Deniz Gezmiş: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Sae1962 (mesaj | katkılar)
Küçük düzeltmeler yapıldı.
Etiketler: Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği
Sae1962 (mesaj | katkılar)
→‎Yaşamı: Küçük düzeltmeler yapıldı.
Etiketler: Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği
71. satır:
== Yaşamı ==
=== Gençliği ===
Deniz Gezmiş, 28 Şubat 1947'de [[Ankara]]'nın [[Ayaş]] ilçesinde doğdu.<ref name=":0">{{haber kaynağı|başlık=Deniz Gezmiş kimdir? Deniz Gezmiş’in hayatı|url=http://www.sozcu.com.tr/2014/gundem/deniz-gezmis-kimdir-deniz-gezmisin-hayati-503292/|erişimtarihi=1 Eylül 2015|yayıncı=''Sözcü''|tarih=6 Mayıs 2014}}</ref> Dedeleri [[Rize]]'nin’nin [[İkizdere]] ilçesine bağlı Cimil köyündendir. Babası [[Aziziye, Erzurum|Ilıca]] ([[Aziziye, Erzurum|Aziziye]]), [[Erzurum]] nüfusuna kayıtlı ilköğretim müfettişi Cemil Gezmiş, annesi ise [[Erzurum]]'un’un [[Tortum]] ilçesinden ilkokul öğretmeni Mukaddes Gezmiş'tirGezmiş’tir. Ailenin üç erkek çocuğundan ikincisidir. Ağabeyi Bora Gezmiş (d. 1944), Hukuk FakültesindenFakültesi’nden ayrılıp bankacılık yapmıştır. Kardeşi Hamdi Gezmiş (d. 1952) ise mali[[mâlî müşavirdirmüşavir]]dir.
 
Deniz Gezmiş, ilk ve orta öğrenimini [[Sivas]]'ta’ta, liseyi [[İstanbul]]'da’da [[Haydarpaşa Lisesi]]<nowiki/>nde’nde okudu. Henüz lise öğrencisiyken sol düşünceyle tanıştı ve kendini dönemin eylemleri içinde buldu.
 
=== SiyasiSiyasî yaşamı ===
11 Ekim 1965'te1965’te [[Türkiye İşçi Partisi]]'nin’nin (TİP) [[Üsküdar]] ilçe başkanlığına üye oldu. İlk göz altısını 15 Ağustos - 31 Ağustos 1966 tarihleri arasında Ankara'danAnkara’dan İstanbul'aİstanbul’a yürüyen [[Çorum]] Belediyesi temizlik işçilerinin [[Taksim]] Anıtı'naAnıtı’naysa çelenk koymaları sırasında işçileri destekleyen ve Türk-İş yöneticilerini protesto eden gösteri sırasında yaşadı.
 
6 Temmuz 1966 tarihinde girdiği üniversite sınavında hem Fenfen Fakültesinifakültesini hem de Hukukhukuk Fakültesinifakültesini kazandı. Babası, Deniz'in Fenfen Fakültesinefakültesine gitmesini istedi. Deniz, babasının isteğini geri çevirmeyerek Fenfen Fakültesinefakültesine gitmeyi kabul etti. Fakat daha sonra fikir değiştirerek Hukukhukuk Fakültesinefakültesine kaydını yaptırdı. 7 Kasım 1966'da [[İstanbul Üniversitesi]] Hukuk FakültesineFakültesi’ne girdi. Ardından 19 Ocak 1967'de1967’de [[Türkiye Millî Talebe Federasyonu]] ([[TMTF]]) binasının yedd-i emine verilmesi sırasında çıkan olaylarda yakalandı ve bir gün sonra iki arkadaşıyla çıkarıldığı mahkeme tarafından serbest bırakıldı. 22 Kasım 1967'de1967’de öğrenci örgütlerinin düzenlediği Kıbrıs Mitingi sırasında [[Aşık İhsani]] ile birlikte [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] bayrağını yaktıkları gerekçesi ile gözaltına alınıp daha sonra serbest bırakılan Deniz Gezmiş, Hukuk Fakültesi'ndeFakültesi’nde birlikte okuduğu arkadaşlarıyla birlikte 30 Ocak 1968'de1968’de "Devrimci Hukukçular Örgütü"'nü’nü kurdu. 7 Mart 1968'de1968’de İÜİ.Ü. Fen Fakültesi konferans salonunda düzenlenen toplantıda konuşma yapan Devlet Bakanı [[Seyfi Öztürk]]’ü protesto ettiği için tutuklandı. 2 Mayıs'aMayıs’a kadar tutuklu kalan Gezmiş, 30 Mayıs'taMayıs’ta [[6. Filo]]'yu’yu protesto ettiği için yargılandı ve beraat etti. Öğrenci eylemleri içinde etkinliği giderek artan Deniz Gezmiş, 12 Haziran 1968'de1968’de [[İstanbul Üniversitesi]]'nin’nin işgal edilmesinde önderlik etti. İşgal Konseyi adına İÜİ.Ü. Senatosu ile [[Baltalimanı]]'nda’nda yapılan görüşmelere katılan öğrenci heyetinin içinde yer aldı; öğrenci haklarının elde edilip işgalin sona erdirilmesinde etkili oldu. İşgalden kısa bir süre sonra [[İstanbul]]'a’a gelen 6. Filo'yuFilo’yu protesto eylemlerinde yer alan Gezmiş, 30 Temmuz 1968'de1968’de bu eylemlerden dolayı tutuklandı ve 20 Eylül 1968'de1968’de serbest bırakıldı. Bütün bu olaylardan sonra öğrenci hareketinin efsanevi lideri haline geldi.
 
