|
'''Çocuk Esirgeme Kurumu Müzesi'''; [[Ankara]]'nın [[Altındağ]] ilçesinde açılması düşünülen bir müzedir. [[Türk Kurtuluş Savaşı|Kurtuluş Savaşı]]'nda öksüz ve yetim kalan çocukların korunması, bakımının sağlanması, eğitilmesi ve yetiştirilmesi amacıyla 30 Haziran 1921 tarihinde kurulan [[Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü|Çocuk Esirgeme Kurumu]] (Himaye-i Etfal Cemiyeti); Cumhuriyet döneminde de faaliyetlerini sürdürerek çocuklara ve ailelere bakım, eğitim, sağlık ve kültür hizmetlerini sistemli bir şekilde sağlamıştır. Çocuk Esirgeme Kurumu'na ait tarihi dokümanların ve eşyaların sergileneceği müzenin, kurumun ilk binalarından olan bir tarihi yapının içine kurulması planlanmaktadır. Ayrıca, müzenin bir bölümünün çocuklara yönelik kütüphane ve kültür merkezi olarak hizmet vereceği açıklanmıştır.<ref>http://www.kulturvarliklari.gov.tr/TR,43993/ankara---turkiye-cocuk-esirgeme-kurumu-muzesi.html</ref>
{{Kuruluş bilgi kutusu
|adı = Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü
|resim =
|rçerçeve =
|rboyut =
|rtanım =
|harita =
|hboyut =
|htanım =
|slogan =
|kuruluş = [[1921]] (Himaye-i Etfal Cemiyeti)
|kapanış =
|tür = Sosyal yardım
|merkez = [[Çankaya, Ankara]], [[Türkiye]]
|üyelik =
|resmi_dil =
|genel_sekreter =
|lider_unvanı = Genel müdür
|lider_adı = Ahmet Okur
|kilit_insanlar = [[Fatma Betül Sayan Kaya]]
|bütçe =
|personel =
|websitesi = [http://cocukhizmetleri.aile.gov.tr/ cocukhizmetleri.aile.gov.tr]
}}
[[Dosya:Shcek.gif|thumb|sağ|Kurumun başbakanlığa bağlı olduğu dönemdeki amblemi]]
'''Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü''' eski adıyla '''Çocuk Esirgeme Kurumu''', Türkiye'de yoksul ve korunmaya muhtaç çocuklara ve ailelere bakım, eğitim, sağlık, kültür hizmetlerini sistemli bir biçimde sunmak için oluşturulmuş bir kurumdur.
1917’de İstanbul’da kurulan “''Himaye-i Etfal''” adlı ulusal dernek ile aynı nitelikte bir dernek olarak [[30 Haziran]] [[1921]]'de Ankara’da kurulan Himaye-i Etfal Cemiyeti (HEC), [[1981]] yılında dernek statüsünden çıkarak "''devlet kurumu''" haline gelmiştir. [[Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlığı|Başbakanlığa]] bağlı iken 2011 yılında [[Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (Türkiye)|Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı]]’nın kurulmasından sonra bu bakanlığa devredilen kurumun faaliyetleri günümüzde ''Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü'' adıyla sürdürülür.<ref name=ilknur/>
== Tarihçe ==
=== İstanbul Himaye-i Etfal Cemiyeti ===
[[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'nde, Tuna Valiliği döneminde [[Mithat Paşa]] tarafından kurulan ıslahhaneler, [[II. Meşrutiyet]] döneminde kurulan "''Darüleytamlar''" gibi kuruluşlar şehit çocuklarına bakma görevini üstlenmişti. Bu kurumların yetersiz kaldığının görülmesi üzerine "''Himaye-i Etfal Cemiyeti''" ilk olarak [[Kırklareli]]'de 1908 yılında kurulmuş ve [[Balkan Savaşı]]'na kadar çalışmalarını yürütmüştü.
Bugüne kadar gelen asıl yapılanma, 1917’de gerçekleşti. Cemiyet, 1917 yılında ulusal düzeyde kuruldu ve [[İstanbul]] merkez oldu 6 Mart 1917’de İstanbul’da Galatasaray Yurdu’nda toplanan cemiyet 20 kişilik bir merkez heyeti kurdu<ref name=makbule>{{Web kaynağı | soyadı1 = Sarukaya | ad1 = Makbule | başlık = Savaş Yıllarında Himaye-i Etfal Cemiyeti'nin Çocuk Misafirhanesi ve Çocuklar | url = http://e-dergi.atauni.edu.tr/atauniad/article/view/1025001074/1025001071 | website = http://e-dergi.atauni.edu.tr/ | yayıncı = Atatürk dergisi, Cilt 3, Sayı 3, Yıl: 2013 | erişimtarihi = 26 Temmuz 2016 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160820130035/http://e-dergi.atauni.edu.tr/atauniad/article/view/1025001074/1025001071 | arşivtarihi = 20 Ağustos 2016}}</ref>. [[I. Dünya Savaşı]] nedeniyle cephede savaşanların çocukları ile kaybedilen topraklardan Anadolu’ya göç eden ailelerin kimsesiz ve yoksul kalan çocuklarına bakmak amacıyla İstanbul [[Firuzağa, Beyoğlu|Firuzağa]]’da 100 kapasiteli çocuk misafirhanesi açarak işe başladı. 17 Ocak 1921 tarihli bir padişah iradesi ile kamu yararına çalışan bir cemiyet olarak kabul edildi.
