Vikipedi:Adlandırma kuralları: Revizyonlar arasındaki fark
İçerik silindi İçerik eklendi
→Özel karakterlerin kullanımı: +tartışma sayfasında belirttiğim şekilde ek |
→Genel kurallar: varolmayan sayfalara bakmayalım |
||
1. satır:
{{politika|VP:ADK}}
{{politika özeti|Genel olarak madde adlandırmada Türkçe okuyucuların büyük çoğunluğunun en kolay şekilde tanıyacağı, en az belirsizlik içeren ve maddelere yapılacak olan iç bağlantıların kolay ve doğal olmasını sağlayacak adlar yeğlenmelidir.}}
{{Politikalar}}
'''Adlandırma kuralları''', maddelerin adlandırılmasında gözönünde tutulması gereken kuralları özetleyen bir listedir. Bu ''kurallar'' Vikipedi'nin gelişmesiyle birlikte değişikliğe uğrayabilir, şüphede kaldığınızda kuralları izleyiniz.{{Biçem el kitabı}}
Genel olarak maddeler, Türkçe konuşanların büyük çoğunluğunun kolaylıkla tanıyabileceği, en az düzeyde belirsizlik içeren ve aynı zamanda bu maddelere yapılacak olan iç bağlantıların kolayca ve doğal olarak yapılmasına olanak verecek biçimde adlandırılmalıdır.
Bunu sağlamak için aşağıdaki ilkeyi gözönünde tutmak gerekir:
:Vikipedi maddelerinin adları ''madde yazarlarına'' göre değil ''okuyuculara''; ''uzmanlara'' değil ''genel kullanıcılara'' göre en uygun hâlde verilmelidir.
İki ya da daha fazla ad ile bulunması makul olan durumlarda madde adı olarak kullanılmayan diğer adlardan [[Vikipedi:Yönlendirme|yönlendirme]] yapılması tercih edilmelidir. Bir kavramın birden çok anlam için kullanıldığı durumlarda ise [[Vikipedi:Anlam ayrım|anlam ayrım sayfası]] yapmak yoluna gidilmelidir.
Eğer bir madde uygun biçimde adlandırılmadıysa
'''Yeni adlandırma kuralları''', [[Vikipedi tartışma:Adlandırma kuralları]] sayfasında önerilebilir ve Vikipedi topluluğunun katılacağı görüş alışverişinden sonra [[Vikipedi:Fikir birliği|fikir birliği]] oluştuğu takdirde yönerge olarak kabul edilebilir.
== Genel kurallar ==
Madde adlarının aşağıdaki kurallarla uyumluluk arz etmesi beklenir. Bunlara ek olarak, ansiklopedik içeriğe dair adlandırmaların, örneğin madde adlarının, Vikipedi içerik politikaları başta olmak üzere diğer kurallarla uyum arz etmesi önemlidir. Örneğin eğer bir ad [[VP:TBA|taraflıysa]], sık rastlanılır olsa bile, kullanılması mümkün değildir.
=== Madde adlarında ikinci ve sonraki sözcükleri küçük harfle yazın ===
{{Ayrıca bakınız|Vikipedi:Stil rehberi (büyük harf)}}
''Kural:'' Eğer Türkçede her zaman büyük harfle başlamıyorsa (örneğin özel adlar gibi) madde adlarında bulunan ikinci ve sonraki sözcükleri büyük harfle başlatmayınız. Yani, [[Cemal Süreya]] ve [[İkinci Yeni]] büyük harflerle başlatılırken [[Türk alfabesi]]nin ikinci sözcüğü küçük harfle başlatılmalıdır. Metin içinde iç bağlantı olarak kullanılan sözcüklerde, iç bağlantı olması nedeniyle ilk harf büyük olmamalı, Türkçe yazım kuralları uygulanmalıdır. Büyük ya da küçük harfle başlayan iç bağlantılar okuyucuları aynı maddeye yönlendirir. Yani, hem [[Sosyal felsefe]] hem de [[sosyal felsefe]] istenen maddeye doğru olarak bağlantı verir.
