II. Dünya Savaşı: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Aybeg (mesaj | katkılar)
kDeğişiklik özeti yok
iç bağ. dz. AWB ile
10. satır:
|sebep =
|sonuç = [[Müttefik Devletler|Müttefikler]] kazandı.
* [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] ve [[Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerSovyetler Birliği|SSCB]] iki [[süper güç]] hâlini aldı.
* [[NATO]] ve [[Varşova Paktı]] olmak üzere iki kutuplu güç dengesi oluştu, bu da [[Soğuk Savaş]]'a ortam hazırladı.
* Almanya'da nasyonal sosyalist rejim, İtalya'da ise faşist rejim lağvedildi; bu ülkelerde yeni düzenler kuruldu. [[Nazi Almanyası|Üçüncü Reich]]'ın yıkılmasıyla Almanya, [[Doğu Almanya|Doğu]] ve [[Batı Almanya|Batı]] olmak üzere ikiye bölündü. Japonya'da militarist anlayış son buldu.
* [[Doğu Avrupa]] ülkelerinde [[Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerSovyetler Birliği|SSCB]] denetimiyle sosyalist rejimler kuruldu.
* [[Avrupa]] ve [[Asya]]'da [[ülke]] [[sınır]]ları değişti.
* [[Milletler Cemiyeti]], [[Birleşmiş Milletler]]'e dönüştü.
|coğrafi_değişiklikler =
|savaşan1 = '''[[Müttefik Devletler|Müttefikler]]''':<br />
{{bayraksimge|SSCB|1923}} [[Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerSovyetler Birliği|SSCB]] <small>(1941-45)</small><br />
{{bayraksimge|Amerika Birleşik Devletleri|1912}} [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] <small>(1941-45)</small><br />
{{bayraksimge|Birleşik Krallık}} [[Birleşik Krallık]]<br />
120. satır:
{{ana|Anti-Komintern Paktı}}
 
Japon İmparatorluğu, Sibirya ve Moğolistan sınırlarında [[Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerSovyetler Birliği]]'le(SSCB) sürtüşmektedir. Bu gerilim Almanya'ya Japonya'yla yakınlaşma şansı tanır. 25 Kasım 1936 tarihinde Anti-Komintern Paktı'nı imzalarlar. Buna göre, her iki ülke, içlerinden birisi [[Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerSovyetler Birliği]] (SSCB) tarafından saldırıya uğrarsa diğerine destek sözü verir.
 
[[Berlin]], [[İtalya]]'nın da bu anlaşmaya katılımı için baskı yapar. [[Mussolini]] bir yıl sonra, [[6 Kasım]] [[1937]]'de anlaşmayı imzalar. [[1939]] Şubat ayında [[Macaristan]] da Anti-Komitern Paktı'na katılır. [[Francisco Franco|Franco]]'nun [[İspanya]]'sı da bu ittifaka [[27 Mart]] [[1939]]'da katılır.
 
Ancak, II.Dünya savaşında Almanya [[Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerSovyetler Birliği|SSCB]]'yle savaşmasına karşın, İspanya bu savaşta tarafsız kalmıştır.
 
=== Çin-Japon Savaşı ===
146. satır:
{{ana|Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı}}
 
[[3 Mayıs]] [[1939]]'da Sovyet Dışişleri Komiseri olan Litvinov görevden alınarak yerine Vyaçeslav Mihayloviç Molotov atanmıştır. Bu atama Sovyet dış politikasında keskin bir dönüşe işaret etmiştir. Litvinov döneminde [[Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerSovyetler Birliği|SSCB]], Alman yayılmacılığına karşı Birleşik Krallık ve Fransa ile bir protokol oluşturmak için girişimlerde bulunmuş, ne var ki her seferinde reddedilmişti. Molotov döneminde ise [[Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerSovyetler Birliği|SSCB]], Alman hükümeti ile bir saldırmazlık paktı için çalışmıştır. Uzun diplomatik görüşmeler sonucunda 23 Ağustos 1939 günü [[Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerSovyetler Birliği|SSCB]] ile Almanya arasında bir saldırmazlık paktı imzalanması karara bağlanmiştır.
 
