Koçgiri İsyanı: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Felecita (mesaj | katkılar)
Değişiklik özeti yok
Klacin (mesaj | katkılar)
Değişiklik özeti yok
1. satır:
Koçgiri , Koçgiri Aşireti, Koçgiri ayaklanması, Koçgiri halkı, Koçgiri isyanı, Koçgiri nedir? Koçgiri kimdir?{{Savaş bilgi kutusu
{{Savaş bilgi kutusu
|çatışma = Koçgiri İsyanı
|parçası = [[İç Cephe-Ayaklanmalar]]
|resim = [[Dosya:Isyancilar.JPG|250px]]
|başlık =
|tarih = [[6 Mart]] [[1921]] - [[17 Haziran]] [[1921]]<ref>Dr. Yunus Kobal: [http://www.ait.hacettepe.edu.tr/akademik/arsiv/ayak.htm ''Milli Mücadelede İç Ayaklanmalar''], Hacettepe Üniversitesi</ref>
|yer = [[Sivas]], [[Tunceli]], [[Erzincan]]
|bölge =
10. satır:
|sonuç = Türk zaferi
|coğrafi_değişiklikler =
|savaşan1 = {{bayraksimge resim|Flag of the Ottoman Empire.svg|boyut=20pxTürkiye}} [[AnkaraTürk Ulusal HükûmetiHareketi]]<br/>
|savaşan2 = [[Koçgiri Aşireti]]<br/>[[Kürdistan Teali Cemiyeti]] (KTC)
|savaşan3 =
39. satır:
}}
{{İç Ayaklanmalar Cephesi}}
'''Koçgiri İsyanı''', Osmanlı İmparatorluğu'nunimparatorluğunun dağılmasından sonra Mart 1918- Haziran 1921 tarihleriyılları arasında Sivas'ın Zara, İmralı, Suşehri, Hafik, Kangal, Gürün ve Erzincan'ın Kuruçay, Kemah, Refahiye ilçesi, Tunceli'nin bazı ilçe ve köylerinde Alevi inançlı Kürt asıllı topluluğun bağımsızlık{{delil}} için başlattığı bir ayaklanmadır. İstanbul' da bulunan Kürt Teali Cemiyeti'nin aldığı karar doğrultusunda, bağımsız bir Kürdistan kurulması için çalışmaya başlanmıştı. Alınan karara uyan ve uygulayan Koçgiri bölgesine rağmen diğer Kürt illeri bu kararı uygulamamıştı. Koçgiri aşireti reisi Alişan Bey ile kardeşi Haydar Bey ve Gülağaoğullarından Mehmed İzzet, Naki, Hasan Askeri, Kazım ve Alişir Efendi yönetmiştir.
 
Koçgiri aşireti; kendi arasında 16 kabileden oluşan Kızılbaşkızılbaş Kürt denilen Alevi inançlı Kürtlerden oluşur, ana dilleridilelri KürtçeninKürtçe'nni Kurmanci lehçesidir.[[KurmanciSuşehri]], lehçesidir[[Hafik]] ([[Koçhisar]]), [[Kemah]], [[Kuruçay, Zile|Kuruçay]] [[Ovacık, Tunceli|Ovacık]], [[Zara, Sivas|Zara]], [[İmranlı]], [[Divriği]], [[Refahiye]], [[Kangal, Sivas|Kangal]] ve çevresinde 135 köy ile en az 40.000 nüfustan oluştuğu tahmin ediliyordu.<ref>kurtulussavasi.org, [http://www.kurtulussavasi.org/savaslarantlasmalar4.php ''Savaşlar ve Antlaşmalar: TBMM'ne karşı ayaklanmalar'']</ref>
İsyanı bastırmak için 3.161 erden oluşan birlikler gönderildi. İsyancıların toplam mevcudu ise en az 3000 kadardı. [[Kürdistan Teali Cemiyeti|Kürt Teali Cemiyeti]] Alişan Bey'i [[Dersim]]'e göndererek örgütün kurulmasını istemiş ve Alişan Bey, [[Nuri Dersimi|Baytar Nuri]] ile birlikte örgütü kurmuştur. Baytar Nuri, ayrıca [[Zara, Sivas|Zara]], [[Divriği]], [[Kangal, Sivas|Kangal]], [[Hafik]], [[İmranlı]], [[Beypazar]], [[Celalli]], [[Sincan]], [[Hamo]], [[Zınara]] ve [[Domura]]'da cemiyetinin şubesini kurmuştur.
[[Suşehri]], [[Hafik]] ([[Koçhisar]]), [[Kemah]], [[Kuruçay, Zile|Kuruçay]] [[Ovacık, Tunceli|Ovacık]], [[Zara, Sivas|Zara]], [[İmranlı]], [[Divriği]], [[Refahiye]], [[Kangal]] ve çevresinde 135 köy ile en az 40.000 nüfustan oluştuğu tahmin ediliyordu.<ref>kurtulussavasi.org, [http://www.kurtulussavasi.org/savaslarantlasmalar4.php ''Savaşlar ve Antlaşmalar: TBMM'ne karşı ayaklanmalar'']</ref>
[[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal Paşa]], [[Erzurum Kongresi]] kararlarının [[Kürtler]]i de kapsadığını anlatarak Alişan Bey'i ikna etmeye çalışmış ve [[Sivas]] [[milletvekili]] olmasını önermiştir. Alişan Bey [[Sivas]] [[milletvekili]] olmayı başta kabul ettiyse de [[Kürtler|Kürt]] Devleti kurma amacında olan Baytar Nuri ile konuştuktan sonra bu öneriyi reddetmiştir. Bununla birlikte Baytar Nuri de milletvekilliği önerisini kabul etmemiştir. Ayrıca Baytar Nuri, [[Kürtler|Kürt]] özerkliğiyle yetinen [[Seyit Abdülkadir]]'i [[Türkler|Türk]] ajan rolünü oynamakla suçlamıştır.
İsyanı bastırmak için 3.161 erden oluşan birlikler gönderildi. İsyancıların toplam mevcudu ise en az 3000 kadardı. [[Kürdistan Teali Cemiyeti|Kürt Teali Cemiyeti]] Alişan Bey'i [[Dersim]]'e göndererek örgütün kurulmasını istemiş ve Alişan Bey, [[Nuri Dersimi|Baytar Nuri]] ile birlikte örgütü kurmuştur. Baytar Nuri, ayrıca [[Zara, Sivas|Zara]], [[Divriği]], [[Kangal]], [[Hafik]], [[İmranlı]], [[Beypazar]], [[Celalli]], [[Sincan]], [[Hamo]], [[Zınara]] ve [[Domura]]'da cemiyetinin şubesini kurmuştur.
[[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal Paşa]], [[Erzurum Kongresi]] kararlarının [[Kürtler]]i de kapsadığını anlatarak Alişan Bey'i ikna etmeye çalışmış ve [[Sivas]] [[milletvekili]] olmasını önermiştir. Alişan Bey [[Sivas]] [[milletvekili]] olmayı başta kabul ettiyse de [[Kürtler|Kürt]] Devleti kurma amacında olan Baytar Nuri ile konuştuktan sonra bu öneriyi reddetmiştir. Bununla birlikte Baytar Nuri de milletvekilliği önerisini kabul etmemiştir. Ayrıca Baytar Nuri, [[Kürtler|Kürt]] özerkliğiyle yetinen [[Seyit Abdülkadir]]'i [[Türkler|Türk]] ajan rolünü oynamakla suçlamıştır.
 