[[Türkiye İşçi Partisi|TİP]] içinde yoğunlaşarak, ayrılıklara ve tartışmalara yol açan ideolojik sorunlarda [[Millî Demokratik Devrim]] (MDD) görüşünü benimseyen Deniz Gezmiş, bu görüşün özellikle devrimci öğrenciler arasında yayılmasında etkili oldu. [[Dosya:Mustafakemalyürüyüşü.jpeg|thumb|Mustafa Kemal yürüyüşü posteri.]] Ekim 1968'de1968’de eylemlerde birlikte olduğu [[Cihan Alptekin]], Mustafa İlker Gürkan, Mustafa Lütfi Kıyıcı, Devran Seymen, Cevat Ercişli, M. Mehdi Beşpınar, Selahattin Okur, Saim Kurul ve Ömer Erim Süerkan'laSüerkan’la birlikte [[Devrimci Öğrenci Birliği]] (DÖB)'ni’ni kurdu. 1 Kasım 1968'de1968’de [[TMGT]] ([[Türkiye Millî Gençlik Teşkilatı]]), AÜTB, ODTÜÖB ve DÖB'ünDÖB’ün başlattığı [[Samsun'danSamsun’dan Ankara'yaAnkara’ya Mustafa Kemal Yürüyüşü]]'nü’nü düzenledi. Ardından 28 Kasım 1968'de1968’de [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] büyükelçisi [[Kommer]]'in’in gelişi sırasında [[Yeşilköy Havaalanı]]'nda’nda düzenlenen protesto gösterileri nedeniyle tutuklandı ve 17 Aralık 1968'de1968’de serbest bırakıldı.
 
[[Oya Baydar|Oya Sencer]]'in’in "Türkiye’de İşçi Sınıfı’nın Doğuşu ve Yapısı" konulu doktora tezinin Üniversite Profesörler Kurulu tarafından iki kez reddedilmesi üzerine, öğrenciler olayı protesto için üniversiteyi işgal ettiler. Bu işgalin başında Deniz Gezmiş vardı. 27 Aralık 1968 tarihinde polisler tarafından tutuklanacakken ellerinden kurtuldu ve [[İzmir]]'e’e gitti. Bir hafta sonra tutuklu olan arkadaşı Celal Doğan'ınDoğan’ın evindeyken baskın sonucu yakalandı. 22 Şubat 1969'da1969’da serbest bırakıldı.
 
