Trabzon İmparatorluğu: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Ekler yapıldı. |
Gerekçe: + nedensiz içerik silinmesi + kaynak gerektiren bilgi eklentisi |
||
57. satır:
|slogan =
|ulusal_marş =
|yaygın_diller = [[Romeika]]
|din = [[Ortodoks Hristiyanlık]]
|para_birimi =
102. satır:
|nüfus5 =
|günümüzdeki_durumu = {{Collapsible list |titlestyle=font-weight:normal; background:transparent; text-align:left;|title=günümüzdeki durumu|{{bayrakülke|Türkiye}}|{{bayrakülke|Gürcistan}}|{{bayrakülke|Rusya}}
}}
|dipnotlar =
}}
'''Trabzon İmparatorluğu''' ya da '''Tzaniti (Lazistan) Krallığı'''<ref>İbn Bibi, 1956 729</ref>, Ortaçağ'da Doğu Karadeniz'de kurulmuş yerel krallık.
== Etimoloji ==
150. satır:
== Toplum ==
İmparatorluk halkı öteden beri [[Ksenofon]], [[Arrian]]us ve [[Prokopius (tarihçi)|Prokopius]] gibi Antik Çağ'ın ünlü yazarları tarafından da aktarıldığı üzere antik [[Kolhis|Kolkhis Krallığı]]'na dek uzanan Tzanik kökenden gelmektedir.<ref>Ksenofon – Anabasis IV.VIII.22, V.III.2.</ref><ref>Arrianus - Karadeniz Seyahati</ref><ref>Prokopius - Jüstinyen Döneminde Yapılar</ref> Trabzon İmparatorluğu'nda nüfusun büyük çoğunluğunu da kadim zamanlardan beri bölgede ikamet eden
▲İmparatorluk halkı öteden beri [[Ksenofon]], [[Arrian]]us ve [[Prokopius (tarihçi)|Prokopius]] gibi Antik Çağ'ın ünlü yazarları tarafından da aktarıldığı üzere antik [[Kolhis|Kolkhis Krallığı]]'na dek uzanan Tzanik kökenden gelmektedir.<ref>Ksenofon – Anabasis IV.VIII.22, V.III.2.</ref><ref>Arrianus - Karadeniz Seyahati</ref><ref>Prokopius - Jüstinyen Döneminde Yapılar</ref> Trabzon İmparatorluğu'nda nüfusun büyük çoğunluğunu da kadim zamanlardan beri bölgede ikamet eden Tzanlar olduğu iddia edilmiştir.<ref>A.Bryer, Trabzon İmparatorluğu'nda Gemicilik, s.167.</ref>
[[Dosya:Central and southern parts of Colchis and part of Iberia.jpg|350px|küçükresim|sağ|Antik Çağ Tzan Krallığı Kolkhis.]]