=== Genel sebepler ===
* '''[[Nazi Almanyası|Almanya]]''': [[Adolf Hitler]], öncelikle [[Orta Avrupa]], ardından [[Doğu Avrupa|Doğu]] ve [[Batı Avrupa]]'yı Almanya topraklarına katmak amacındadır. İkincil planı ise Asya'yı, özellikle [[Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği|Sovyetler Birliği]] ve [[Yakın Doğu]]'daki stratejik noktaları ele geçirmektir.
* '''[[Japon İmparatorluğu|Japonya]]''': [[I. Dünya Savaşı]] sonunda Almanya'nın [[Uzak Doğu]] sömürgeleri Japonya'ya verilmişti. Üstelik [[Çin]]'in bir bölümü de Japonya'nın hakimiyetindeydi. Ancak bu kadar sömürge bile hızla sanayileşen ve büyüyen Japon ekonomisini doyuramıyordu. Ekonomik çıkarlar için [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] ile yakınlaşan Japonya, savaşın patlak vermesi ile Almanya'ya yakınlaşmıştır. [[Pearl Harbor Saldırısı]] ile kesin olarak savaşa girmiştir.
* '''[[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]''': Savaşın başında tarafsız kalan ABD, sonraları Fransa ve Birleşik Krallık'a silah yardımı yapmıştır. Japonya tarafından Pearl Harbor'da saldırıya uğramış ve kesin olarak savaşa girmiştir. ABD'nin savaşa girmesi ve Almanların Sovyetler Birliği'ni istila etmesi savaşın seyrini değiştirmiş, Almanya genişleme politikası yerine var olan sınırlarını koruma politikasını uygulamıştır.
* '''[[Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği|Sovyetler Birliği]]''': [[I. Dünya Savaşı]]'ndan sonra batı yerine Orta Asya'ya yönelik politikalar izlemiştir. Zengin petrol rezervleri sayesinde savaşta lojistik ve teknoloji alanlarında en güçlü devletlerden biri olmuştur. Almanya ile saldırmazlık anlaşması yapmasına rağmen Alman istilasına uğramıştır. Almanlar'ın bu istilası ve [[Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerSovyetler Birliği|SSCB]]'ye karşı aldığı yenilgiler II. Dünya Savaşı'nın seyrini değiştirmiştir.
* '''[[Birleşik Krallık]]''': [[Adolf Hitler]] tarafından Avrupa'daki tek rakip olarak görülen Birleşik Krallık, Almanya'nın Avrupa'nın tamamına yayılmasını önlemiştir. ABD tarafından sürekli mühimmatla desteklenen Birleşik Krallık, ABD'nin savaşa girmesine kadar özellikle [[Kraliyet Hava Kuvvetleri]] ile ön plana çıkmış, Orta Avrupa'da kesin bir hava hakimiyeti sağlamıştır. ABD'nin savaşa girmesiyle birlikte kara kuvvetleriyle ön plana çıkan Birleşik Krallık, II. Dünya Savaşı'nın en büyük aktörü olmuştur.
* '''[[İtalya Krallığı|İtalya]]''': [[I. Dünya Savaşı]]'ndan istediğini alamayan İtalya dar bir sömürge alanıyla sanayisini beslemeye çalışıyordu. Ayrıca I. Dünya Savaşı'nda [[İtilaf devletleri]] ile görüş ayrılığına düşen İtalya, [[Mussolini]]'nin faşist politikaları nedeniyle Avrupa'da sorun teşkil ediyordu. İtalya'nın eski [[Roma İmparatorluğu]] gibi güçlü bir devlet olmasını isteyen Mussolini, Almanya ile yakınlaşarak Mihver devletler bloğunda savaşa girmiştir. İtalya; Kuzey Afrika ve Balkanlar'da ilerlemiştir.
170. satır:
[[17 Eylül]] [[1939]] günü, Sovyet [[Kızıl Ordu]]suna bağlı birlikler Polonya'nın doğu sınırlarından saldırırlar. İki ateş arasında kalan Polonya, [[27 Eylül]] [[1939]]'da teslim olur, direnen birlikler de [[5 Ekim]] [[1939]] günü teslim olurlar.
 
1940 yılının Haziran ayında [[Josef Stalin|Stalin]], [[Baltık Ülkeleri]]ne gönderdiği notada, [[Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerSovyetler Birliği|SSCB]]'ye yakın hükümetlerin işbaşına getirilmesini ister. Hemen ardından da [[Kızıl Ordu]] [[Litvanya]], [[Letonya]] ve [[Estonya]] topraklarına girer. 14 Temmuz'da bu ülkelerde yaptırılan genel seçimlerle işbaşına gelen hükümetler [[Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerSovyetler Birliği|SSCB]]'ye katılma kararı alacaklardır. Böylece [[I. Dünya Savaşı]] sonunda yeni Sovyet hükümetinin elinden çıkan bu topraklar tekrar kazanılmıştır ve bu topraklar [[Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerSovyetler Birliği|SSCB]]'nin [[Baltık Denizi]]ne açılmasında, [[Sankt-Peterburg|Leningrad]] limanının güvenliği anlamına gelmektedir.
 
