İtalya Krallığı: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k →Son aşama: Yazılış (((http://tdk.org.tr/index.php?option=com_yanlis&view=yanlis&kelimez=203))) AWB ile |
Değişiklik özeti yok |
||
4. satır:
|yaygın_adı = İtalya
|statü =
|yönetim_biçimi = [[Meşrutiyet|Meşruti monarşi]] <small>(1861–1922)</small><br />Meşruti monarşi altında [[otoriteryanizm|otoriter]] yönetim <small>(1922–1925)</small><br />[[Tek parti rejimi|Tek partili]], [[İtalyan faşizmi|faşist]], [[totalitarizm|totaliter]] [[diktatörlük]] <small>(1925–1943)</small><br />Askerî işgal (Orta İtalya/Güney İtalya) <small>(1943–1945)</small><br />[[İtalyan Sosyal Cumhuriyeti]] (Kuzey İtalya) <small>(1943–1945)</small>
Meşruti monarşi <small>(1945–1946)</small>
|kuruluş_yılı = 1861
|yıkılış_yılı = 1946
Satır 104 ⟶ 105:
|dipnotlar =
}}
{{İtalya tarihi}}
Birtakım farklı siyasal, toplumsal ve ekonomik değerlerden ve kavramlardan kaynaklanan ihtilaller ile geçen 19. yüzyıl Avrupası’nda yaşanan önemli değişikliklerden biri de; parçalanmış bir halde bulunan İtalya’nın siyasal birliğini kurması oldu.
== İtalyan
{{Ana madde|İtalya'nın birleşmesi}}
▲=== Fransız Egemenliğinde İtalya ===
[[Dosya:Vittorio Emanuele II ritratto.jpg|thumb|150px|left|İtalya'nın ilk kralı II. Vittorio Emanuele]]
18. yüzyılın son yıllarında İtalya [[I. Napolyon]] tarafından işgal edilerek Fransız etkisi altına girdi. 1789 yılında ihtilal patlak verdiği zaman, İtalya’daki siyasi durum şöyleydi; Sardinya Krallığı, Milano Dükalığı, Cenova Cumhuriyeti, Venedik Cumhuriyeti, Toscana Grandükalığı, Papalık(Roma’da) ve Napoli-Sicilya Krallıkları varlık gösteriyordu. Bu devletlerin bazılarının başında ise, yabancı hanedanlar hüküm sürmekteydi.<ref>Rifat Uçarol, Siyasi Tarih (1789-1999), 5.baskı, İstanbul, Filiz kitabevi, 2000, s. 231.</ref>
İtalya, direktörler döneminde Fransız orduları tarafından işgal edildiği zaman; Avusturya ve Prusya’nın bu devlete karşı başlattıkları savaşa, krallıkla yönetilen iki İtalyan devleti de (Sardinya ve Napoli) müttefik olarak katılmıştı. Direktörler yönetimi, Napolyon’a batıl inançlar ocağını söndürmek ve İtalya’yı canlandırmak için Papa’nın siyasal gücünü ortadan kaldırmasını emretmişti.<ref>Mithat Atabay, Aydınlanma Çağı ve Avrupa, Ankara, Nobel yayınevi, 2004, s. 133.</ref> Bu şekilde amaçlarının sadece Avusturya’yı yenerek, bu devleti barış yapmaya zorlamak değil; papalığın Hıristiyan nüfuz üzerindeki etkinliğini yok etmek olduğu açıklanmıştı.
Napolyon’un emrindeki ordular, 1796’da İtalya’ya girerek iki yıl içinde yarımadayı hem işgal etti; hem de Avusturya’yı barış yapmaya zorladı. Milano topraklarını işgal eden Napolyon, ardından Roma’ya yöneldi.
Venedik ve civarları Avusturya’da kalırken, Dalmaçya kıyıları Fransa’ya bağlandı. Ayrıca İonien adaları da Fransa’ya verildi. Artık İtalya’ya iyice yerleşen Fransa genişlettiği hakimiyet alanlarıyla Osmanlı Devleti’ne komşu olmuştu.
Satır 136 ⟶ 135:
Böylece sahipsiz kalan Venedik ve Milano bölgeleri Avusturya’nın egemenliği altına girmiştir. Artık Fransız işgalinden kurtulmuş olan İtalya, 1815 senesinde yapılan Viyana Kongresi’nden istediklerini alamadı.
=== Viyana
[[Viyana Kongresi]] İtalya'nın Fransız işgalinden önce yöneten hanedanlara geri verilmesini öngörüyordu. Çünkü parçalanmış bir İtalya, kongrenin içerik amacına tıpatıp uyuyordu. Ayrıca İtalya’nın denetlenmesi görevini de Avusturya üstlenmişti.
Bu parçalı yapı içinde kongre kararlarıyla kurulan önemli bazı krallıklar ortaya çıkmıştır. Bunlar Piyemonte (Sardinya) Krallığı, Toscana, Modena, Parma Dükalıkları, Lukas (Luques) Prensliği, Kilise Devleti ve Napoli (iki Sicilya) krallığı idi.<ref>Charles Seignobos, (çev. Ali Reşad), Tarih-i Siyasi, c.11., İstanbul, 1325, s. 4.</ref>
Fakat bir geçek daha vardı ki, bu da Fransız İhtilali’nden sonra İtalya’da giderek yerleşen
Bunlardan ilki Avusturya idi ve İtalya’nın kuzeyindeki hakimiyet alanları oldukça fazlaydı. İkinci engel ise kilise yoluyla bütün İtalya'ya, devlet olarak da politik yolla Orta İtalya'ya egemen olan Papalık idi.<ref name="ref262">Rifat Uçarol, Siyasi Tarih, s. 232.</ref> Ayrıca bu iki büyük engel dışında, [[Sicilya Krallığı]]’nı elinde tutan İspanyollar ve yarımada üzerinde hala nüfuz sahibi olan Fransa devletleri de; olumsuz faktörlerdendi. Fakat tam da bu sırada bazı gizli dernekler İtalya’nın birleşmesi için çalışmaya başladılar.