[[Rum]] kelime anlamı itibarıyla "Romalı" demek olup çoğunlukla Doğu Roma vatandaşlarını tanımlamaktadır. MÖ 1. yüzyılda [[Roma İmparatorluğu]] ile mücadeleye girişen Karadenizliler aynı yüzyılın ortasında yarım milyonun üzerinde insanın ölümüyle sonuçlanan savaşlar sonucunda 1300 yıl sürecek Roma hakimiyetine girmişlerdir. Roma bölgeyi ele geçirse de takip eden yüzyıllarda bölgede hakimiyetini tam olarak sağlayamamış 6. yüzyıla kadar çarpışmalar ara ara devam etmiş, Roma en elit lejyonlarından "Güneş Tanrısı'nın kulları" anlamına gelen "[[Lejyon XV Apollinaris|Apollinaris]]" adlı lejyonunu Doğu Karadeniz'de mevzilendirmiştir. [[I. Theodosius]] döneminde -halk arasında büyük bir kitleye yayılmasından da ötürü- Hıristiyanlığı resmi din olarak kabul eden Roma, MS 4. yüzyılın sonunda Doğu ve Batı Roma İmparatorluğu olarak ikiye ayrılınca Doğu Karadeniz toprakları Doğu Roma hakimiyetinde kalmıştır. Doğu Karadeniz'de tam bir Roma hakimiyeti sağlamak isteyen [[I. Justinianos]], General Tzittas komutasında bir ordu hazırlayarak Tzan kabilelerinin üzerine göndermiştir. Tzanlar parça parça kabileler halinde ve kralsız yaşadıklarından<ref>Ahmet Mican Zehiroğlu - Prokopius'un Trabzon Seyahati</ref> birleşerek büyük bir güç oluşturamamış bu yüzden Doğu Roma bölgede hakimiyetini kurmuştur. Ancak zaten önceden kimlik bakımından çatışan Tzanlar ile Romalılar bu kez inanç bakımından da karşı karşıya geleceklerinden Doğu Roma'nın bölgeye Hıristiyanlığı aşılamaya başlaması bölgede Rumlaşma (Romalılaşma) sürecini başlatmıştır. Fakat halk Roma (Rum) vatandaşlığına asimile olsa bile "Tzan/Laz" gibi isimleriyle kendi kimliğini tanımlamaya devam etmiştir.
Trabzon İmparatorluğu halkını tasvir eden bazı İtalyan gezginler ve [[Araplar|Arap]] yazarlar bu halkın fertlerinin dış görünüşleri bakımından çok güzel olduklarını belirtmişlerdir.<ref name="M. Quatremere 1838">Ed. M. Quatremere, "Mesalek Alabsar fi Memalek Alamsar", Voyages des yeux dans les royaumes des differentes contrees, Notices et extraits des manuscrits de la bibliotheque du roi et autres bibliotheques, XIII (1), (1838) s. 379-80.</ref> Tarihçiler de imparatorların dış güzelliklerini [[Kafkas halkları|Kafkas]] kökenlerine borçlu olduklarını belirtmişlerdir.<ref>A. Hahanov - Panaret'in Trabzon Tarihi, Trabzon 2004, s. 22.</ref>
Trabzon İmparatorluğu toplumu gelenekçi ve feodal bir yapıya sahiptir. Yeni gelen din ile anadil değişse de ulus yapısının çok da değişmediği göze çarpmaktadır. Zira bağımsızlıklarına düşkün olan Tzan aile önderleri ve kabile şefleri bazen Trabzon İmparatorluğu'na bağlı hareket etseler de bazen de başlarına buyruk hareket etmişler hatta Trabzon Sarayı'nın idaresine karışmışlardır. (Bu ulusal yapı binlerce yıl boyunca böyle süregelmiş ve yabancılara karşı güçlü bir birliğin oluşturulmasına engel olmuştur.) İçlerinden en etkilileri "Büyük Düka" unvanına sahip yerel liderler ve ordu komutanları; "John(Yahya)", "Michael(Mihail)", "David(Davud)" gibi Hıristiyan isimlerine sahip olsalar da "Tzanikhiti, Kabaziti, Kamakheni.." gibi
== Din ==
6. yüzyıla kadar Güneş merkezli Tzan inanışının hakim olduğu Doğu Karadeniz toprakları 6. yüzyılda Doğu Roma hakimiyetiyle Hıristiyanlığa geçmeye başlamıştır.
===Tzan inanışı ===▼
▲=== Tzan inanışı ===
Kökleri [[Kolhis|Kolkhis Krallığı]]'na ve daha öncesine uzanan yerli Tzan inanışı Güneş merkezlidir. Antik dünyada Güneş'in Doğu Karadeniz topraklarından yükselmeye başladığına, Tzanların başına geçen kralın da Güneş'in oğlu olduğuna inanılmıştır.<ref>Bardavelije 1957, 11,12.</ref> İnanç bu yönleriyle ünlü Altın Post Efsanesi'ne yansımıştır. Bu inançta aynı zamanda ağaçlar ve kuşlar da kutsaldır. Roma İmparatorluğu Karadenizlilerin bu inancını bildiğinden yörenin savaşçı halkına karşı kurnaz bir hamle yaparak "Apollinaris: Güneş Tanrısı'nın sadık kulları" adlı lejyonunu Tzantzak'ta (Gümüşhane) mevzilendirmiştir.
