kadar çıkmaktadır. Dağları kıyıya paralel uzanır. Başlıca dağları [[Canik Dağları]], [[Akdağ]] ve [[Kocadağ]]'dır.
Bu bölümde tarım alanları daha çoktur. [[Yeşilırmak]], [[Kızılırmak]] ve [[Kelkit Çayı]]'nın aşağı kesimleri buradadır. Yeşilırmağın denize döküldüğü kesimde [[Çarşamba]] [[delta]] ovalarını oluşturmuşlardır. Ayrıca iç kesimlerde [[Suluova]], [[Niksar]], [[Erbaa]] ve [[Merzifon]] ovaları yer alır. Bu bölümde yağışlar doğu bölümüne göre daha azdır.Çünkü burada ki dağlar,doğudakiler kadar yüksek değildir. Denize etkisi iç kesimlere kadar sokulabilmektedir.Bu durum,kıyı ile iç kesimler arasındaki iklim farklılıklarının belirgin olmamasına neden olmuştur.
=== Doğu Karadeniz Bölümü ===
'''Doğu Karadeniz Bölümü''', [[Karadeniz Bölgesi]]'nin en dağlık, en fazla yağış alan, bulutlanmanın çok olduğu, [[nem]] oranının en fazla olduğu bölümdür.
Bölgede en çok [[balıkçılık]] ve [[tarım]] yapılan bölümdür ve halk geçimini balıkçılık ve tarımdan kazanır. Ayrıca Karadeniz Bölgesi'nin en çok [[çay]], [[fındık]] ve [[mısır]] yetiştirilen bölümüdür. Ulaşımın en zor, engebeli ve en çok göç veren bölümüdür. Tarım alanı kıyı şeridi boyunca dardır. Bölgenin engebeli olmasından dolayı makineleşme azdır.
[[Rize]], [[Artvin]], [[Trabzon]], [[Giresun]], [[Gümüşhane]] ve [[Bayburt]] önemli yerleşim merkezidir. Bölgenin en gelişmiş illeri [[Trabzon]] ve [[Rize]]'dir. [[Türkiye]]'de [[yaylacılık]] merkezi olan alpin çayırlıkların en güzel örnekleri Doğu Karadeniz Bölümü'nde, özellikle [[Rize]] çevresinde görülür. [[Ayder]], [[Anzer]], [[Çağırankaya]] yaylaları bunlara örnektir. Yıllık yağış oranı 2500 milimetreye kadar ulaşır.
Bölgede eski adı "Şerah" olan bir krater gölü [[Uzungöl]] bulunur. Uzungöl yaklaşık 1000 metre uzunluğu, 500 metre eni ve ortalama 15 metre derinliğe sahip bir dağ gölüdür. Ormanlar arasında yer alan gölde [[alabalık]] yetiştirilir. [[Of]]'a olan uzaklığı yaklaşık 38 kilometredir ve Of'dan dolmuşlar bulunmaktadır. Yolun büyük kısmı asfalttır.
Kıyı ile iç kesimler arasında iklim ve bitki örtüsü birbirinden tamamen farklıdır. Kıyı şeridinde tipik [[Karadeniz iklimi]] hüküm sürer. Doğu Karadeniz Bölümü'nde işletilen en önemli yer altı zenginliği, [[Artvin]] yakınlarındaki [[Murgul]]'da bulunan [[bakır]] madenidir. [[Türkiye]]'de üretilen bakırın büyük bir kısmı bu bölümdeki yataklardan elde edilir. Çıkarılan bakır cevheri [[Murgul]] ve [[Samsun]]'daki fabrikalarda işlenir.
[[Trabzon]]'daki [[Atatürk Köşkü]], [[Giresun Kalesi]], Doğu Karadeniz'deki tek ada olan mitolojik [[Giresun Adası]] (''Aretias''), [[Kümbet Yaylası]] ve [[Bektaş Yaylası]], [[Maçka]]'daki [[Sümela Manastırı]] ve her yıl düzenlenen yayla şenlikleri bölümün önemli turizm değerleridir.
== Akarsu ve gölleri ==
Akarsu açısından Türkiye'nin en zengin bölgelerinden birisi olup, Karadeniz Bölgesi'nden çıkan sular [[Karadeniz]]'e dökülmektedir. Türkiye'nin en uzun nehri [[Kızılırmak]], bölgenin Orta Karadeniz bölümü kıyısında denize dökülmektedir. Orta Karadeniz bölümünün bir diğer önemli akarsuyu da [[Samsun ili]]nin [[Çarşamba, Samsun|Çarşamba ilçesi]]nden Karadeniz'e dökülen [[Yeşilırmak]]'tır. [[Sakarya Nehri]] de [[Marmara Bölgesi]] sınırları içinde denize dökülmektedir.