Baltık Denizi konusunda Stalin'in öngördüğü diğer bir önlem ise onu, [[Finlandiya]] hükümetiyle görüşmelere yönlendirecektir. Görüşmelere [[9 Ekim]] [[1939]]'da başlanmıştır. Görüşmelerden bir sonuç alınamayacağı kanısına varan Stalin yönetimi tarafından, [[28 Kasım]] [[1939]]'da, 1932 yılında imzalanmış olan saldırmazlık anlaşmasının tek taraflı olarak kaldırıldığı Fin hükümetine bildirilir ve 30 Kasım 1939 da Kızıl Ordu Finlandiya'ya saldırır. Bu hareket Paris ve Londra'yı, Moskava'ya karşı takınılacak tavır konusunda düşünmeye sevk etti. Birleşik Krallık hükümeti Moskova ile siyasal münasebetlerıni kesmeyı reddetti. Ancak her iki memleket halkoyunda Finlandiya lehinde şiddetli bir heyecan uyanması, Polonya'nın yok edilmesi sırasında Almanya'yla bir savaşı göze alabilecek kuvvette olmadıkları inancıyla hareketsiz kalmayı tercih etmiş Fransa ve Britanya hükümetlerini, Finlandiya meselesinde harekete geçmeye zorladı. Her iki hükümet de [[Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerSovyetler Birliği|SSCB]]'ye savaş ilan etmeden Finlandiya'ya 100.000 kişilik bir askeri kuvvet yollama kararı aldılar. Böylece Fransa ve Birleşik Krallık küçümsedikleri Sovyet ordusuyla ve [[Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerSovyetler Birliği|SSCB]]'yle, Almanya'nın yanı başında savaşmayı göze almış oluyordu. Ancak Sovyet Rusyadan çekinen [[İsveç]] ve [[Norveç]], müttefik kuvvetlerin kendi topraklarından geçmesine izin vermediler. Bu red, müttefiklerin çok hazırlıksız oldukları bir sırada Sovyet Rusya'yla savaşa girişmelerine engel olarak ağır bir tarihi hatayı önlemiş oldu. [[Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerSovyetler Birliği|SSCB]]'nin [[Finlandiya Seferi]] 6 Mart 1940'ta Finlandiya hükümetinin, Ruslar’la barış görüşmeleri için masaya oturmak zorunda kalmasıyla son bulacaktır.
 
=== Kış Savaşı ===
{{ana|Kış Savaşı}}
 
[[Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerSovyetler Birliği|SSCB]]’nin Kuzey batıda [[Baltık Denizi]]ne dar bir alanda Leningrad körfezi sahili vardı. Bunun hemen kuzeyinde ise [[Finlandiya]] toprakları başlıyordu. Finlandiya sınırı Leningrad'ın sadece 32&nbsp;km batısından başlamaktaydı.
 
Bu bölge [[Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerSovyetler Birliği|SSCB]] için hayati önem taşımaktaydı. Bu yüzden [[Josef Stalin|Stalin]] bu toprakların [[Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerSovyetler Birliği|SSCB]]'ye bağlı olmasının gerekli olduğu görüşündeydi. Stalin’in Finlerden istediği bu topraklar 1.700 [[kilometre kare]]dir. Bunun karşılığında Finlandiya-Rusya sınırının orta kesimlerinden 3.500 kilometre karelik bir araziyi teklif etmektedir. Finlandiya hükümeti, böyle bir anlaşmaya varmanın, taviz vermek istemedikleri tarafsızlık tutumuyla bağdaşmayacağı gerekçesiyle konuya sıcak yaklaşmadılar. Bunun üzerine Stalin bu toprakları satın almak istedi. Bu önerisi de reddedildi.
 
[[Finlandiya]]’nın tutumu karşısında Stalin’in tutumu hızla sertleşti. [[28 Kasım]] [[1939]]'da, 1932 yılında imzalanmış olan saldırmazlık anlaşmasının tek taraflı olarak kaldırıldığı Fin hükümetine bildirildi ve [[30 Kasım]] 1939'da Sovyet orduları savaş ilan etmeksizin Finlandiya’ya saldırdı ve ertesi gün Finlandiya'nın sınır şehri Terijoki (bugün Zelenogorsk)'ye girerek, orada Fin komünist Otto Ville Kuusinen'in başkanlığında kukla bir devlet olan [[Fin Demokratik Cumhuriyeti]]'ni ilan ettirdi.
272. satır:
{{ana|Barbarossa Harekâtı|Moskova Muharebesi}}
 
Norveç, Fransa ve Balkanlar'ın istilasıyla, Batı'dan gelebilecek bir dizi askeri tehdidin önlemini almış olan Hitler, dikkatini bu kez doğuya, [[Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerSovyetler Birliği]]'ne çevirmiştir. [[22 Haziran]] [[1941]] günü kısa bir hazırlık ateşinin ardından Alman panzer birlikleri Sovyet sınırını geçerler.
 
