Kara delik: Revizyonlar arasındaki fark

Kara delik kavramı ilk olarak 18. yüzyıl sonunda, [[Newton'un evrensel çekim kanunu]] kapsamında doğmuştur denebilir. Fakat o dönemde mesele yalnızca “kaçış hızı” [[ışık hızı]]ndan daha büyük olmasını sağlayacak derecede kütleli cisimlerin var olup olmadığını bilmekti. Dolayısıyla kara delik kavramı ancak 20. yüzyıl'ınyüzyılın başlarında ve özellikle [[Albert Einstein]]'ın genel görelilik kuramının ortaya atılmasıyla fantastik bir kavram olmaktan çıkmıştır. Einstein'ın çalışmalarının yayımlanmasından kısa süre sonra, [[Karl Schwarzschild]] tarafından, “[[Einstein alan denklemleri]]”nin merkezî bir kara deliğin varlığını içeren bir çözümü yayımlanmıştı. {{ref|5}} Bununla birlikte kara delikler üzerine ilk temel çalışmalar, varlıkları hakkındaki ilk sağlam belirtilerin gözlemlerini izleyen 1960'lı yıllara dayanır. Kara delik içeren bir cismin ilk gözlemi, {{ref|6}}{{ref|7}} 1971'de Uhuru uydusu tarafından yapıldı.Uydu [[Kuğu takımyıldızı]]nın en parlak yıldızı olan Cygnus X-1 [[çift yıldız]]ında bir X ışınları kaynağı olduğunu saptamıştı. Fakat "kara delik" terimi daha önceden, 1960'lı yıllarda Amerikalı fizikçi [[Kip Thorne]] vasıtasıyla ortaya atılmıştı. Bu terimin terminolojiye yerleşmesinden önce ise kara delikler için “Schwarzschild cismi” ve “kapalı yıldız” terimleri kullanıldı.

Kara deliklerin varlığı John Michell {{ref|17}} ve [[Pierre-Simon Laplace]] tarafından, birbirlerinden habersiz olarak, daha 18.yy.’da yüzyılda gözönünde bulundurulmuştur. O zamanlar düşünülen, "kaçış hızı" {{ref|18}} [[ışık hızı]]ndan daha fazla olabilecek, yani ışığın çekimlerinin etkisinden kaçamayacağı kozmik cisimlerin varlığıydı. Işığın kara delikçe çekilmesi olgusunda, bir güçten ziyade, "Einstein dengelenmesi", "kızıla kayma" veya "çekimsel kızıla kayma" {{ref|19}}gibi adlarla belirtilen, ışığın ([[foton]]ların) çekim alanları etkisiyle maruz kaldığı bir değişim söz konusudur. Çekim alanı etkisiyle oluşan bu dengelenme veya değişimde ışık, bir karadeliğin "potansiyel kuyular"ından {{ref|20}} çıkmaya çalışırken enerji bütünlüğünü kaybeder. Burada, "evrenin genişlemesi"nden, yani uzak [[galaksi]]lerde gözlemlenen ve çok derin "potansiyel kuyu"ların olmadığı bir uzay genişlemesinden kaynaklananınkine oranla biraz farklı tabiatta bir kızıllaşma değişimi söz konusudur. Bu özellik de kara deliğin "kara" sıfatına çok uygun gelmektedir, çünkü bir kara delik [[ışık]] yayamamaktadır. Bu yüzden "kara delik" cisimlerinin adına "kara" sıfatı eklenmiştir. Bu, ışık için olduğu kadar, madde için de geçerlidir ; çünkü bir kez kara delikçe çekilmeye başladıktan sonra hiçbir partikül o kara delikten kaçamamaktadır. Bu da kara deliğe "delik" adının verilmesini sağlamıştır.

21. yüzyıl'ınyüzyılın başından beri henüz çözülememiş temel fizik meselelerinden biri, ünlü enformasyon [[paradoks]]udur. "Saçsızlık kuramı” {{ref|115}} nedeniyle, kara deliklerin içine girmiş olanları [[a posteriori]] olarak saptamak mümkün değildir. Bununla birlikte kara delikten uzaktaki bir gözlemcinin bakış açısından düşünülürse, enformasyon tümüyle yok olmuş da sayılamaz; çünkü vaktiyle kara deliğe düşmüş durumda bulunan madde, [[ışık yılı]] uzaklıklar göz önünde bulundurulursa, gözlemci tarafından henüz görülebilmektedir. {{ref|116}} Şu halde kara deliği oluşturan enformasyon kayıp mıdır, değil midir?