Çaldıran Muharebesi: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Qizilbash (mesaj | katkılar)
→‎Savaşın Nedenleri: kaynaksız olan bir kaç madde silindi, diğer maddeler geliştirilmiş ve kaynaklara dayanan yeni metinle birlikte entegre edildi
Nushirevan11 (mesaj | katkılar)
Gerekçe: + nedensiz içerik silinmesi
60. satır:
 
=== Savaşın Nedenleri ===
* [[Şah ismail|Şah İsmail]]'in müridi [[Nur Ali Halife İsyanı|Nur Ali Halife]]'nin isyan ederek sınır boylarını tahrip edip [[Tokat (il)|Tokat]]'ı yakması ve [[Safevî Devleti]]'nin [[Diyarbakır]] beylerbeyi Ustaclu Muhammed Han'ın Osmanlı'ya karşı meydan okur bir tavır takınması.<ref name=":0">Tufan Gündüz, Son Kızılbaş Şah İsmail, 5. baskı, sayfa: 116</ref>
Tufan Gündüz, "Son Kızılbaş Şah İsmail" isimli kitabında,* Doğu Anadolu bölgesinde [[Akkoyunlular|Akkoyunlu Devleti]]'nin yıkılması üzerine doğan siyasi boşluktan ötürü bu bölgede ve [[Osmanlı İmparatorluğu]]'nun sınır boylarında [[Safevî Devleti]] ve takipçileri [[Kızılbaş]]lar ile [[Osmanlılar]] arasında egemenlik çatışmalarının yaşandığınıyaşanması ve buna bağlı olarak [[Osmanlı devleti|Osmanlı Devleti]]'nin sınır güvenliğinin ortadan kalktığını yazmaktadırkalkması.<ref name=":1">Tufan Gündüz, Son Kızılbaş Şah İsmail, 5. baskı, sayfa: 117</ref>
* [[I. İsmail|Şah İsmail]], [[Safevi Tarikatı]]'nın şeyhi olduğundan Anadolu'da [[Kızılbaş]] [[Türkmenler]] arasında büyük bir mürid kitlesine sahip olması ve bu kitleyi safına çekmek için propaganda yürütmesi ve [[İran]]'a davet etmesi ve bundan dolayı [[Osmanlı İmparatorluğu]]'nun tedirgin ve rahatsız olması.
* [[Şah İsmail Hatai|Şah İsmail]]'in [[II. Bayezid]]'i tahkir etmesi ve ona [[Muhammed Şeybani|Muhammed Şeybani Han]]'ın başını göndererek dolaylı olarak tehdit etmesi.<ref name=":0" />
* [[Safevî Devleti]]'nin resmi mezhebi olan [[Şiilik]]'in Osmanlılar için sapıklık ve tehlike olarak görülmesi.<ref name=":1" />
* [[Safevi Devleti]]'nin; [[Memlükler]], [[Dulkadiroğulları]] ve Osmanlı Devleti'nin batıdaki düşmanlarıyla ittifak yapması.
* [[Safevi Devleti]]'nin, Yavuz'a isyan eden '''Şehzade Korkud''' ve '''Şehzade Ahmed''''e destek vermesi.
* [[Safevi Devleti]]'nin, Osmanlı ülkesinden bilgi sızdırması.
* Amasya civarında, Safevi Devleti'nin kışkırtmalarıyla [[Şah Kulu Baba Tekeli isyanı|Şahkulu İsyanı]]'nın çıkması.
* Yavuz Sultan Selim'in doğuda kendisine rakip olabilecek bir düşman istememesi.
 
