V. Murad: Revizyonlar arasındaki fark

| başlık = [[Halifeler listesi|İslâm Halifesi]] <br/> [[İki Kutsal Caminin Hizmetkârı]]

'''V. Murad''' ({{dil|ota|مراد خامس}}) ('''d.''' [[21 Eylül]] [[1840]], [[İstanbul]] – '''ö.''' [[29 Ağustos]] [[1904]], [[İstanbul]]), 33. [[Osmanlı padişahı]] ve 112. [[İslam halifesi]]dir.

Babası Sultan [[Abdülmecit]], annesi [[Megreller|Megrel (Gürcü)]] asıllı [[Şevkefza Sultan|Şevkefza Kadın Efendi]]'dir. Önceki Osmanlı padişahı [[Abdülaziz]]'in yeğeni ve sonraki Osmanlı padişahı [[II. Abdülhamid]]'in ağabeyidir. Sultan [[Abdülaziz]]'in bir saray darbesi sonucu tahttan indirilişinden sonra onun yerine tahta geçmiş, 93 gün boyunca tahtta kaldıktan sonra akli dengesinin bozulduğu gerekçe gösterilerek [[31 Ağustos]] [[1876]]'da padişahlık makamından indirilmiştir.

Sultan [[Abdülaziz]] ile beraber çıktığı [[Avrupa]] seyahati sırasında [[Avrupa]]'yı yakından görüp hayranlık duymuş, bu gezi sırasında [[İngiltere]]'de tanıştığı [[VII. Edward]] ile yakın bir dostluk kurmuştu.{{fact}} Amcasının tanıdığı serbestlik sayesinde, Kurbağalıdere'deki köşkünde (Şu anki Marmara Üniversitesi Göztepe Yerleşkesi ) ailesi ve maiyeti ile birlikte rahat bir hayat yaşadı. Kendisini Avrupalı prenslerden farklı görmeyen ve alafranga yaşama biçimini seçen Murad Efendi, dairesinin ve köşklerinin konuklarla dolup taşmasını istediğinden Jön Türkler, hürriyet perverler, yabancı ve İstanbullu aydınlar velîahtı ziyarete geliyor ve ağırlanıyorlardı.<ref name=pelin>{{Web kaynağı | soyadı1 = Ekinci | ad1 = Tülin Pelin | başlık = Dönemlerine göre musikişinas Osmanlı padişahları, dönemlerinde musiki adına yaşanmış önemli gelişmeler ve bu dönemlerin genel değerlendirmesi | url = https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=sY7m19PfcL6F1NUw-cr80FEazZ8s79i4_g-CrnEWwCSIflVjuHAlNDgmJhen8jiy | website = https://tez.yok.gov.tr | yayıncı = Haliç Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans tezi, 2010 | erişimtarihi = 02.08.2016 | arşivengelli = evet}}</ref>

Sultan V. Murad, tahttan indirilen Sultan [[Abdülaziz]]'in yerine [[30 Mayıs]] [[1876]]'da padişah oldu. "''Talebe-i ulûm''" veya "''softalar ayaklanması''"” adı verilen gösteriler 10 Mayıs 1876'da başlamıştı. “''Erkân-ı erbaa''” adı verilen bu grup iktidar koltuğuna oturduktan sonra Abdülaziz’in hal‘i konusunda anlaşarak durumu veliahda bildirdiler. Hal‘ işinin 31 Mayıs'ta yapılması kararlaştırıldığı halde bazı gelişmeler yüzünden 29-30 Mayıs gecesine alındı.<ref name=tdv/> Cülus ve biat tarihinin kararlaştırılan günden bir gün önceye alındığı kendisine bildirilmediği için dairesine gelen askerler tarafından tutuklanacağı vehmine kapılarak depresyona girdi. Serasker [[Hüseyin Avni Paşa]]'nın arabasına binerken Paşa arabadan inmeyerek büyük bir protokol rezaletine imza atmakla beraber, belinden çıkardığı silahı korku içindeki V. Murad'a uzatmış ve korkusu bir kat daha artmıştır. Rıhtımdan çatanaya bindirileceği sırada denizin fırtınadan dolayı kabarması üzerine korkuya kapılarak binmek istememiş müdahale edilerek bindirilmiş, Sarayburnu'na geçilerek bir arabayla Beyazıt'taki Seraskerlik binasına (bugünkü İÜ Merkez Kampüsü) gidilerek orada biat törenine başlanmıştır. Sultan Abdülaziz'in [[Topkapı Sarayı]]'na nakledildiği haberi gelince acele ile [[Dolmabahçe Sarayı]]'na gidilerek törene orada devam edilmiştir.