İstanbul Himaye-i Etfal Cemiyeti çalışmalarını yürütürken, derneğin kurucularından bir kısmı Millî Mücadele'ye katılmak üzere [[Ankara]]'ya gidince TBMM hükümetinin kurulduğu ve yeni devletin inşa edildiği dönemde Ankara'da yeni bir Himaye-i Etfal Cemiyeti kuruldu<ref name=kurulmasi>[http://www.cocukhizmetleri.gov.tr/tr/10517/Tarihce, Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü web sitesi Tarihçe bölümü, Erişim tarihi:02.09.2014]</ref>. Yeni cemiyetin kurulması, özellikle [[Kurtuluş Savaşı]] sırasında öksüz ve yetim kalan çocukların korunması, yetiştirilmesi amacıyla Millet Meclisi’nin bazı üyelerinin girişimiyle gerçekleşti. Kurtuluş Savaşı boyunca "''İstanbul Himaye-i Etfal Cemiyeti''" ve "''Ankara Himaye-i Etfal Cemiyeti''" olmak üzere iki yarı dernek varlığını sürdürdü. Son kurulunu 1923 yılında yapan İstanbul Himaye-i Etfal Cemiyeti, tekrar genel kurul yapmayarak Kurtuluş Savaşı sonuçlandıktan sonra tarihe karıştı.
=== Ankara Himaye-i Etfal Cemiyeti ===
Ankara Himaye-i Etfal Cemiyeti, 30 Haziran 1921'de Ankara'da, [[Hakimiyet-i Milliye (gazete)|Hakimiyet-i Milliye Gazetesi'nin]] bir odasında kurulmuştu. Kurucular şu kişilerdir:
[[Fevzi Çakmak|Mustafa Fevzi Paşa]] (Kozan Mebusu), [[Adnan Adıvar|Dr. Adnan Bey]] (İstanbul Mebusu), [[Fuat Umay|Dr. Fuad Bey]] (Bolu Mebusu), [[İbrahim Süreyya Yiğit|İbrahim Süreyya Bey]] (Saruhan Mebusu), [[Mustafa Necati Uğural|Mustafa Necati Bey]] (Saruhan Mebusu), [[Refik Saydam|Dr. Refik Bey]] (Beyazıt Mebusu), [[Ahmet Muhtar Mollaoğlu|Muhtar Bey (İstanbul Mebusu)]], [[Rauf Orbay|Rauf Bey]] (Büyük Millet Meclisi İkinci Başkanı), [[Mehmet Şeref Aykut|Şeref Bey]] (Edirne Mebusu), [[Hüseyin Vasıf Çınar|Vasıf Bey]] (Balıkesir Kuvay-ı Miliyet Hareketi Heyet-i Merkeziye Azasından), [[Abdullah Azmi Torun|Abdullah Azmi Bey]] (Eskişehir Mebusu), [[Yunus Nadi Abalıoğlu|Nadi Bey]] (İzmir Mebusu), [[Nafiz Kotan|Nafiz Bey]] (Erzurumlu Tüccar), [[Rıza Nur|Dr. Rıza Nur Bey]] (Sinop Mebusu), [[Faik Kaltakkıran|Faik Bey]] (Edirne Mebusu), Hüseyin Ragıp Bey (Matbuat Umum Müdürü), [[Mehmet Esat İleri|Hoca Esat Efendi]] (Aydın Mebusu), [[Eyüp Sabri Akgöl|Eyüp Sabri Bey]] (Eskişehir Mebusu), [[Emin Gevecioğlu|Emin Bey]] (Canik Mebusu), [[Enver Tekand|Enver Bey]] (İzmir Mebusu), [[Hamdi Aksoy|Hamdi Bey]] (Bilecik Mebusu), [[Mustafa Vehbi Çorakçı|Vehbi Bey]] (Niğde Mebusu).
Cemiyet kuruluşundan hemen sonra TBMM Başkanı [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal]]'in desteğini aldı. Ankara HEC'nin kurulup güçlenmesi üzerine İstanbul HEC'nin çalışmalarına 1923’te son verildi.