SavaşınBunlar nedenive benzeri sebeplerle, özellikle[[II. uzunBayezid]] süredirdöneminde Osmanlı Devleti'nin ve -Safevi Tarikatı'nınilişkileri arasında bulunan kötü ilişkilerden kaynaklanmaktadırbozulmuştur. Osmanlı padişahıHatta II. Bayezid, Şah İsmail'in babası [[Şeyh Haydar]]'ın ölüm (1488) haberini duyunca: "Haydar'ın ölümünü işitmiş olmak sevincimi kat kat artırdı." demiştir.<ref>Adel Allouche: ''Osmanlı-Safevî İlişkileri – Kökenleri ve Gelişimi'', Anka Yayınları, 2001, s. 63</ref> Şeyh Haydar'ın takipçileri olan [[Kızılbaşlar]]'a ise "Haydar'ın yolunu şaşırmış sürüsü, Allah onlara lânet etsin!" demiştir.<ref>Adel Allouche: ''Osmanlı-Safevî İlişkileri – Kökenleri ve Gelişimi'', Anka Yayınları, 2001, s. 64</ref>
 
[[Safevî]] şeyhlerinin[[pir]]lerinin [[Anadolu]]'da çok sayıda müritleri olduğu, bu müritlerin sıkça pirlerini ziyaret ettikleri, beraberinde hediyeler götürdükleri ve pirlerinden eğitim almak için İran'a gittikleri bilinmekteydi. Ancak [[II. Bayezid]], 1501 yılında Safevi Devleti'nin kurulmasıyla Kızılbaşlar'ın İran'a gitmesini engellemeye çalışmıştır ve İran'a gittiği tespit edilen bütün Kızılbaşlar'ın idam edilmesini emretmiştir.<ref>Rıza Yıldırım: ''Turkomans between two empires: the origins of the Qizilbāsh identity in Anatolia (1447-1514)'', Bilkent University, 2008, s. 306</ref> Safevi hükümdarı Şah İsmail'in Kızılbaş inanışına sahip olması ve Anadolu'da büyük bir taraftar kitlesine sahip olmasıKızılbaşlar, Osmanlı Devleti tarafındanyoğun bir tehlikebaskı olarakaltında görülmüştür. Şii meşrebini sapıklık olarak görmüştür.<ref name=":1" /> 1502 yılında II. Bayezid bu sebeptenkaldıklarından dolayı birbirçok çokisyan Kızılbaşı Anadolu'dan Mora'ya (Yunanistan) sürmüştürçıkarmışlardır.<ref>http://www.iranicaonline.org/articles/esmail-i-safawi#i</ref>
 
Kızılbaşlar,Safevi yoğun bir baskı altında kaldıklarından dolayı birçok isyan çıkarmışlardır. Osmanlı Devletihükümdarı Şah İsmail'in komşuŞii topraklardabir yükselmesiniinanışa birsahip tehdit olarakolması ve OsmanlıAnadolu'da sınırlarıbüyük içerisindekibir müridleriyletaraftar olankitlesine yakınsahip ilişkisiniolması, deOsmanlı propagandaDevleti yapmaktarafından gibibir görüptehdit tedirgin ve rahatsızolarak olmuşturgörülmüştür. Bu dönemde gerçekleşen Kızılbaş isyanları da Osmanlı Devleti'ne zor anlar yaşatmıştır ve sorunların daha da büyümesine neden olmuştur.
 
Şah İsmail, Tebriz'i aldıktan sonra, bir ordu gönderip Erzincan'ı ele geçirmiştir. Bu bölge Osmanlı topraklarına dahil olmadığı halde Şah İsmail'in eline geçmesi o dönemde Trabzon sancakbeyi olan Şehzade Selim'i fena kızdırmıştır. Ardından Şehzade Selim 1503 ve 1507-8 yıllarında iki defa Erzincan'ı ele geçirmeye çalışarak Safevi topraklarına saldırmıştır.<ref>Rıza Yıldırım: ''Turkomans between two empires: the origins of the Qizilbāsh identity in Anatolia (1447-1514)'', Bilkent University, 2008, s. 422-426</ref>
 
