Rüştü Erdelhun: Revizyonlar arasındaki fark

{{Asker bilgi kutusu

}}

'''Mustafa Rüştü Erdelhun''', ([[1894]], [[Edirne]] – [[9 Kasım]] [[1983]]) Türk asker. [[Türk Silahlı Kuvvetleri]]'nin 10. [[Genelkurmay Başkanı]]'dır.<ref name="Komutanozgecmis">{{Web kaynağı | url = http://www.tsk.tr/1_TSK_HAKKINDA/1_2_Genelkurmay_Baskanlari/konular/rustu_erdelhun.htm | başlık = Rüştü Erdelhun | erişimtarihi = 20 Ocak 2011 | yayımcı = Türk Silahlı Kuvvetleri | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160304114859/http://www.tsk.tr/1_TSK_HAKKINDA/1_2_Genelkurmay_Baskanlari/konular/rustu_erdelhun.htm | arşivtarihi = 4 Mart 2016}}</ref>

 

 

===Askerlik Kariyeri===

 

1945 yılında [[Tuğgeneral]], 1947 yılında [[Tümgeneral]], 1952 yılında [[Korgeneral]] ve 1956 yılında [[Orgeneral]] rütbesine terfi etti. Tuğgeneral rütbesi ile 15. Tugay Komutanlığı ve Genelkurmay Eğitim Yarbaşkanlığı, Tümgeneral rütbesi ile Genelkurmay Eğitim Daire Başkanlığı, 6. ve 51. Tümen Komutanlığı, MSB İstanbul Tetkik Kurulu Üyeliği, Korgeneral rütbesi ile Tokyo İrtibat Heyeti Başkanlığı, 18. Kolordu Komutanlığı ve Genelkurmay II. Başkanlığı görevlerinde bulundu. Orgeneral rütbesinde [[2. Ordu (Türkiye)|2. Ordu]] Komutanı iken, 1 Ağustos 1958 tarihinde [[Kara Kuvvetleri Komutanlığı]]'na atandı. 23 Ağustos 1958 tarihinde atandığı [[Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı|Genelkurmay Başkanlığı]] görevinden [[27 Mayıs 1960 darbesi]]nden sonra 3 Haziran 1960 tarihinde emekliye sevk edildi.

Genelkurmay Başkanlığını yürüttüğü sırada askerlerin siyasete karışmasına ve askeri cuntalara karşı çıkması ile, toplumdaki sosyal ve politik endişeler, anayasa ihlali gibi konulardan rahatsızlık duyan düşük rütbeli silahlı kuvvetler üyelerine karşıt olarak, bu konularda hükümet yanlısı tutumuyla tanındı. Komuta kademesindeki çoğu komutan tarafından da paylaşılan bu tutumun, özellikle bazı genç subaylar arasında yayılmakta olan huzursuzluğu hızlandırıcı bir etkisi oldu.{{fact}} Silahlı kuvvetler içinde gelişen darbeci eğilimler, [[Demokrat Parti (1946)|DP]] iktidarı kadar silahlı kuvvetlerin komuta kademelerine de yönelikti.

 

 