== Siyasal Birliğin Oluşmasındaki Yardımcı Kuruluşlar ==
==== Carbonaria örgütü ====
1807 yılında gizli bir örgüt olarak kurulan dernek, asıl amacını belli etmemek için; “Kömürcü” anlamına gelen bu terimi kullanmışlardır.İlk etapta Fransızları ülkeden çıkarma gayesinde olan dernek, bu dönemde pek etkinlik gösterememiştir.
Satır 158 ⟶ 152:
İtalyan birliğinin sağlanması için kurulan gizli derneklerden birisi de “Mason dernekleri” olmuştu. [[Masonluk]], İtalya’ya özgü bir kuruluş olmayıp; İngiltere kökenli idi ve birçok ülke gibi İtalya’da da yayılmıştı.<ref>Mithat Atabay, Aydınlanma Çağı ve Avrupa, s. 139.</ref>
İlk etapta Ortaçağ’da yapı işçilerinin kurduğu bir lonca örgütü olarak teşkilatlanan masonluk, 17. yüzyıldan sonra mesleki bir kuruluş olma özelliğini yitirerek; aynı zamanda dinsel bazı yöntemleri de benimsemiştir. İngiltere’de ortaya çıkan bu gizli örgüt, zamanla Avrupa’dan taşarak Asya’ya da yayıldı. İtalya’da ilk defa 18. yüzyılda kurulan
İtalya birliğinin kurulması yolunda Carbonaria örgütü, silahlı bir ihtilal yönetimi sürdürürken; aydınları bünyesinde toplayan mason locaları, basın-yayın ve anlatım gibi yollarla amaca ulaşmayı hedeflemişlerdir.
Satır 164 ⟶ 158:
Giuseppe Mazzini ve [[Giuseppe Garibaldi]] birleşme hareketinin öncüleri arasında yer alıyorlardı. Ayrıca Sardinya kralı II. Vittorio Emmanuel de bu birleşme hareketini destekleyenler arasındaydı.
== Birliğin
1815 yılında toplanan Viyana Kongresi’nin yarattığı dış baskılar ve bunun yanında Avusturya’nın devam eden denetimi, içte de birliğe giden yolu etkilemiştir. Ortaya çıkan birçok farklı görüş sebebiyle İtalya, bu yolda çeşitli aşamalardan geçerek; hedefini 1860 yılında gerçekleştirebilmiştir. Bütün yarımadanın bu birliğe dahil olması ise ancak 1871 senesinde olmuştur.
Satır 174 ⟶ 167:
==== İkinci aşama ====
İkinci aşamada ise, 1830 İhtilalleri fikirlerin etkisiyle Orta İtalya’daki Modena, Parma ve Kilise devletlerinde yeni bir hareket başladı.Amaç anayasal bir rejim ile yönetimde özgürlük sağlamak, milli bir ordu yaratmak ve basın hürriyetini sağlamaktı. Parma ve Modena dukalıklarında isyan eden gruplar, geçici hükümetler kurdular.<ref>Atabay, a.g.e., s. 139.</ref>
Ancak bu ayaklanma ve isyanlar da bastırılıp eski düzen yeniden sağlandı. Böylece İtalya’daki statüko 1848’e kadar aynen devam etti.<ref name="ref262"/>
Satır 198 ⟶ 191:
=== Son aşama ===
[[Dosya:Italy unification 1815 1870.jpg|thumb|200px|right|[[
Yeni süreçte kurulmuş olan İtalya Krallığı, Roma ve Venedik’i hala birliğe dahil edememişti. Fakat bu yeni devletin Venedik’i Avusturya’dan, Roma’yı ise Papalıktan alacak güce tek başına sahip olamadığı da saklanamaz bir gerçekti. İtalya politikasını uzun yıllar meşgul eden bu önemli sorun, ancak yabancı devletlerin etkisiyle çözüme kavuşabilirdi. Beklenen oldu ve tıpkı İtalya gibi Almanya da, siyasi birliğini kurabilme çabası içine girmişti. Bu iki devletin karşısındaki güç ise ortaktı, Avusturya. Böylece başlarda Fransa’nın karşı çıkmasına rağmen Prusya-İtalya ittifakı gerçekleşti. 1866 senesinde Prusya, Avusturya’ya savaş açıp bu devleti yendi. İtalya, bu savaşta hiçbir varlık gösteremediği halde; Prusya’nın yanını tuttuğundan, 3 Ekim 1866’da Avusturya ve Prusya arasında yapılan Viyana Antlaşması ile Venedik ve civarını topraklarına katmayı başardı.<ref name="ref206">Uçarol, a.g.e., s. 239.</ref>
Satır 205 ⟶ 198:
20 Eylül 1870 tarihinde Roma’yı işgal eden İtalyanlar, başkentlerini de buraya taşımışlardır.
Papanın, Roma’nın birliğe katılmasını tanımaması yüzünden; İtalya ile arası açıldı. Bunun üzerine İtalyan hükümeti 1871’de çıkardığı "Garanti Kanunu" ile Papa’nın(Papalığın) İtalya
Buna göre; Papa, yine devlet başkanı olarak protokolde yer alacak ve kralla aynı haklara sahip olacak, belli bir maaşı bulunacaktı.<ref name="ref206" /> Neticede Papa yalnızca dini lider olarak kabul gördü.
Satır 212 ⟶ 205:
== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}
| |||