Kısa süre içinde yaşadığı olayların etkisiyle artan korkusu yüzünden, törenin kısa kesilmesi kararlaştırılmış, toplu halde huzura alınan gayr-i müslim cemaat ruhanileri kendilerine mahsus kıyafetleriyle üzerine yürüyünce kaçmaya çalışmıştır. Seraskerlikte ve saraydaki tören sırasında geleneksel taht Topkapı Sarayı'ndan getirilememiş ve atalarının tahtına oturamamıştır. Padişahların törenle Cuma namazına gittikleri Cuma Selamlığı sırasında kendini sarayın havuzuna atmaya çalışması yüzünden bu törene bir daha cesaret edilememiş, daha da önemlisi saltanatının meşruiyetinin tasdiki anlamına gelen kılıç alayı yapılamamıştır.

[[II. Abdülhamid]] tarafından ailesi ile birlikte zorunlu ikamete mecbur edildi. Taraftarları onun sağlığının iyi olduğu ve haksız yere hal‘edildiği propagandasını yayıyorlardı. Bunun üzerine II. Abdülhamid, onu yerli ve yabancı doktorlardan oluşan bir heyete muayene ettirerek hastalığının sürdüğüne ve tedavisinin imkânsız olduğuna dair rapor aldı.<ref name=tdv>{{Web kaynağı | soyadı1 = Küçük | ad1 = Cevdet | başlık = Murad V | url = http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c31/c310126.pdf | website = http://www.islamansiklopedisi.info | yayıncı = Türk Diyanet Vakfı İslam ansiklopedisi, Cilt 31 | erişimtarihi = 02.08.2016 | arşivengelli = evet}}</ref>

Onu yeniden padişah yapmak isteyenler tarafından üç defa kaçırma girişimi düzenlenmiştir. İlki, tahttan indirilişinden üç ay sonra gerçekleşti; İkisi Türk, ikisi yabancı olan dört kişilik bir komite, Murad'ı Avrupa'ya kaçırmak ve hükümdarlığını kabul ettirmek için kadın kılığında Çırağan Sarayı'na girmeye çalışırken yakalandı<ref name=tdv/>. İkinci kaçırma girişimi Cleanti Scalieri-Aziz Bey mason komitesi tarafından düzenlendi. Scalieri vasıtasıyla mason örgütlerine mensubiyeti bulunan Beşinci Murat, Fransız Obediyanslarına bağlı ''Terakki (Proodos) Locası''<nowiki/>'nda yer almıştı.<ref name=ahmet>{{Web kaynağı | soyadı1 = Kısa | ad1 = Ahmet | başlık = Cleanthi Scalieri ve Aziz Bey Komitesi (1876-1878) | url = https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=RYan9_S-Z7Eir3xdWGXBiGBf2KQ_Kfc5fuhE07uQFnVarXxztQjoAB9raAHqSppi | website = https://tez.yok.gov.tr/ | yayıncı = Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi 2012 | erişimtarihi = 2 Ağustos 2016 | arşivengelli = evet}}</ref> Bu localarda ilkeler, ‘''…vicdanlarda hürriyet, adalette eşitlik, ilişkilerde kardeşlik…’'' olarak tanımlanıyordu. Çeşitli dinler, çeşitli milliyetler ve çeşitli mezheplerin zenginliğinde bölünmüş imparatorluk yapısı, özgürlük, eşitlik, kardeşlik kavramlarıyla bir arada tutulmaya çalışılıyor, bu yapıyı kaynaştıracak söylemler loca içerisinde yüksek seslerle dillendiriliyordu. V. Murad, imparatorluğun yeni değerlere geçişi olarak görülmüştü, bu yüzden onu yeniden tahta çıkarmayı denediler.<ref name=ahmet/> Murad'ı kaçırarak bir camide biat edip yeniden padişah ilân etmeyi tasarlayan komite üyeleri içlerinden birinin ihbarı üzerine harekete geçmeden yakalandı. 20 Mayıs 1878 günü gerçekleşen üçüncü girişim [[Çırağan Baskını]] olarak bilinir. Baskını düzenleyen [[Ali Suavi]]'nin öldürülmesi ile sonuçlanmıştır.

[[Çırağan Baskını|Ali Suavi vakası]]ndan sonra eski padişah ailesiyle beraber Çırağan'ın bugün [[Beşiktaş Anadolu Lisesi]] olarak kullanılan harem binasına nakledildi. Bu olaya kadar tanınan bir takım serbestlikler tamamen kaldırılmış ve eski padişah ailesi ile beraber pek çok mahrumiyetlere maruz kalmıştır. Akıl sağlığına tekrar kavuştuğu yönündeki söylentilerin maiyetindeki bazı kalfalar tarafından ortalığa yayılması bu tedbirlerin alınmasında etkili olmuştur. Çırağan'ın dışarı ile tamamen irtibatının kesilmesi ve sıkı bir tarassut altına alınması bu dönemdedir. Ailesi ve maiyetindekilerle beraber kalabalık bir grubu oluşturmuşlar ve bu zümreye "Çırağanlılar" adı verilmiştir.