<blockquote>"1912'de Balkan Harbi'nde Silahlı Kuvvetler İttihatçı ve İtilafçı diye ikiye bölündü. Emir komuta ve idarenin muhal olması neticesinde Osmanlı İmparatorluğu parçalandı. Bütün bu misaller askerlerin mesleklerinden gayri bilmedikleri ve rejimin kendilerine vermediği hakları zorla alarak ya aşırı milliyetperverlik ya da birden, sıfırdan yüze çıkabilmek için yaptıkları hareketlerdir. Anayasa iç hizmet kanunu ile silahlı kuvvetler, millet iradesi yetkisine verilmiştir. Parlamento ve onun icra ettiği hükümetin elindeki bir kuvvettir. Demokratik rejimlerde parlamento ve hükümet, milletin seçimi ile meydana gelir. Partiler içerisinde en çok rey alan iktidara geçer. Bugün Demokrat Parti iktidardır. Silahlı Kuvvetler parti diye değil, seçimle gelmiş bir iktidar hükümetinin emrindedir. Yarın seçimleri Halk Partisi kazanırsa ordu onun başkanına da itaat etmeye ve emirlerini yapmaya mecburdur. Seçimle gelen hangi iktidar veya partinin herhangi bir kusuru olursa onu millet takdir eder. Ve seçmez, düşürür. Kulağıma gelen bazı haberlere göre Ankara'da 60 kadar subay Sayın Cumhurbaşkanlığı Köşkü'nü ve Millet Meclisi'ni basarak istifalarını isteyecekmiş. Bugün Türkiye'nin en değerli malı Silahlı Kuvvetler'dir. Bunun diğer maddi ve fiziki kıymetlerinden başka hassaten itaatkârlığı, hükümet ve milletime; kanunlarına riayeti sayesinde malıdır. (Silahlı Kuvvetler'de) Kıta ile veya kıtasız, cüzi ve külli yapılacak böyle bir hareket, yukarıda Türkiye için değerli mal olarak ifade ettiğim biricik kıymetli silahlı kuvvetlerin bu değerini gaip etmesiyle (kaybetmesiyle) neticelenir. Sonra, demokrasiye ve seçime bir darbe olacak böyle bir hareketin milletin büyük ekseriyetince tutulmayacağından neticesi hüsran olur. 1941'de İkinci Dünya Harbi'nde Japonlar, Amerikalılarla anlaşmaya çalışırken silahlı kuvvetlerin tazyiki ile Pearl Harbor baskını yapılarak Amerika ile harbe tutuşmuş ve neticesinde mağlup olup kayıtsız şartsız teslim olmuşlardır. Yunan Silahlı Kuvvetleri'nin Geminis hükümetine müdahalesi neticesinde İstiklal harbinde mağlup olmuşlardır. İtalyan ordusunun Mussolini ile faşizme kayması neticesinde silahlı kuvvetler siyasete girmiştir. 1935'te Japonya Silahlı Kuvvetleri bütçesinin zayıf tutularak gerekli askerî silah ve malzeme teçhizatının temin edilmemesi nedeniyle maliye bakanını öldürmeleri neticesi, Japonya'nın mali buhranlara uğramasına neden olmuştur." </blockquote>

 

 

<blockquote>"27 Mayıs günü öğleye kadar bazı subaylar gelerek bu hareketin (27 Mayıs darbesi) benim tarafımdan yapılmasının beklendiğini ilettiler. Fakat benim körü körüne hükümete bağlılığımın bu neticeyi verdiğini, kendime yazık ettiğimi iki saat içinde her şeyin olup bittiğini söylediler. Pek sevdiğim ve takdir ettiğim sınıf arkadaşım emekli bir korgeneral de 15-20 kadar subayla birlikte benim radyoya giderek beyanat vermemi, ihtilalcilere iltihakımı ve bu işin başına geçmemi teklif etti. Bu ilgisine teşekkür ettim, fakat 15-20 saat evvel, yani dün Genelkurmay'da ihtilal aleyhine konuştuğumu ve böyle bir hareketi asla tasvip etmediğimi söylediğimi ve halen mevkuf olup, ne sıfatta olduğumu bile bilmediğimi, hayatım pahasına da olsa böyle bir dönekliğin kabil olmayacağını söyledim ve reddettim"</blockquote>

Bunun üzerine [[Yassıada Yargılamaları|Yassıada Mahkemesi]]nde yargılandı ve idama mahkûm edildi. Cezası daha sonra ömür boyu hapse çevrildi. Bu cezası da, 1964 yılında Cumhurbaşkanı [[Cemal Gürsel]] tarafından affedildi. Kayseri Cezaevi'nde iken ailesine yazdığı mektuplarda "Çok şükür ki görev yaptığım süre içerisinde orduyu siyasete karıştırmadım. Bizim hakkımızda tarih karar verecek." demiştir.

 

 

== Kaynakça ==

{{sıra kutusu| önce= {{bayraksimge|Portekiz}} [[J.A. Beleza Ferras]] | başlık= [[NATO Askerî Komite Başkanı]] | yıllar= 1960 | sonra= {{bayraksimge|Birleşik Krallık}} [[Louis Mountbatten]] }}

{{sıra kutusu| önce= [[Feyzi Mengüç]] | başlık= [[Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanları listesi|TSK Genelkurmay Başkanı]] | yıllar= 23 Ağustos 1958 - 27 Mayıs 1960 | sonra= [[Ragıp Gümüşpala]] }}

{{sıra kutusu| önce= [[Zekâi Okan]] | başlık= [[Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay II. Başkanları listesi|TSK Genelkurmay II. Başkanı]] | yıllar= 14 Eylül 1954 - 14 Haziran 1956 | sonra= [[Salih Coşkun]] }}

{{bitiş kutusu}}