Problem çözme: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k Kategori:Bilişsel psikoloji eklendi (HotCat) |
Değişiklik özeti yok |
||
1. satır:
Problem çözme, problem çözücü için açık bir çözüm yöntemi bulunmadığında, belirli bir durumu, bir sonuç durumuna dönüştürmeye yönelik bilişsel süreçtir<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Keane|ad1=Michael W. Eysenck, Mark T.|başlık=Cognitive psychology : a student's handbook|tarih=2010|yayıncı=Psychology Press|yer=Hove, Eng.|isbn=978-1-84169-540-2|basım=6th ed.}}</ref>▼
▲Problem çözme, problem çözücü için açık bir çözüm yöntemi bulunmadığında, belirli bir durumu bir sonuç durumuna dönüştürmeye yönelik bilişsel süreçtir<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Keane|ad1=Michael W. Eysenck, Mark T.|başlık=Cognitive psychology : a student's handbook|tarih=2010|yayıncı=Psychology Press|yer=Hove, Eng.|isbn=978-1-84169-540-2|basım=6th ed.}}</ref>
Problem çözme, hedefe yönelik (goal-directed) davranıştır. Hamlelerin uygulanmasını mümkün kılan alt hedefleri içerir.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Anderson|ad1=John R.|başlık=Cognitive psychology : and Its Implications|tarih=2005|yayıncı=Worth|yer=New York, USA.|isbn= 978-1-4641-4891-0|basım=8th ed.}}</ref>
Problem çözmenin temel özelliklerini sıralayacak olursak: (1) hedefe yönelik olması, (2) alt hedeflere ayrıştırılması (subgoal decomposition), (3) hamlelerin (operatör) uygulanmasıdır. Burada hamle bir problemin pozisyonundan diğer problem pozisyonuna geçişteki eyleme denir. Böylelikle hedefin tamamı alt hedeflere ayrıştırılır ve bu alt hedefler arasında hamleler uygulanır, problemin çözümü gerçekleşir.
Satır 11 ⟶ 10:
[[File:Paris - Playing chess at the Jardins du Luxembourg - 2966.jpg|thumb|Satranç iyi yapılandırılmış görev örneğidir]]
==== Bilgi yönünden zengin ve bilgi yönünden zayıf problemler ====
Bilgi yönünden zengin problemler (knowledge-rich), kişilerin sadece önceden sahip oldukları bilgileriyle çözülebilen problemlerdir. Bilgi yönünden zayıf problemler(knowledge-lean) ise, problemin çözümü sırasında önceki bilgilerin kullanılmadığı problemlerdir; çünkü problem sadece onunla birlikte verilen bilgilerle çözülür. Problem çözme ile ilgili çalışmalarda bilgi yönünden zayıf problemler
=== Problem çözme çalışmaları ===
Problem çözmede ilk çalışmalar [[Edward Thorndike|Thorndike]] tarafından yapılmıştır. Thorndike, yiyecek vermediği kedileri kapalı bir kafese koymuştur ve kedilerin kafesten görebileceği ancak ulaşamayacağı uzaklığa yiyecek koymuştur. İlk olarak kedi kafesin etrafını tırmalamış ve bir süre sonra kilidin çubuğuna vurarak kafesin kapısını açabilmiştir. Birçok denemeden sonra kedi aşamalı olarak neyin gerekli olduğunu öğrenmiştir. Denemelerin sonunda neredeyse anında kafesten çıkabilmiştir. Thorndike kedilerin bu performansı deneme yanılma yoluyla öğrenme olarak adlandırmıştır.
Satır 23 ⟶ 21:
==== Genel Problem Çözücü ====
Newell ve Simon, insanların problem çözme becerilerinin sistematik bilgisayar simülasyonlarını üretmenin mümkün olup olmadığını tartışmıştır. Bunu bir dizi iyi yapılandırılmış problemi çözmek için tasarladıkları bir bilgisayar programı olan Genel Problem Çözücü ile başarmışlardır. Simon ve Newell, insan bilgi işlemleme sisteminin, problem çözme çabaları ile şekillendiğini belirtmişlerdir ve bu sistemin seri olarak işlediğini (yani bir seferde bir işlem şeklinde), bu işlemlerin her birinin girdi ve çıktılarının kısa süreli bellekte tutulduğunu ve uzun süreli bellekten ilgili bilginin getirilebildiğini göstermişlerdir <ref>{{dergi kaynağı|ad1=Simon|soyadı1=Simon|başlık=Human problem solving: The state of the theory in 1970.|dergi=American Psychologist|tarih=1971|cilt=26|sayı=2|sayfalar=145–159|doi=10.1037/h0030806}}</ref>.