[[İstanbul Üniversitesi]]'nde’nde sağcı güçlerin 16 Mart 1969'da1969’da girişmiş olduğu hareketlere öğrenci kitlesiyle birlikte karşı koyan Gezmiş, bu eylemi gerekçe gösterilerek 19 Mart'taMart’ta yeniden tutuklanarak 3 Nisan'aNisan’a kadar hapis yattı. Ardından 31 Mayıs 1969'da1969’da İÜİ.Ü. Hukuk Fakültesi öğrencilerinin, reform tasarısının gerçekleşmemesini protesto içingerekçesiyle giriştikleri işgale önderlik etti. Üniversitenin kapatılıp, polise teslim edilmesi nedeniyle çıkan çatışmalarda yaralandı. Hakkında gıyabigıyabî tutuklama kararı olmasına rağmen hastaneden kaçan Gezmiş, Haziran'ınHaziran’ın sonunda [[Filistin]]'e’e gitti. Filistin'eFilistin’e gitmeden önce 23 Haziran 1969'da1969’da TMGT'ninTMGT’nin topladığı 1. Devrimci Milliyetçi Gençlik Kurultayı'naKurultayı’na kendisi gibi haklarında tutuklama kararı olan [[FKF]] Genel Başkanı [[Yusuf Küpeli]] ile birlikte bir mücadele programı gönderdi.
 
Eylül'eEylül’e kadar [[Filistin]]'de’de gerilla kamplarında kalan Deniz Gezmiş, 28 Ağustos 1969'da1969’da, "26 Aralık 1968'de1968’de üniversiteyi işgal" ettiği gerekçesiyle Hukuk Fakültesi'ndenFakültesi’nden ihraç edildi. Hakkında tutuklama kararının olduğu bu dönemde gazetecilere gizlendiği yerden demeçler verdi. 23 Eylül 1969'da1969’da Hukuk Fakültesi'ndeFakültesi’nde olduğu sırada haber verilen polislerin de fakülteye gelmesi üzerine teslim olan Gezmiş, 25 Kasım'daKasım’da serbest bırakıldı. Ancak Yıldız Devlet ve Mühendislik Akademisi'ndeAkademisi’nde Battal Mehetoğlu'nunMehetoğlu’nun sağcılar tarafından öldürülmesinden sonra okulda yapılan aramada, ele geçirilen dürbünlü bir tüfeğin Gezmiş'eGezmiş’e ait olduğu öne sürülerek hakkında yeniden tutuklama kararı alındı. 20 Aralık 1969'da1969’da yakalanan Gezmiş, kendisiyle birlikte tutuklanan [[Cihan Alptekin]]'le’le birlikte 18 Eylül 1970'e1970’e kadar tutuklu kaldı. Hapisten çıktığı sıra askere çağrıldı. Kafasındaki [[gerilla]] planlarını gerçekleştirmek için askere gitmedi. Bundan sonra öğrenci eylemlerinden uzaklaşarak, mücadelesini değişik alanlarda sürdürdü. [[Sinan Cemgil]] ve [[Hüseyin İnan]]'la’la birlikte [[Ankara]]'da’da [[Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu|THKO]]'yu’yu kurdu. 11 Ocak 1971'de1971’de THKO adına Ankara İş Bankası Emek Şubesi'ninŞubesi’nin soygununu gerçekleştirenler arasında yer aldı. Bu olaydan sonra [[Yusuf Aslan]]'la’la beraber "vur emri" ile aranmaya başlandı. Deniz Gezmiş ve [[Yusuf Aslan]]'ın’ın yakalanmasına yardım eden kişilere 15 bin.000 lira ödül verileceği açıklandı.
 
[[Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu|THKO]]'nun’nun silah sıkıntısını gidermek için [[Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu|THKO]] mensuplarıyla birlikte 15 Şubat 1971'de1971’de [[Balgat]]'taki’taki [[Tuslog]] Tesisleri'netesislerine sızdı, fakat silah deposu boştu. Onun yerine dört Amerikalı askerin kaçırılması eyleminde bulundu. Kaçırılan erler 9 Mart 1971 tarihinde serbest bırakıldılar.
 
=== Yakalanışı ve İdamıidamı ===
[[12 Mart Muhtırası]] olduktan üç gün sonra yani 15 Mart 1971'de1971’de bir motosiklette Deniz Gezmiş ve [[Yusuf Aslan]], diğer motosiklette ise [[Sinan Cemgil]] yola çıktılar. [[Sinan Cemgil]] daha sonra yol ayrımından [[Nurhak]]'a’a doğru yol aldı. Deniz Gezmiş, [[Yusuf Aslan]] ile birlikte [[Sivas]]'a’a gitmekteyken motosikletleri bozuldu. Bir ihbar sonucu polislerin gelmesi üzerine çıkan çatışmada [[Yusuf Aslan|Aslan]] ile birbirlerini kaybettiler. [[Yusuf Aslan|Aslan]], o esnada Elmalı'daElmalı’da iken, Gezmiş ise, 16 Mart 1971 Salı günü [[Sivas]]'ın’ın [[Gemerek]] ilçesinde etrafı sarılarak yakalandı ve [[Kayseri]]'ye’ye getirildi.{{fact}} Buradan Ankara'yaAnkara’ya zamanın İçişleri Bakanı [[Haldun Menteşeoğlu]]'nun’nun makamına götürüldü.
 