[[Çoruh Nehri]], dünyanın en hızlı akan nehirlerinden biridir ve [[Artvin ili]]nin en büyük akarsuyudur. Bu illerdeki hemen hemen bütün çay ve dereler [[Çoruh]]’un kollarını oluştururlar.
Kaynağını [[Mescid Dağı]]'nın batı yüzünden alır. Önce batı doğrultusunda akıp [[Bayburt]] ve [[İspir]]’den geçtikten sonra bir yay çizerek, Yusufeli'nin Yokuşlu köyü önünde [[Artvin]] il sınırlarına girer. [[Yusufeli]], [[Artvin]] ve [[Borçka]]’nın içerisinden geçtikten sonra Borçka’nın [[Muratlı]] kasabasından geçerek burada il ve ülke sınırlarını terk eder ve [[Batum]]’da Karadeniz’e dökülür. Toplam uzunluğu 376 km'dir. Doğu Karadeniz bölgesindeki en önemli akarsulardan biri de [[Kelkit Çayı]]dır. Uzunluğu 320 km olan [[Kelkit Çayı]], [[Sivas]]'ın Karadeniz bölgesindeki [[Akıncılar]], [[Suşehri]], [[Gölova]], [[Koyulhisar]] ilçeleri ile, [[Giresun]]'un [[Şebinkarahisar]], [[Alucra]] ve [[Çamoluk]] ilçelerinden geçerek Orta Karadeniz bölgesine ulaşarak vadiler aracılığı ile Karadeniz'e dökülür.
Karadeniz Bölgesi sınırları içinde birçok doğal ve yapay göl vardır. Başlıca doğal göller [[Yeniçağa Gölü|Yeniçağa]], [[Efteni Gölü|Efteni]] ve [[Abant Gölü|Abant]] gölleridir.
[[Karagöl]], [[Şavşat]] ilçe merkezinin 48 km kuzeyinde yer almaktadır. [[Sahara Yaylası]] ise ilçe merkezine 17 km uzaklıktadır.
Başlıca yapay göller [[Sarıyar Barajı ve Hidroelektrik Santrali|Sarıyar]], [[Çamlıdere Barajı|Çamlıdere]] ve [[Gökçekaya Barajı ve Hidroelektrik Santrali|Gökçekaya]] baraj gölleri ile [[Tortum gölü|Tortum]], [[Sera Gölü|Sera]], [[Abant Gölü|Abant]], [[Yedigöller]] ve [[Zinav Gölü|Zinav]] gölleridir. [[Ordu (il)|Ordu]]'nun [[Ulubey]] ilçesi [[Ohtamış, Ulubey|Ohtamış]] köyünde bulunan [[Ohtamış Şelalesi]] 30 metre yüksekliğiyle Karadeniz'in en büyük şelalesidir. Turizm için ideal yerlerden biridir. Bunun dışında Karadeniz Bölgesi'nde [[fındık]], [[çay]], [[kivi (bitki)|kivi]] gibi besinler çok üretilir. Bu da ülke ekonomisine katkıda bulunmaktadır. Fındık, sahil şeridi boyunca yetiştirilir.
Türkiye'nin kuzeyinde, [[Sakarya]]’nın doğusundan [[Gürcistan]]’a kadar Karadeniz’e paralel olarak bir şerit gibi uzanır.
=== Yüzölçümü ===
Gerçek alanı olan 122.121 km² ile Türkiye topraklarının %18’ini kaplar. Bölge doğu ve batı doğrultusunda 1400 km, kuzey ve güney doğrultusunda 100–200 km ile bir şeride benzer.