1920 başlarında Baytar Nuri, [[Yellice]] nahiyesinde Hüseyin Abdal tekkesinde CanbeganCangaben ve Kurmeşan gibi aşiretlerin reisleriyle birlikte toplantı düzenleyerek [[Sevr Antlaşması]]'nın uygulanmasını ve [[Diyarbakır]], [[Van]], [[Bitlis]], [[Elâzığ]], [[Dersim]] ve [[Koçgiri]]'den oluşan bağımsız Kürt devleti kurmasını kararlaştırmıştır. İsyancılar Temmuz ayında Zara'nın Çulfa Ali karakoluna ve Şadan aşiret reisi Paşo da Refahiye'ye saldırmışlardır.
 
Türkiye Büyük Meclis Hükûmeti [[Koçgiri]] aşireti reisi Alişan Bey'i Refahiye kaymakam vekilliğine, kardeşi Haydar Bey'i de [[İmranlı]] bucak müdürlüğüne atayarak çatışmayı önlemeye çalışmıştır. [[İsyan]]ı bastırmak için İmranlı'ya gelen 6. [[Süvari]] Alayının komutanı Binbaşı Halis, yakalanarak isyancıların harp divanı kararıyla idam edilmiştir. İsyan eden aşiretler, Koçgiri kazasının mümtaz bir vilayet yapılmasını istemiştir. 25 Kasım 1920'de "Batı Dersim Aşiret Reisleri", [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]]'ne [[Sevr Antlaşması]]'nın uygulanması gerektiğini ve aksi halde silah zoruyla hakkı almaya mecbur kalacağını açıklamıştır.
 
Ayaklanma, bölgedeki 6. Süvari Alayı'nınAlayı’nın bir grup asker kaçağını yakalamak isterken baskına uğramasıyla [[6 Mart]] [[1921'de]]’de başlamıştır. Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükumeti [[Sakallı Nurettin Paşa]]'nın [[Merkez Ordusu]]'nun emrinde [[Topal Osman Ağa]]'nın bizzat komuta ettiği 42. ve 47. [[Giresun Alayları]]'nı isyanı bastırmakla görevlendirmiştir. NisandaNisan’da harekatın birinci evresi sona erdiğinde asiler küçük gruplar halinde dağılarak Kuzey ve Kuzeydoğu yönünde kaçmışlardır. Bundan sonraki ikinci etapta geniş çaplı takip harekatı ile asilerin etkinliği iyice kırılmış, 17 Haziran'daHaziran’da asilerin elebaşılarından Haydar Bey'inBey’in kardeşi Alişan ve 32 asi ileri geleni ile 500'den500’den fazla asi teslim olmuş, bunlar muhakeme edilmek üzere Sivas'aSivas’a gönderilmişlerdir.<ref name="genelkurmay">Türk İstiklal Harbi, VI. Cilt, ''İstiklal Harbinde Ayaklanmalar'', T. C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Resmî Yayınları, (1974), sayfa 281</ref> [[İsyan]] [[Haziran]] [[1921]]'de tamamen bastırılmıştır.
 
== Ayrıca bakınız ==
Satır 70 ⟶ 69:
{{Türk Kurtuluş Savaşı}}
 
[[Kategori:Koçgiri aşireti|İsyanı]]
[[Kategori:Kürt ayaklanmaları]]
[[Kategori:Alevi isyanları]]
[[Kategori:Kurtuluş Savaşında ayaklanmalar]]
[[Kategori:1920'de Türkiye]]
[[Kategori:Kürt tarihi]]
[[Kategori:Zaza tarihi]]
[[Kategori:Erzurum Vilayeti]]
[[Kategori:Sivas Vilayeti]]
[[Kategori:1920'de Osmanlı İmparatorluğu]]
[[Kategori:1920'de Türkiye]]
[[Kategori:1921'de çatışmalar]]