Mahkemesi 16 Temmuz 1971 günü Altındağ Veteriner Okulu binası'ndabinasında [[Tuğgeneral]] [[Ali Elverdi]] başkanlığında [[Baki Tuğ]] savcılığında Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 1 no'lu Mahkemesi'ndeMahkemesi’nde başladı vebaşlayıp 9 Ekim 1971 günü bitti. Deniz ve arkadaşları, 16 Temmuz 1971'de1971’de başlayan THKO-1 Davası'ndaDavası’nda [[Türk Ceza Kanunu|TCK]]'nin’nin 146. maddesini ihlalihlâl ettiği gerekçesiyle, 9 Ekim 1971'de 146/1 maddesi uyarınca [[idam]] cezasına çarptırıldı. '''Mahkeme kararı''';
{{Cquote|''Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan, Mahkememiz Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nınAnayasası’nın tamamını; bir kısmını tağyir, tebdil veya ilgaya cebren teşebbüs suçunu işlediğinizi sabit gördü. Türk Ceza Kununun 146/1 maddesi uyarınca ölüm cezası ile tecziyenize karar verdi. Hüküm bir hafta içinde kabulu temizdir, tutukluluğunuz devam edecektir.''<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.dogalhayatbelgesel.com/videoizle.asp?id=291 | başlık = Deniz Gezmiş-1/2 video... | yayımcı = dogalhayatbelgesel.com | erişimtarihi = 6 Mayıs 2013 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20140531202140/http://www.dogalhayatbelgesel.com/videoizle.asp?id=291 | arşivtarihi = 31 Mayıs 2014}}</ref><ref>{{Web kaynağı | başlık = 1. Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu Davası | url = https://www.youtube.com/watch?v=g1vFLJj3W54 | arşivengelli = evet}}</ref>}}
İdam cezaları o zamanlar senato tarafından onaylanmak zorundaydı. [[İsmet İnönü]] "siyasisiyasî suçlar idamla cezalandırılmamalıdır" diyerek [[Bülent Ecevit]] ile birlikte ret oyu kullanır. AP genel başkanı [[Süleyman Demirel]] ise infazdan yana oy kullanır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Deniz, Yusuf ve Hüseyin’in idamına evet diyenlerin tam listesi | url = http://www.imctv.com.tr/deniz-yusuf-ve-huseyinin-idamina-evet-diyenlerin-tam-listesi/ | yayıncı = http://www.imctv.com.tr | erişimtarihi = 6 Mayıs 2016 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160506181236/http://www.imctv.com.tr/deniz-yusuf-ve-huseyinin-idamina-evet-diyenlerin-tam-listesi/ | arşivtarihi = 6 Mayıs 2016}}</ref> [[Dosya:Cimetiere Deniz Gezmis.JPG|200px|left|thumb||Ankara Karşıyaka mezarlığında bulunan mezarı]] Olaydan 15 yıl sonra, Süleyman Demirel bir gazeteciye verdiği demeçte idamlar için: " ''soğuk savaşın talihsiz olaylarından biri'' " yorumunu yapar. Mahkûmların özür dilemesi istenir. Hiçbiri yaptıklarından özür dilemez. Cumhurbaşkanı [[Cevdet Sunay]] ise idamları onaylar.<ref>''Deniz, Bir İsyancının İzleri'' yazar Turhan Feyizlioğlu sf:294</ref>
Alman [[Der Spiegel]] dergisinde konuyla ilgili çıkan yazıda idam edilmeden önce şunları söylediği yazmaktadır:<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.milliyet.com.tr/Default.aspx?aType=YazarDetay&ArticleID=524856&AuthorID=63&Date=07.05.2008&ver=61 | başlık = Gerçekleri makaslamak, halının altına süpürmek! | ilk = Hasan Cemal | tarih = 07 Mayıs 2008 | yayımcı = milliyet.com.tr | erişimtarihi = 6 Mayıs 2013 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20131029233730/http://www.milliyet.com.tr/Default.aspx?aType=YazarDetay&ArticleID=524856&AuthorID=63&Date=07.05.2008&ver=61 | arşivtarihi = 29 Ekim 2013}}</ref>:
 