Böylece II. Dünya Savaşının Doğu Cephesi savaşlarının açılış hamleleri sayılabilecek [[Barbarossa Harekâtı]] başlamış olur.
324. satır:
[[Nisan]] [[1942]] sonlarında Japonlar, [[Yeni Gine]]'nin güneydoğusundaki [[Port Moresby]]'de ve [[Solomon Adaları]]nın güneyindeki [[Tulagi]]'de hava üsleri kurarak [[Avustralya]] ve [[Yeni Kaledonya]] arasındaki [[Mercan Denizi]]nin denetimini ele geçirmeye hazırlanıyorlardı.
 
[[Japonlar|Japon]]larının [[Port Moresby]]'yi ele geçirme planını haber alan [[Müttefik Devletler|Müttefikler]] eldeki bütün hava ve deniz kuvvetlerini alarma geçirdiler.Japonların [[3 Mayıs]]'ta [[Tulagi]]'ye çıkarma yapmaları üzerine, Tuğamiral [[Frank J. Fletcher]] komutasındaki keşif kuvvetine bağlı bir uçak gemisinden havalanan [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] uçakları Japon çıkarma grubuna saldırarak bir destroyeri, birkaç mayın tarama ve çıkarma gemisini batırdı.
 
[[4 Mayıs]]'ta [[Rabaul]]'den yola çıkan asıl Japon kuvvetlerini oluşturan deniz birliklerinin çoğu doğuya doğru dolambaçlı bir yol izledi.
395. satır:
=== Bagration Harekâtı ===
 
[[Normandiya Çıkarması]]'ndan 16 gün sonra ve [[Nazi Almanyası|Almanya]]'nın [[Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği|Sovyetler Birliği]]'ne savaş ilan ettiği günün üçüncü yıldönümünde, [[Almanlar|Alman]] hatlarının merkez bölümünde, [[22 Haziran]] [[1944]] günü geniş kapsamlı bir [[Kızıl Ordu]] taarruzu başlatılmıştır. [[Stalin]], harekâtın kod adı olarak prens [[Bagration]]’un adını seçmiştir. [[Napolyon savaşları]] sırasında, çağın en üstün taktik kumandanlarından biri sayılan Bagration, [[1812]] de [[Napolyon Bonapart|Napolyon]] ordularına karşı [[Borodino]]’da verilen savaşta ölmüştü.
 
[[Ruslar]], 124 [[tüme]]nde 1,2 milyon asker, 5.200 [[tank]], 30 bin top ve 6 bin uçağı bu cepheye sürmüşlerdir. [[Almanlar]] bu saldırıya, eksik kadrolu 63 tümende 350 bin dolayında asker, 900 tank ve 10 bin topla göğüs germek durumundaydılar.
403. satır:
[[Almanlar|Alman]] 53. Ordu’sunun yarı mevcudunu oluşturan 5 [[tümen]] için [[25 Haziran]]'da [[Hitler]], çekilme emrini verdi ama [[28 Haziran]]'a gelindiğinde 53. Kolordu’dan geriye pek bir şey kalmamıştı. 53. Kolordu’nun 5 tümeninden sadece biri, ağır kayıplarla [[Ruslar|Rus]] kuşatmasından kurtulabilmiştir.
 
Aynı gün mareşal [[Rokossovski]] emrindeki [[Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerSovyetler Birliği|Sovyet]] kuvvetleri [[Minsk]]’in hemen güney doğusundaki [[Bobruisk]] kentini ve dolayısıyla Alman 9. Ordusu’nu kuşatırlar. Kuşatma altındaki bu ordudan sadece 15 kişi kurtulabilecektir; [[Kızıl Ordu]] 70 bin tutsak alır.
 