Newell ve Simon (1972) katılımcılarından sesli düşünerek problem çözmelerini istemişlerdir<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Simon|ad1=Allen Newell, Herbert A.|başlık=Human problem solving|tarih=1972|yayıncı=Prentice-Hall|yer=Englewood Cliffs, N.J.|isbn=978-0134454030|basım=2. printing}}</ref> . Bu sözel bildirimleri kişilerin her problemde hangi genel stratejiyi kullandıklarını belirlemek için yapmışlardır. Ardından problem çözme stratejisini problem alanı olarak programlayarak özelleştirmişlerdir. Newell ve Simon (1972), problemleri başlangıç pozisyonu (initial state) ve hedef pozisyonu (goal state) bakımından incelemiştir. Burada problemin başlangıcındaki koşullar ‘başlangıç pozisyonuna’, problemin çözümü de ‘hedef pozisyona’ karşılık gelir. Örneğin, Hanoi Kulesi probleminde bir başlangıç pozisyonu ve hedef pozisyonu vardır. Belirli kurallar takip edilerek başlangıç pozisyonundan hedef pozisyonuna gelinir ve problem çözülür. [[Hanoi kuleleri|Hanoi Kulesi]] problemi çözülürken hedef pozisyonuna ulaşmak için birçok olası yol vardır. Newell ve Simon, problem çözmeyi birçok adım boyunca hamle yapmak olarak tanımlarken, her adımın aracı pozisyon (intermediate state) ortaya çıkarttığını ifade eder. Genel olarak bakacak olursak bir problem başlangıç pozisyonuyla başlar, birçok aracı pozisyonla devam eder ve sonunda hedef pozisyonuna ulaşır. Bir problem için başlangıç pozisyonu, bitiş pozisyonu ve bütün olası orta pozisyonlar problem alanı (problem space) olarak adlandırılır. Problem çözücüler sınırlı işleme kapasiteleriyle, problemin karmaşıklığı kestirmeler (heuristics) ya da pratik yöntemlere dayalıdır. Kestirmeler algoritmaların karşıtıdır. Algoritma, problemin kesin çözümüne götüren karmaşık metotlarken; kestirmeler genellikle doğru cevaplara götüren ve bilişsel olarak yorucu olmayan, pratik yöntemlerdir.
Amaca ulaşmak için birçok olası yol olmasına rağmen, hangi hamleyle başlanılması, devamında hangi hamleleri yapılması konusuna nasıl karar verilir? Newell ve Simon araç-amaç analizi
=== Problem çözme ve beyin sistemleri ===
▲Amaca ulaşmak için birçok olası yol olmasına rağmen, hangi hamleyle başlanılması, devamında hangi hamleleri yapılması konusuna nasıl karar verilir? Newell ve Simon araç-amaç analizi [[Means-end analysis|(means-end analysis)]] stratejisini öne sürmüşlerdir. Bu analizin temel amacı başlangıç ve hedef pozisyonları arasındaki farkı azaltmaktır. Bu da alt hedefler (subgoals)-hedefe yakın aracı pozisyonlar oluşturan hedefler- ile yapılır (Goldstein, 2008:407). Araç-amaç analizi algoritmadan ziyade bir kestirmedir, kullanışlı olmasına rağmen problemin çözümüne ulaşacağına garanti vermez.
Problem çözmede frontal korteks aktif rol oynar 978-1-111-34476-4. Frontal korteks hasarı olan hastalarla yapılan çalışmalar, frontal korteks hasarı olan hastaların, sağlıklı kontrol grubuna göre Hanoi Kulesi görevinde daha kötü performans sergilemişlerdir Birçok çalışma problem çözmenin frontal korteksle, özellikle de sağ dorsolateral prefrontal korteksle ilişkili olduğunu ortaya çıkarmıştır<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Keane|ad1=Michael W. Eysenck, Mark T.|başlık=Cognitive psychology : a student's handbook|tarih=2010|yayıncı=Psychology Press|yer=Hove, Eng.|isbn=978-1-84169-540-2|basım=6th ed.}}</ref>
== Kaynakça ==
{{kaynakça}}
| |||