=== Tekil adları tercih edin ===
''Kural:'' Genel olarak maddeleri tekil ad kullanarak adlandırın. Ancak Türkçede çoğul olarak kullanılan adlar madde adlarında da çoğul olarak kullanılmalıdır. Örneğin "[[memeli]]" sıfatı çoğul olarak kullanıldığında bir omurgalı hayvan sınıfının adıdır ve bu hayvan sınıfının anlatıldığı maddenin adı "[[memeliler]]"dir.
Kategori adlandırmada farklı çoğul ad kullanım kuralları olabilir, bunun için [[Vikipedi:Adlandırma kuralları (kategoriler)]] sayfasına bakınız.
=== Sıfatları adlara yönlendirin ===
''Kural:'' Sıfatlar adlara [[Vikipedi:Yönlendirme|yönlendirilmelidir]] (örneğin [[demokrat]] sıfatı [[demokrasi]] adına yönlendirilmiştir).
=== Türkçe sözcükler kullanın ===
{{Ayrıca bakınız|Vikipedi:Türkçenin kullanımı}}
''Kural:'' Madde adlarında Türkçe kullanın ve yerel adların transliterasyonunu ve/veya kendi alfabesiyle yazımını maddenin ilk cümlesinde belirtin. Türkçe yazılışı ile yerel yazılışı arasında seçim yapmak durumunda Türkçedeki kullanımını esas alın. Örneğin, [[Berlin]], [[Madrid]] ve [[Paris]], ama [[Barselona]], [[Lizbon]], ve [[Londra]].
''Yabancı dillerdeki özel adlar konusunda:'' Eğer yabancı bir özel ad madde adı olacaksa, ilgili yabancı dil Latin harfleri kullanılıyorsa, özgün (yani yabancı dildeki hâli) madde adı olur. Bununla birlikte istisnai olarak, yukarıda da belirtildiği gibi, yerleşmiş, gelenekselleşmiş ve çağdaş Türkçede kullanımda olan isimler varsa bunlar kullanılabilir. Latin harfleri dışında yazılan dillerin kendilerine has kuralları olabilir; bunun için öncelikle dil kurumlarına ve ilgili kaynaklara başvurun. [[Arapça]] ve [[Farsça]] gibi dillerde yerleşmiş, gelenekselleşmiş transkripsiyonlar varsa bunları kullanmaya özen gösterin. Ayrıca, [[Çince]] adlar konusunda da yerleşmiş, doğrulanabilir, tarafsız ve kayda değer bir Türkçe karşılık söz konusuysa, bu karşılık kullanılmalıdır. Bunun bulunmadığı durumlarda, Çince madde adları için aksansız [[Pinyin]] tercih edilmelidir.
===
''Kural:'' [[Vikipedi:Adlandırma kuralları#Diğer özel kurallar|Vikipedi adlandırma kuralları]]nda kabul edilmiş olan kuralların belirtmediği durumlarda maddeler için en bilinen adları kullanın. Örneğin kişinin gerçek adı olan ama daha az bilinen ve kullanılan [[Fahrettin Cüreklibatur]] daha çok bilinen ve kullanılan [[Cüneyt Arkın]]'a [[Vikipedi:Yönlendirme|yönlendirilmelidir.]]
Eğer bilinen ad diğer madde adları ile çakışıyorsa [[Vikipedi:Adlandırma anlaşmazlığı|adlandırma anlaşmazlığı]] yönergesini kullanın. Maddeler betimsel bir ada sahip ise sözcük seçimi [[VP:TBA|tarafsız bir bakış açısı]] ile yapılmalıdır.