Kurum, [[1924]]'te pastörize süt dağıtımı, [[1927]]'de anne ve çocukların ücretsiz yararlanabileceği "''Sıhhi Banyolar''"ın hizmete girmesi, [[1928]]'de çocuk bahçelerinin açılması, [[1929]]'da diş muayeneleri ve tedavilerinin başlaması, "''Çocuk Bakıcı Okulu''"'nun açılması gibi sosyal hizmet alanındaki pek çok ilki gerçekleştirdi ve döneminin en büyük sivil toplum örgütü haline geldi. Bu örgüt, tıpkı [[Türk Kızılayı|Hilâl-i Ahmer Cemiyeti]] (Kızılay) gibi devlet bütçesinden kanunla ayrılmış paya sahip bir kurumdu.
=== Kamu Yararına Çalışan Dernek Statüsü ===
1935 yılında dilde sadeleşme hareketlerinin ardından adı “''Çocuk Esirgeme Kurumu''” olarak değişen<ref name=ilknur>{{Web kaynağı | soyadı1 = Tunç | ad1 = İlknur | başlık = Türkiye'deki Çocuk Koruma Hizmetlerinin Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Uygulamaları Üzerinden Değerlendirilmesi | url = https://www.academia.edu/5875561/T%C3%BCrkiyedeki_%C3%87ocuk_Koruma_Hizmetleri | website = https://www.academia.edu | yayıncı = Yalova Üniversitesi Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim dalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri ders sunumu, 2013 | erişimtarihi = 26 Temmuz 2016 | arşivengelli = evet}}</ref> kurum, [[1937]] yılında Bakanlar Kurulu kararı ile kamu yararına çalışan dernek kabul edildi.
=== 1960 Darbesinden Sonra ===
[[1961]]'de çıkan bir kanun üzerine kısa bir süre için kurumun idare heyeti [[Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı|Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı]]’nca atanarak faaliyetlerini sürdürdü; Devlet Başkanı Orgeneral [[Cemal Gürsel]], kurumun fahri başkanı kabul edildi.<ref name=turgay>{{Web kaynağı | soyadı1 = Çavuşoğlu | ad1 = Turgay | başlık = Çocuk Esirgeme Kurumu'nda Tarihsel Gelişim | url = http://www.sosyalhizmetuzmani.org/cocukesirgemekurumu.htm | website = http://www.sosyalhizmetuzmani.org | yayıncı = Sosyalhizmetuzmani.org sitesierişimtarihi=26 Temmuz 2016 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150404052921/http://sosyalhizmetuzmani.org:80/cocukesirgemekurumu.htm | arşivtarihi = 4 Nisan 2015}}</ref>
=== 1980 Darbesinden Sonra ===
[[1980]]'de büyük bir ekonomik sıkıntı içine düşen kurum, askeri darbeden sonra kapanış sürecine girdi. [[5 Mayıs]] [[1981]]'de Resmi gazetede yayınlanan kararla dernek feshedildi, görevleri [[Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı|Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı]]'na devredildi. 27 Mayıs [[1983]]'te resmi gazetede yayınlanan '''Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kanunu'' ile Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu tarihe karıştı, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'nın yönetiminde, kamu tüzel kişiliği olan katma bütçeli bir kurum haline geldi.
[[1991]]'de çıkartılan Kanun hükmünde kararname ile Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu, Başbakanlığa bağlanmıştır. 3 Haziran 2011 tarihli ve 633 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın kurulmasından sonra faaliyetleri sonlandırılarak Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına devredilmiştir.<ref name=sgb>[http://sgb.aile.gov.tr/upload/Node/20076/files/stratejik_plan_2013_2017.pdf Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı 2013-2017 Stratejik Planı, Ankara, 2012, Erişim tarihi:02.09.2014]</ref>
== Geçmiş Başkanlar ==
Çocuk Esirgeme Kurumu'nun dernek statüsünde faaliyet gösterdiği dönemde kuruma başkanlık yapmış bazı isimler şunlardır:
* Dr. [[Fuat Umay|Mehmet Fuat Umay]] ([[30 Haziran]], [[1921]] - [[14 Kasım]], [[1948]])
* Dr. [[Muzaffer Canbolat]] ([[14 Kasım]], [[1948]] - [[10 Ocak]], [[1951]])
* Av. [[Osman Şevki Çiçekdağ]] ([[18 Ocak]], [[1951]] - [[3 Kasım]], [[1956]])
* [[Osman Refet Aksoy]] ([[3 Kasım]], [[1956]] - [[16 Haziran]], [[1960]])
* Dr. [[Galip Göker]] ([[16 Eylül]], [[1961]] - [[13 Aralık]], [[1963]])
* Av. [[Emin Halim Ergun]] ([[13 Aralık]], [[1963]] - [[1 Eylül]], [[1968]])
* [[Ali Rıza Zorluoğlu]] ([[1 Eylül]], [[1968]] - ?)
== Bağlantılar ==
* [http://cocukhizmetleri.aile.gov.tr/ Resmi site]
== Notlar ==
<div class="references-small">
[[Kategori:Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü| ]]
[[Kategori:Türk kamu kurumları]]
[[Kategori:Atatürk'ün kurduğu kurum ve kuruluşlar]]
[[Kategori:1921'de kurulan kuruluşlar]]
| 