Akıl yürütme: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
k Ulam eklendi
Gufosowa (mesaj | katkılar)
Tümdengelim ve Tümevarım başlıkları
1. satır:
[[Mantık]]ta '''akıl yürütme''', '''muhakeme''' ya da '''usa vurumuslamlama'''<ref>{{dergi kaynağı|ad1=Gültekin|soyadı1=Eroğlu|başlık=Akıl Yürütme Formlarının Mantık ve Bilimlerde Yeri ve Değeri|dergi=Hikmet Yurdu|tarih=Aralık 2012|cilt=5|sayı=10|sayfalar=184|url=http://agris.fao.org/agris-search/search.do?recordID=TR2016019999|erişimtarihi=13 Ocak 2018}}</ref><ref>{{dergi kaynağı|ad1=Cemal|soyadı1=GÜZEL|başlık="Batı" ile "Doğu"nun Tümdengelimli Uslamlamaları: Aristoteles'in Syllogismi ile Hintlilerin Nyaya- Vaisesiası Üzerine|dergi=Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi|tarih=2001|cilt=18|sayı=2|sayfalar=37-53|url=http://www.edebiyatdergisi.hacettepe.edu.tr/index.php/EFD/article/download/462/328|erişimtarihi=13 Ocak 2018}}</ref> bilinen olgular ve kurallar kullanılarak yeni bilgiye ulaşılmasıdır.<ref name="oner">{{kitap kaynağı|soyadı1=Öner|ad1=Necati|başlık=Klasik Mantık|tarih=1991|yayıncı=Ankara Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları|yer=Ankara|sayfalar=104|basım=5}}</ref> Akıl yürütme üç başlıkta incelenebilir: ''tümdengelim (dedüksiyon)'', ''tümevarım (indüksiyon)'' ve ''analoji''. [[Klasik mantık|Klasik mantığın]] temelinde tümdengelim vardır.
 
== Tümdengelim (Dedüksiyon) ==
Tümdengelim öncül bilgilerden yeni sonuçlar çıkarmaktır.<ref name=ho>{{dergi kaynağı|ad1=Yu Chong|soyadı1=Ho|başlık=Abduction? Deduction? Induction? Is There a Logic of Exploratory Data Analysis?|dergi=EDRS|tarih=1994|erişimtarihi=13 Ocak 2018|ref=https://eric.ed.gov/?id=ED376173}}</ref> Öncüller halihazırda bilinen ya da varsayılan olgulardır. Örneğin, "Arabalar dört tekerlidir" ve "Kara şimşek bir arabadır" öncüllerinden tümdengelim yoluyla "Kara şimşek dört tekerlidir" sonucu elde edilebilir.
 
== Tümevarım (İndüksiyon)==
Tümevarım özelden yola çıkılarak genel hakkında bilgi elde edilmesidir.<ref name=oner /> [[Bilimsel yöntem]]in temeli olan tümevarımda, ''çok sayıda'' tikel bilgi kullanılarak tümel bir kural doğrulanır. Örneğin, "Serçe, güvercin, karga uçar", "Serçe, güvercin, karga kuştur" tikel bilgilerinden "Kuşlar uçar" tümel bilgisine varılabilir. Ancak, tümevarımsal akıl yürütme, tümdengelimde olduğu gibi ''kesin'' bir sonuca götürmez. Tümevarım var olan gözlemlerle tutarlı olmasına karşın, henüz yapılmamış gözlemlerle çelişmesi mümkündür.<ref name=ho /> Örneğin, "Penguen uçamaz" ve "Penguen kuştur" bilgileri edinildiğinde, daha dar bir öncül kümesiyle çıkarsanmış olan "Kuşlar uçar" önermesi geçersiz olacaktır.
 
==Kaynakça==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Akıl_yürütme" sayfasından alınmıştır