=== Gerektiğince açık olun ===
{{Ayrıca bakınız|Vikipedi:Anlam ayrım}}
''Kural:'' Lütfen madde başlığını sanki o başlık başka bir anlama gelmiyormuş gibi düşünerek açık olmayan bir şekilde vermeyin. Eğer kullanılacak olan sözcüklerin hepsi farklı anlamlara gelebiliyorsa adlandırma kurallarından yararlanarak açık adlar kullanın ve mümkün olduğu kadar en çok kullanılan adları seçmeye özen gösterin.
=== Açık yazılımı kısaltmalara yeğleyin ===
''Kural:'' Madde adı için kısaltmaları kullanmaktan kaçının. Kısaltmalar eğer maddenin konusu hemen hemen her zaman bu kısaltmalar ile adlandırılıyor ve tanınıyorsa kullanılabilir (örneğin, [[NASA]], [[OPEC]] gibi). Kısaltmaları, tam adı kullanılan maddelere [[Vikipedi:Yönlendirme|yönlendirin]]
=== Özel karakterler ===
Bazı özel karakterler ya kullanılamaz ya da kullanımı bazı sorunlara yol açar. Örneğin madde adında |, {}, ya da [] karakterleri kullanmayınız.
Madde adları interviki bağlantı kodu ve bunu izleyen iki nokta ile başlamamalıdır. Örneğin [http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=EN:örnek EN:örnek] madde adına sahip bir sayfa [[:en:Main Page|İngilizce Vikipedi'de]] "Örnek" başlıklı bir sayfaya bağlantı yaratacaktır.
Tek başına kullanılan çeşitli aksan işaretleri ile tırnak işaretlerinin (örneğin {{unicode|ʻ, ʾ, ʿ, ᾿, ῾, ‘, “, ’, ”}}, <sup>c</sup>) madde adlarında kullanılmasından kaçınılmalıdır. Bunlara istisna olarak kesme işaretini gösterebiliriz (Örneğin [[Tatum O'Neal]]).
Alfabetik olmayan "♥", "★", ve "*" gibi karakterler bazen reklamlarda ve logolarda bulunabilir ama Türkçe'de yaygın olarak kullanılmamaktadır.
=== Unvanlara yer vermeyin ===
''Kural:'' Madde adlarında veya benzeri şablon adlarında vs. özellikle de konu belirli kişi ve kişilerse, unvanlara yer vermeyin. Unvanlara maddenin girişindeki tanımlama bölümünde kişinin olası isimleri ve lakapları sıralanırken yer verilebilir; fakat madde adında yer verilmemelidir. Burada unvan ile kasıt sadece resmî unvanlarla sınırlı değildir ve gayriresmî unvanları da içerir. Ayrıca unvanın olumlu bir etki taşıması da gerekmez; olumsuz etki taşıyan unvanlara da yer verilmemelidir. Eğer bir kişinin gerçek adı bilinmiyor, sadece belirli bir unvanla anılıyorsa durum istisnaî bir şekilde ele alınabilir. Ayrıca bu kural mahlaslar için geçerli değildir; bazı mahlaslar bu kural içerisinde sayılabilirken (zira mahlaslar da unvan içerebilir), sayılmayan mahlaslar da olabilir. Bu kural dahilinde sayılamayacak mahlaslar, madde adı olabilmek için, diğer kuralları karşılamak zorundadırlar.
=== Vurgu amacıyla abecesayısal (alfanümerik) olmayan karakter kullanımından kaçının ===
[[Vikipedi:Dizin|Abecesel dizinin]] işlevselliğini korumak ve gereksiz [[Vikipedi:Yönlendirme|yönlendirmelerden]] kaçınmak için madde adları yalnızca vurgu için kullanılan abecesayısal (A-Z,0-9) olmayan karakterlerle başlamamalıdır. Ayrıca Vikipedi'nin tek başına özlü sözlerin bulunduğu bir koleksiyon [[VP:VND|olmadığını]], bunların [[Vikisöz]]'de yer alması gerektiğini unutmayın. Eğer bir özlü söz bir madde olmaya değer ise madde adını tırnak işaretleri ile başlatmayın doğrudan özlü sözü kullanın.