Satır 170 ⟶ 168:
=== Hristiyanlık ===
Tzan toplulukları ilk kez [[Lazika]] Krallığı döneminde 6. yüzyılda resmi olarak, eski dinlerinden Hıristiyanlığa geçmeye başlamışlardır. Aynı yüzyılda tüm Doğu Karadeniz'de yürütülen faaliyetler yerli kabileleri pagan inançlarından Hıristiyanlığa döndürmeye yöneliktir. Doğu Roma bu politikasına yönelik bölgede pek çok kale ve kilise inşa ettirmiştir. Tzanların eski inançlarına ve izole yaşantılarına dönmelerini engellemek uğruna yol açtırmak için de ormanları kestirmeye başlamıştır.<ref>Prokopius – Jüstinyen Döneminde Yapılar</ref> Böylece bölgede Hıristiyanlık yayılmaya başlamış ve bunun bir neticesi olarak 600 yıl sonra [[Ortodoks Hristiyan]] karakterli, yerel Trabzon İmparatorluğu kurulmuştur. Bahsi geçtiği üzere halk Slavlar, Yunanlar ve Gürcüler gibi Ortodoks Hristiyanlık mezhebine mensuptu. Hıristiyanlığın Ortodoks mezhebinin merkezi İstanbul'daki Romalıların (Rum) Ortodoks Patrikhanesi olduğu için de bu mezhebe bağlı topraklar "Rum toprakları" olarak anılmıştır. Mihailoviç gibi tarihçilerin de Gürcistan'ı dahi "Rum ülkesi" olarak anmasının ve çoğunluğunu Slav kökenli etnik unsurların oluşturduğu Balkan topraklarının da "Rumeli" olarak adlandırılmasının sebebi budur. Bu adlandırmanın sebebi bahsi geçen yöre insanlarının çoğunun Ortodoks Hristiyanlık mezhebine bağlı ve önemli kesiminin Doğu Roma hakimiyetinde olmasından kaynaklanmaktaydı. Yüzlerce yıllık bu Roma etkisi öylesine özdeşleşmişti ki Türklerin Anadolu'da kurduğu [[Anadolu Selçuklu Devleti]] bile "Rum Selçuklu Devleti" olarak da anılmıştır.
Satır 179 ⟶ 173:
== Dil ==
== Siyaset ==
Satır 206 ⟶ 200:
=== Tarım ===
Trabzon topraklarında Ortaçağ'da Tzanika/Canik adıyla anılan [[Samsun]] ili toprakları dışında geniş çaplı tarım yapılabilecek arazi yoktu. İmparatorluk arazisinin büyük bir bölümünü ormanlık alanlar oluşturmaktaydı. Günümüzün büyük tarım alanları da bu ormanlık arazilerin zaman içinde yer yer yok olmasıyla ekilmeye başlanmıştır. Bu yüzden günümüzde de yaygın olduğu üzere geniş çaplı yetiştiriciliği yapılan ürün fındıktır. Trabzon İmparatorluğu'nun en önemli ihraç ürünlerinden biri olan fındığın ihtiyaç fazlası devlet limanlarından ticari gemilere yüklenerek batılılara satılıyordu.
İmparatorluğun 15. yüzyıldaki durumunu anlatan bir Alman da Lazia olarak bahsettiği Giresun'da bol miktarda şaraplık üzüm yetiştirildiğini bildirmiştir. Bunlarla birlikte ülkede geniş çaplı meyve üreticiliği yapıldığı bilinmektedir.
| |||