{{Cquote|''Yaşasın tam bağımsız Türkiye! Yaşasın Marksizm-Leninizm. Yaşasın [[Türkler|Türk]] ve [[Kürtler|Kürt]] halklarının kardeşliği! Yaşasın işçiler, köylüler! Kahrolsun emperyalizm!}}
 
İdama tanık olan avukatı [[Halit Çelenk]]'e’e göre ise son sözleri şöyledir:<ref>[[Halit Çelenk|Çelenk, Halit]]. ''İdam Gecesi Anıları'', Tekin Yayınevi, 2002, 14. Basım, s. 86.</ref>:
 
{{Cquote|''Yaşasın tam bağımsız Türkiye. Yaşasın Marksizm-Leninizm'inLeninizm’in yüce ideolojisi. Yaşasın Türk ve Kürt halklarının bağımsızlık mücadelesi. Kahrolsun emperyalizm. Yaşasın işçiler, köylüler''}}
[[Yusuf Aslan]] ve [[Hüseyin İnan]] ile birlikte 6 Mayıs 1972 tarihinde, gece 1:00-3:00 arası, [[Ankara Merkez Kapalı Cezaevi|Ulucanlar Cezaevi]]'nde’nde [[asılarak idam]] edildi.<ref>[http://www.mynet.com/haber/guncel/gezmis-idamdan-sonra-52-dakika-yasadi-630647-1?yorumPage=15#yorum 14 Mayıs 2012 tarihli mynet haberi]</ref> İdam yaftaları sonradan müze olan [[Ulucanlar Cezaevi Müzesi]]'ne’ne Anadolu Ajansı muhabiri Burhan Dodanlı tarafından bağışlandı.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.sabah.com.tr/Gundem/2012/05/14/deniz-gezmis-idamdan-sonra-52-dakika-yasadi | başlık = ''Deniz Gezmiş idamdan sonra 52 dakika yaşadı'' | tarih = 14.05.2012 | yayımcı = sabah.com.tr | erişimtarihi = 6 Mayıs 2013 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150609032459/http://www.sabah.com.tr:80/gundem/2012/05/14/deniz-gezmis-idamdan-sonra-52-dakika-yasadi | arşivtarihi = 9 Haziran 2015}}</ref> İdam yaftaları;
 
{{Cquote|''Ankara 1 nolu Askeri Mahkemesinin 8.10.1971 tarih ve 971-13 esas 971-23 karar sayılı hükmü ile TCK 146-1 maddesi uyarınca ölüm cezasına mahkum edilmiştir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.sabah.com.tr/multimedya/galeri/turkiye/deniz-gezmisin-idam-yaftalari-ulucanlar-cezaevinde | başlık = Deniz Gezmiş'in idam yaftası | yayımcı = sabah.com.tr | erişimtarihi = 6 Mayıs 2013 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150609100159/http://www.sabah.com.tr:80/multimedya/galeri/turkiye/deniz-gezmisin-idam-yaftalari-ulucanlar-cezaevinde? | arşivtarihi = 9 Haziran 2015}}</ref>}}
Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının 1969'da1969’da öldürülen [[Taylan Özgür]]'ün’ün yanına gömülme isteği yerine getirilmedi.<ref>http://www.haberveriyorum.net/haber/bora-gezmis-olulerinden-bile-korkuyorlardi</ref> İdamından sonra bayraklaşarak devrim mücadelesinin çok önemli bir sembolü oldu; birçok sol örgüt başka konularda fikir ayrılıkları olmasına rağmen mutabık kaldıkları nadir konulardan birisi Deniz Gezmiş'inGezmiş’in devrim önderliğidir.<ref>''Erdal Öz'', '''[[Gülünün Solduğu Akşam]]''', [[Can Yayınları]], [[İstanbul]], 1987, s. 245</ref>
 
== Görüşleri ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Deniz_Gezmiş" sayfasından alınmıştır