Eğer madde genel kullanımda abecesayısal olmayan bir karakterle başlayan bir terim hakkındaysa bu karakterler kullanılabilir çünkü bu durumda sözkonusu karakterler vurgu için kullanılmamaktadır. Bu durumlarda bir [[Vikipedi:Yönlendirme|yönlendirme sayfası]] yararlı olacaktır.
:''Uygun olmayan madde adlarına örnekler:'' ****Ansiklopedi**** , !Sevdiğim şeylerin listesi , "Sürek avcılığı".
:''Özlü sözlere örnek madde adları:'' [[Non nobis solum]] ; [[Cogito ergo sum]]; [[Yurtta sulh, cihanda sulh]]
=== Tartışmalı adlar ===
{{Ayrıca bakınız|Vikipedi:Adlandırma anlaşmazlığı}}
Bir maddenin adının ilgilenen okurlar tarafından bulunmasını sağlamaktan başka bir gayesi yoktur. Özellikle bir maddenin şimdiki adı, o adın ''yeğlendiği anlamına gelmez'' ya da madde içinde alternatif adların bulunamayacağı anlamına da gelmez. Genel olarak bir maddenin adı diğer maddelerin adını değiştirmek için örnek olarak kullanılmamalıdır. Kullanıcıların tartışmalı bir adı başka bir tartışmalı ad ile değiştirmemeleri ''kesinlikle önerilir.'' Eğer bir maddenin adı uzunca bir süre değişmeden durduysa ve onu değiştirmek için iyi bir neden yoksa öyle kalmalıdır. Özel olarak karar vermek için bir temel olmadığı durumlarda maddeye ilk yazanın verdiği adın kalması uygundur. Madde adlarını değiştirmek için yapılacak öneriler olay bazında incelenmeli ve madde adı değişikliği ''yapılmadan önce'' tartışma sayfasında tartışılmalıdır. Ancak tartışmalı madde adları için yapılan tartışmalar üretken değildir ve Vikipedi'ye katkıda bulunarak geliştirmenin bir çok başka yolu vardır. Tartışmalı madde adlarına bir kaç örnek ''Bulgaristan'ın illeri'', ''Hiung-nu'' ya da ''Büyük Hun İmparatorluğu'', ''Felemenkçe'' ya da ''Hollandaca'' olarak verilebilir.
===Başka isimler===
Vikipedi makaleleri, sistem gerekçesiyle, bir başlıklı olmalı. Bu sayfa editörlere hangi yer ismin gözükmesinde karar vermekte yardımcı olması içindir.
Yine de, diğer yer isimleri, Türk edebiyatında muteber olan, özellikle kayda değer miktarda kullanılan (mesela %10 veya daha fazla), geçmişte veya bugün, ansiklopedik bilgi olarak makalede söz edilmelidir. Makalenin ilk satırında iki veya üç diğer isimden bahsedilebilir. Belli olmaları için '''kalın''' yapmak genel Vikipedi uygulamasıdır. Buna Latin olmayan yazılar – Arapça, Çince, Sanskritçe – akan metinden zaten fark edilebildiği için dahil değildir. Harf çevirileri normalde ''eğik'' yapılır. Bundan daha fazla isim var ise, veya ilk satır kalabalık ise, yerin isimleri hakkında ayrı bir paragraf genellikle iyi bir fikirdir.
Yerli resmi isimler çoğu zaman önce listelenir, ama diğer durumlarda isimleri alfabetik dil sırasına göre listelemek tarafsızlığı korur – mesela, (Azerice: isim1; Bulgarca: isim2; Çince isim3).
{{Vikipedi politika ve yönergeleri}}
[[Kategori:Vikipedi politikaları]]
| |||