=== Millî parklar ===
Bölgedeki milli parklar; Kastamonu ve Bartın sınırları içinde kalan [[Küre Dağları Millî Parkı]], Trabzon ilindeki [[Altındere Millî Parkı]] Milli Parkı, Kastamonu ili ile Çankırı ili sınırları içerisinde yer alan [[Ilgaz Dağı Millî Parkı]], Bolu ilinin Zonguldak iline komşu olduğu kesimde kurulan [[Yedigöller Millî Parkı]] ve büyük bir bölümü Rize ili Çamlıhemşin ilçesi, küçük bir bölümü de Artvin ili Yusufeli ilçesi sınırları içinde kalan [[Kaçkar Dağları Millî Parkı]]'dır. 51.500 hektarlık bir alanı kaplayan Kaçkar Dağları, 1994 yılında milli park ilan edilmiştir. Türkiye'deki 33 Milli Park alanından birisi olan [[Hatila Vadisi Millî Parkı]] sahası, merkez ilçe sınırları içerisindedir, [[Hatila Vadisi]]'ndeki [[Hatila Deresi]] ve birçok yan derelerini içerir. [[Karagöl Sahara Millî Parkı]], Türkiye'deki 33 [[Milli Park]] alanından birisidir ve Artvin'in [[Şavşat]] ilçesi sınırları içerisinde yer almakta olup iki ayrı sahadan oluşur: Bunlar [[Karagöl Yaylası|Karagöl]] ve Sahara Yaylası'dır.
== İklimi ve bitki örtüsü ==
Kıyıda yıl boyu yağışlı ve ılıman [[Türkiye'de Karadeniz iklimi|Karadeniz iklimi]] görülür. Bu iklimin oluşmasının sebebi; Karadeniz'den gelen nemli hava kütlelerinin kıyıya paralel uzanan Kuzey Anadolu dağ yamaçlarına bol yağış bırakmasıdır. Türkiye'nin en yağışlı bölgesi olan Karadeniz'de yağışlar bir mevsimde yoğunlaşmamış, yıl geneline yayılmıştır. Karadeniz Bölgesi'nde yaz kuraklığı ve orman yangınları yaşanmaz. Nemlilik ve bulutlanmanın fazla olması nedeniyle yıllık ve [[Günlük sıcaklık farkı|günlük sıcaklık fark]]ları en az bu bölgededir. Dağlar kıyıya paralel uzandığından, dağların gerisinde kalan iç kesimleri deniz etkisi altına alamamış ve iklim karasallaşmıştır ve kuraklaşmıştır. Bununla birlikte Orta Karadeniz bölümünde yükseltinin az olması, Kızılırmak ve Yeşilırmak Vadileri'nin varlığı, bu bölümde denizel etkinin vadi tabanlarından iç kesimleri sokulmasına sebep olur.
Bölgenin doğal bitki örtüsü, kıyılarda nemlilik ve yağışın fazla olması sebebi ile geniş yapraklı gür ormanlardan oluşur. Türkiye ormanlarının %25'ini barındırır ve sahip olduğu ormanlar bakımından Türkiye'nin en çok orman olan bölgesidir.
== Ulaşım ==
Eskiden deniz yolundan başka ulaşım olanağı olmayan Karadeniz Bölgesi, günümüzde ulaşım olanağı açısından gelişmiş bir düzeydedir. Birçok iskelesi de bulunan bölgenin başlıca limanları Zonguldak, Samsun ve Trabzon kentlerindedir. Zonguldak ve Samsun limanları birer demiryolu hattıyla Anadolu'nun iç kesimlerine bağlanır. Karadeniz kıyı yolu, bölgenin kıyı kesiminde yer alan birçok kenti birbirine bağlar. Bu yolun en doğusunda yer alan Sarp sınır kapısı, Türkiye ile Gürcistan arasındadır. Amasya, Trabzon, Ordu-Giresun, Tokat, Samsun, Zonguldak, Sinop ve Kastamonu'da havaalanları vardır.
== İller ==
İl merkezleri temel alındığında, Karadeniz Bölgesi sınırları içinde yer alan 18 ili şunlardır:
* [[Karabük (il)|Karabük]]
* [[Düzce (il)|Düzce]]
* [[Amasya (il)|Amasya]]
* [[Artvin (il)|Artvin]]
* [[Bartın (il)|Bartın]]
* [[Bayburt (il)|Bayburt]]
* [[Bolu (il)|Bolu]]
* [[Gümüşhane (il)|Gümüşhane]]
* [[Samsun]]
* [[Trabzon]]
* [[Sinop (il)|Sinop]]
* [[Zonguldak (il)|Zonguldak]]
* [[Tokat (il)|Tokat]]
* [[Rize (il)|Rize]]
* [[Ordu (il)|Ordu]]
* [[Çorum (il)|Çorum]]
* [[Kastamonu (il)|Kastamonu]]
* [[Giresun (il)|Giresun]]
== Ayrıca bakınız ==
{{portal|Türkiye}}
* [[Karadeniz fıkraları]]
== Kaynakça ==
{{kaynakça}}
{{Türkiye'nin coğrafi bölgeleri}}
{{Türkiye'deki barajlar}}
[[Kategori:Karadeniz Bölgesi| ]]
| |||