[[2 Temmuz]] [[1944]]'te [[Rokossovski]]’nin öncü birlikleri, [[Minsk]]’in 60&nbsp;km batısında, [[Varşova]] bağlantısını sağlayan kara ve demiryolunu keserler. [[Kızıl Ordu]] birlikleri bir haftada 225&nbsp;km yol kat ederek [[Almanlar|Alman]] [[tümen]]leri, [[kolordu]]ları arasından geçip Merkez Ordular Grubu’nun geri bağlantısını kesmiştir.
472. satır:
[[Dosya:TreptowEhrenmal10.JPG|küçükresim|150px|[[Sovyet Savaş Anıtı (Treptower Parkı)|Sovyet Savaş Anıtı]], Treptower Parkı, Berlin]]
 
[[Yalta Konferansı]]'nda (Şubat 1945) üç büyük Müttefik devlet ([[Birleşik Krallık]], [[Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerSovyetler Birliği|SSCB]] ve [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]) Polonya'nın [[Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerSovyetler Birliği|SSCB]] ile sınırını batıya doğru, yaklaşık [[Curzon Hattı]]'na kadar çekmeyi kararlaştırdı. Bu düzenlemenin Polonya için yol açtığı toprak kaybı ise batıdaki sınırın [[Almanya]]'nın zararına olarak batı yönünde kaydırılmasıyla karşılandı. [[Josef Stalin]] Yalta'da, [[Baltık Denizi]]ndeki [[Świnoujście]]'den (Swinemünde) güneye doğru uzanarak [[Szczecin]]'in batısından geçen, daha sonra [[Frankfurt (Oder)]]'ın güneyinde [[Neisse Nehri|Neisse (Nysa Łużycka) Nehri]] ile birleştiği noktaya kadar [[Oder Nehri]]ni (Odra) izleyen, ardından Neisse Nehri boyunca [[Zittau]] yakınındaki [[Çekoslovakya]] sınırına kadar uzanan Oder-Neisse Hattı'nın sınır kabul edilmesini istedi. Stalin böylece 1939'da (Alman-Sovyet Antlaşması) işgal ettiği ve geri vermek istemediği Curzon Hattının doğusundaki topraklarını yitiren Polonya'nın bu kaybına karşılık bir ödün vermeyi düşünüyordu.
 
Ama yeni sınırın tam olarak nereden geçeceği konusunda Batılı Müttefikler ile [[Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerSovyetler Birliği|SSCB]] arasında anlaşmazlık çıktı. ABD ile Birleşik Krallık böyle bir düzenlemenin yalnızca çok sayıda [[Almanlar|Alman]]ın yer değiştirmesine yol açmakla kalmayacağını (Polonya'ya bırakılan topraklarda o sırada 5 milyon Alman yaşıyordu), aynı zamanda gelecekte Almanya'yı kayıplarını geri istemeye yönelteceğini, böylece kalıcı bir barışın kurulmasını önleyeceğini öne sürdü. Onların önerdiği sınır çizgisi Oder Nehri boyunca uzanıyor, sonra [[Wrocław]] (Breslau) ile [[Opole]] arasındaki bir noktada Oder ile birleşen bir başka Neisse Nehrini (Glatzer Neisse ya da Nysa Kłodzka) izliyordu. Anlaşmazlık nedeniyle Almanya-Polonya sınırı konusunda Yalta'da bir karara varılamadı. Ancak Batılı Müttefikler bu hattı “barış konferansına kadar geçici sınır” olarak kabul etmeye razı oldular (Potsdam, 1945).
 
Temmuz-Ağustos 1945'te [[Potsdam Konferansı]] toplandığında, Sovyet ordusu Oder-Neisse Hattı'nın doğusundaki bütün toprakları işgal etmiş ve bu bölgede Sovyet yanlısı geçici bir Polonya yönetimi oluşturulmuş bulunuyordu. ABD ve Birleşik Krallık bu tek yanlı hareketi şiddetle protesto etmekle birlikte oldubittiyi kabul ederek, [[Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerSovyetler Birliği|SSCB]]'ye bırakılan [[Doğu Prusya]]'nın kuzey kesimi dışında, Oder-Neisse Hattı'nın doğusundaki bütün bölgenin Polonya'nın denetimine verilmesini onayladı. Potsdam Konferansı'nda ayrıca bölgedeki Almanların Polonyalılarca Almanya'ya gönderilmesine izin verildi. Ama Polonya-Almanya sınırının nihai olarak gelecekte toplanacak bir barış konferansında çizilmesi kararlaştırıldı.
 
== Nazi Almanyası'nın Teslimiyeti ==
620. satır:
|align=left|'''[[Güney Afrika Birliği|Güney Afrika]]'''{{Ref|SA}} || 10.160.000 || 11.900 || || ||11.900|| 0,12%
|-
|align=left|'''[[Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği|Sovyetler Birliği]]'''{{ref|USSR}} || 168.500.000 || 10.700.000 || 11.400.000 || 1.000.000 || 23.100.000 || 13,71%
|-
|align=left|'''[[İspanya]]'''{{ref|Spain}} || 25.637.000 || 4.500 || || ||4.500 || 0,02%