Bununla beraber Fehime Sultan'ın annesi Meyliservet Kadınefendi, kızı Aliye Sultan, torunu Celile Sultan, Selahaddin Efendi'nin ölü doğan iki oğlu ve üç gelini vefat etmiş bu kayıplar eski padişahı derinden sarsmıştır. Özellikle büyük bir sevgiyle bağlı olduğu annesi Şevkefza Valide Sultan'ın vefatından sonra günlerce kimseyle görüşmemiş, yemek yemeyi bile reddederek kederini uzun zaman yaşamış, eski günlerindeki hayata bağlı halinden eser kalmamıştır. Kızı Hatice Sultan'ın, II. Abdülhamit'in damatlarından Kemaleddin Paşa ile giriştiği bir gönül ilişkisinin açığa çıkması üzerine [[şeker hastalığı]]na yakalanmış ve bu rahatsızlığına eşlik eden kanlı basurunda etkisiyle [[29 Ağustos]] [[1904]] 'de vefat etmiştir.

Vasiyet ettiği türbeye gömülmesine II. Abdülhamid izin vermedi<ref name=pelin/>; sessiz sedasız ve gösterişsiz şekilde [[Yeni Cami]]Türbesi'nde annesinin yanına defnedilmesi emredildi. Cenazesi Topkapı Sarayı'na nakledilmiş, padişahlara mahsus şekilde Hırka-i Saadet Dairesi'nde gasledilerek teçhiz ve tekfini yapıldıktan sonra cenaze namazı için Sirkeci'ye getirilmiştir. Burada halkın dikkatini çekmemek ve herhangi bir taşkınlığı engellemek için askeri birlikler kordon oluşturarak sıkı tedbir almalarına rağmen, bazı gruplar kordonu aşarak tabuta ulaşmışlar ve eski padişaha duydukları saygıyı göstermişlerdir. Yeni Cami haziresinde [[Turhan Valide Sultan Türbesi]]'ne ek olarak inşa edilen [[Cedid Havatin Türbesi]]'nde annesinin yanına defnedildi.

V. Murad, eserlerinde Türk müziği formlarını kullanmamış, batı formunda eserler vermiştir. Tahttan indirildikten sonra Çırağan Sarayı'nda bestelediği büyük ciltlerde toplanmış notları kalmış, bu ciltler önce [[İstanbul Üniversitesi]] kütüphanesine alınmış; daha sonra araştırmacı sanatçı Vedat Kosal'a hediye edilmiştir. Vedat Kosal; [[Ethem Eldem]] ve Kıyameddin Barlas'la birlikte incelenip eski Türkçeden latin harflerine geçirilmiştir. ''Aydın Hevâsı'' başlığıyla armonize ettiği Zeybek, müzik tarihinde bir Türk halk türküsünün piyano için çok seslendirildilği ilk eser olarak değerlenirilir.<ref name=pelin/><ref name=yildiz>{{Web kaynağı | soyadı1 = Yıldız | ad1 = Kevser Tuğan | başlık = Bestekar Osmanlı Padişahları ve dönemlerinin musiki anlayışı | url = https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=pPKKNi4sz1aRaVz8gj3jxJJEK25X_qZ8Q7dLJ-RetIo9wsvvjW3lPbAngpQ7SIsB | website = https://tez.yok.gov.tr | yayıncı = İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek lisans tezi, 2007 | erişimtarihi = 02.08.2016 | arşivengelli = evet}}</ref>

# Şehzade [[Mehmed Selahaddin Efendi]] (d. 5 Ağustos 1861 - ö. 29 Nisan 1915), Annesi Reftârı Dil Kadınefendi'dir. Onun oğlullari:

* {{Kitap kaynağı| son=Kinross|ilk=Lord|yazarlink=Patrick Kinross|yıl =1977 | başlık =The Ottoman Centuries | yayımcı=Sander Kitabevi | yer=İstanbul | id =ISBN 0-224-01379-8}} {{ing}}

[[Kategori:Tahttan19. indirilenyüzyıl Osmanlı padişahlarıhükümdarları]]

[[Kategori:Osmanlı19. İmparatorluğuyüzyılda dağılmaOsmanlı dönemipadişahları]]

[[Kategori:İstanbul'da1904 yılında ölenler]]