Lepton: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k düzen |
k düzen |
||
1. satır:
'''Lepton''' [[temel parçacıklar]]dan birisidir ve maddenin yapı taşıdır. En çok bilinen lepton [[atom]]da bulunarak atomun [[:Kategori:Kimyasal özellikler|kimyasal özellikler]]ini belirleyerek neredeyse tüm [[kimya]]yı oluşturan [[elektron]]dur. İki temel lepton sınıfı vardır: [[Elektriksel yük|yüklü]] leptonlar (ya da [[elektron]] benzeri leptonlar olarak da adlandırılır) ve nötr leptonlar ([[nötrino]] olarak bilinir). Yüklü leptonlar diğer parçacıklarla birleşerek [[atom]] ya da [[pozitronyum]]
Üç [[nesil]] oluşturan ve [[Çeşni (parçacık fiziği)|çeşni]] adı verilen bilinen altı tip lepton vardır.
9. satır:
Leptonların [[elektrik yükü]], [[spin (fizik)|spin]] ve [[kütle]]yi içeren temel özellikleri vardır. Kuarkların tersine leptonlar [[güçlü kuvvet]]in konusu değildir. Leptonlar diğer üç temel kuvvetle ([[yerçekim kuvveti]], [[elektromanyetik kuvvet]](elektrik yükü nötr olan nötrinolar hariç) ve [[zayıf kuvvet]]) etkileşime girer. Her bir leptona karşılık gelen karşı-lepton olarak bilinen bir [[karşı-parçacık]] vardır. Bunlar leptonlardan sadece bazı özellikleri [[eş büyüklük]] [[zıt işaret]] şeklinde farklılık gösterir. Ancak bazı belirli teorilerde, nötrinonun kendi karşı-parçacığı olduğunu savunur, ancak bunun doğruluğu hala tartışılmaktadır.
İlk yüklü lepton olan elektron 19. yüzyılin ortalarında teorize edilmiş ve 1897 [[J. J.Thomson]] tarafından keşfedilmiştir. İkinci keşfedilen [[müon]] 1936'da [[Carl D. Andeerson]] tarafından keşfedilmiş, ancak o zaman için yanlış sınıflandırılarak [[mezon]] olarak anılmıştır. Yapılan incelemelerden sonra mezonların özelliğini taşımadığı, daha çok elektron gibi davrandığını, sadece daha ağır bir kütleye sahip olduğu ortaya çıkmıştır. 'Leptonlar'ın bir aile olarak kabul edilişi 1947'ye kadar sürmüştür. İlk nötrino elektron nötrinosu 1930'da [[Wolfgang Pauli]] tarafından [[beta bozunması]]nı açıklamak için öngörülmüştür. Bu nötrino ilk defa [[Cylde Cowan]] ve [[Frederick Reines]] tarafından yapılan [[Cowan-Reines nötrino deneyi]]nde bulgulanmıştır. Müon nötrinosu 1962'de [[Leon M. Lederman]], [[Melvin Schwartz]] ve [[Jack Steinberger]] tarfından ve tau nötrinosu 1974 ile 1977 arsında [[Martin Lewis Perl]] ve işbirlikçileri [[Stanfor Doğrusal Hızlandırıcı Merkezi]] ve [[Lawrence Berkeley Ulusal Laboratuvarı]] tarafından keşfedilmiştir. [[Tau nötrinosu]] [[Fermilab]]'daki [[DONUT işbirliği]] Temmuz 2000'de keşfini duyurana kadar algılanamamıştır.
Leptonlar [[Standart Model]]'de önemli bir yer tutar.[[Elektron]], [[proton]] ve [[nötron]] yanında [[atom]]un bir parçasıdır. Lepton karşı lepton birleşimi [[pozitronyum]] gibi elektron yerine tau veya müonun olduğu [[egzotik atom]]lar da oluşturulabilir.
19. satır:
İlk lepton 1897'de [[J.J. Thomson]] ve İngiliz ekibi tarafından keşfedilmiştir. Ardından 1930'da [[Wolfgang Pauli]] tarafından [[beta bozunmaası]]nda [[enerjinin korunumu]], [[momentumun korunumu]] ve [[açısal momentumun korunumu]]nu sağlamak için [[Elektron nötrinosu|elektron-nötrinosunu]] öngörülmüştür. Pauli giren ve çıkan parçacıklar arasındaki [[enerji]], [[momentum]] ve [[açısal momentum]] farkını taşıyan bir parçacığın varlığını öngörmüştür. Elektron-nötrinosu o zamanlar nötrino ''çeşni''leri (ya da "nesil"leri) olup olmadığı bilinmediğinden sadece nötrino olarak adlandırılmıştı.
Elektronun keşfinden 40 yıl sonra, 1936'da [[Carl D. Anderson]], [[müon]]u keşfetti. Kütlesinden dolayı bunu lepton yerine önce [[mezon]] olarak sınıflandırıldı. Daha sonrasında müonun mezondan çok elektron gibi davrandığı keşfedildi, çünkü müon [[güçlü kuvvet]]le etkileşmez. Bunun ardından elektron, müon ve elektron-nötrinosu, lepton olarak sınıflandırıldı. Öncesinde teorik olarak tahmin edilse de, nötrino çeşnisi olduğu ancak 1962'de [[Leon M. Ledeman]], [[Melvin Schwartz]] ve [[Jack Steinberger]] tarafından müon-nötrinosunun keşfiyle kanıtlanmış ve bilimadamları bu çalışmaları sayesinde 1988'de [[
[[Tau]] ilk olarak 1974 ve 1977 arasında [[Martin Lewis Perl]] ve [[SLAC LBL grubu]]ndaki iş arkadaşları tarafından yapılan bir dizi deneyde keşfedilmiştir. Tıpkı elektron ve müonda olduğu gibi tauya da karşılık gelen bir nötrinonun varlığı tahmin edilmiştir. Tau-nötrinosunun varlığı ile ilgili ilk ipucu, tıpkı elektron-nötrinosunu bulmada yol göstermiş olan tau bozunumundaki eksik enerji ve momentum oldu. Tau-nötrinosunun ilk algılanışını [[Fermilab]]'daki [[DONUT]] işbirliği tarafından 2000'de yapıldı ve [[standart model]]in doğrudan gözlemlenebilen son parçacığı oldu.
33. satır:
Diğer ilişkilei bir özellikte [[sarmallık]]la ilişkili olan [[kıralite]]dir.Parçacığın sarmallığı, spininin [[momentum]]una göre durumuyla belirlenir: momentumuyla aynı yönde spine sahip parçacıklar sağ-yönlü sarmallığa, tersi durumda sol-yönlü sarmallığa sahiptir.Eğer bir parçacık kütlesiz ise spinine göre momentumunun yönü bağımsızdır; ancak kütleli parçacıklarda momentumun yönü baskın gelerek [[Lorentz dönüşümleri]]yle sarmallığı çevirebilir.Kıralite teknik bir terimdir([[Poincare grubu]] altında dönüşüm davranışı üzerinden tanımlanır), kütlesiz parçacıkların sarmallığına yakınsar ve kütleli parçacıkların sarmallığını açık bir şekilde tanımlar.
Birçok kuantum alan teorisinde - [[kuantum
=== Elektromanyetik etkileşim ===
| |||