Şehzade Selim'in son saldırısında, Şah İsmail'in silahları ve hazineleri de ele geçirilmiştir. Bunun üzerine Şah, Selim'e bir elçi gönderir, ama Şehzade Selim ele geçirdiklierinin iade edilmesini reddeder. Şah İsmail bu sefer II. Bayezid'e elçi gönderir. Elçinin barış ve dostluk içeren ifadelerle, Selim'in düşmanca olan tutumunu şikayet eder ve ele geçirilen silah ve hazinelerin iadesini talep eder. Osmanlı yönetimi, elçiye hürmetle davranır, ama şikayetini görmezden gelir.<ref>Rıza Yıldırım: ''Turkomans between two empires: the origins of the Qizilbāsh identity in Anatolia (1447-1514)'', Bilkent University, 2008, s. 424-425</ref>
 
Şehzade Selim sadece Safevi topraklarına saldırmakla değil, Şah İsmail'in Anadolu'daki müridleriyle olan ilişkilerini kısıtlamaya çalışmış, ve karşılaştığı Kızılbaşlara eziyet edip katletmiştir.<ref>Rıza Yıldırım: ''Turkomans between two empires: the origins of the Qizilbāsh identity in Anatolia (1447-1514)'', Bilkent University, 2008, s. 426</ref>
 
Tufan Gündüz, "Son Kızılbaş Şah İsmail" isimli kitabında, Doğu Anadolu bölgesinde [[Akkoyunlular|Akkoyunlu Devleti]]'nin yıkılması üzerine doğan siyasi boşluktan ötürü bu bölgede ve [[Osmanlı İmparatorluğu]]'nun sınır boylarında [[Safevî Devleti]] ve takipçileri [[Kızılbaş]]lar ile [[Osmanlılar]] arasında egemenlik çatışmalarının yaşandığını ve buna bağlı olarak [[Osmanlı devleti|Osmanlı Devleti]]'nin sınır güvenliğinin ortadan kalktığını yazmaktadır.<ref name=":1">Tufan Gündüz, Son Kızılbaş Şah İsmail, 5. baskı, sayfa: 117</ref>
 
Bu yıllarda halk arasında Osmanlı yönetimine karşı derin bir hoşnutsuzluğun yaygın olduğunu gösteren bir belge bulunmaktadır. Şikayet biçiminde I. Selim'e verilen bu belgede, baskıyla alınan vergilere ve Osmanlı yönetimi tarafından yapılan adaletsizliklere değinilmiştir.<ref>Adel Allouche: ''Osmanlı-Safevî İlişkileri – Kökenleri ve Gelişimi'', Anka Yayınları, 2001, s. 116</ref>
 
Bu ağır koşullu ortamın içinde 1511 yılında ilk Kızılbaş isyanı olarak bilinen [[Şahkulu İsyanı]] vuku bulmuştur ve ardından 1512-15 yıllarında, yine bir Kızılbaş isyanı olan [[Nur Ali Halife İsyanı]] gerçekleşmiştir. Bu isyanlar bazı bölge ve şehirlerin tahrip edilip yakılmasına vesile olmuştur<ref name=":0">Tufan Gündüz, Son Kızılbaş Şah İsmail, 5. baskı, sayfa: 116</ref> ve böylece Osmanlı Devleti'ne zor anlar yaşatmıştır.
 
II. Bayezıd, 1512'de büyük oğlu Şehzade Ahmed'i tahta çıkarmaya çalışırken, Şehzade Selim babasını zorla tahttan indirip, yerine kendisi geçmiştir. Şah İsmail bu durumda Şehzade Ahmed'e desteğini beyan etmiştir. Ancak Şehzade Ahmed'den somut bir cevap gelmez. Şehzade Ahmed'in oğlu Şehzade Murad ise, kızıl tâc giyip bizzat Kızılbaş olmuştur<ref>Rıza Yıldırım: ''Turkomans between two empires: the origins of the Qizilbāsh identity in Anatolia (1447-1514)'', Bilkent University, 2008, s. 472</ref> ve Nur Ali Halife isyanına katılmıştır. Bu durum da Yavuz Sultan Selim açısından, Kızılbaş sorununun ne kadar tehlikeli olduğunu bir kez daha göstermiş olmalıdır.
 
=== Savaş Öncesi ===