Che Guevara: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Gerekçe:demeçlerin yeri Vikipedi değil, Vikisöz. Artı öldürmek eylemi için öldürme kelimesi kullanılır, "infaz etmek" farklı bir kavram |
Tricontinental demeçleri eklendi, öldürülme(katledilme) şeklindeki yanlış bilgi, infaz(ceza) şeklinde düzeltildi |
||
29. satır:
[[Tıp]] eğitimi alırken [[Latin Amerika]]'yı baştan aşağı dolaştı ve bu sayede birçok insanın karşı karşıya kaldığı yoksulluğu doğrudan gözlemleyebildi. Bu deneyimler sonucunda bölgedeki ekonomik eşitsizliği ortadan kaldırmanın tek yolunun devrim olduğuna inanarak [[Marksizm]]’i incelemeye başladı ve Başkan [[Jacobo Arbenz Guzmán]]'ın önderliğinde [[Guatemala]]’nın sosyal devrimine katıldı.
Bir süre sonra 1959 yılında [[Küba]]'da yönetimi ele geçiren [[Fidel Castro]]'nun askeri nitelikli [[26 Temmuz Hareketi]]'nin bir üyesi oldu. Yeni hükümette çeşitli önemli görevlerde bulunduktan, [[gerilla]] savaşı teorisi ve uygulamaları üzerine makaleler ve kitaplar yazdıktan sonra diğer ülkelerdeki devrimci hareketlere katılmak üzere 1965 yılında Küba'dan ayrıldı. İlk olarak [[Kongo-Kinşasa]]'ya (sonraları [[Kongo Demokratik Cumhuriyeti]]) daha sonra da [[CIA]] ve [[Amerikan Ordusu Özel Harekât Birlikleri]]'nin ortak operasyonu sonrası yakalanacağı [[Bolivya]]'ya gitti. Guevara [[9 Ekim]] [[1967]]'de [[Vallegrande]] yakınlarındaki [[La Higuera]]'da [[Bolivya Ordusu]]
Ölümünden sonra Guevara dünya üzerinde [[Sosyalizm|sosyalist]] devrimci hareketlerin sembolü haline gelmiştir. Guevara'nın [[Alberto Korda]] tarafından çekilen fotoğrafı "dünya üzerindeki en ünlü fotoğraf ve 20. yüzyılın sembolü" olarak nitelenmiştir.<ref>Maryland Sanat Enstitüsü, BBC News'te atıfta bulunulmuştur; "Che Guevara photographer dies" (Che fotoğrafçısı öldü), 26 Mayıs 2001.[http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/1352650.stm BBC News web sitesinde], [[4 Ocak]] [[2006]]'da erişildi.</ref>
70. satır:
Eylül 1954’te Meksika’ya gelişinden kısa süre sonra, Guevara Nico López ve Guatemala’dan tanıdığı diğer Kübalı sürgünlerle arkadaşlığını tazeledi. Haziran’da López onu [[Raúl Castro]] ile tanıştırdı. Birkaç hafta sonra Küba’daki siyasi hapishaneden salıverilen [[Fidel Castro]] Meksika’ya geldi ve 8 Temmuz 1955’te Raúl, Guevara’yı Fidel Castro ile tanıştırdı. Bütün gece süren ateşli bir sohbetin ardından Guevara, Castro’nun aradığı esin kaynağı devrim lideri olduğuna kanaat getirerek Küba diktatörü [[Fulgencio Batista]]’yı devirmek için kurulan ‘’[[26 Temmuz Hareketi]]’’ne katıldı. Grubun doktoru olmasına karar verildiyse de hareketin diğer üyeleriyle askerî eğitime katıldı, eğitimin sonunda eğitmenleri Albay [[Alberto Bayo]] tarafından en göze çarpan öğrenci olarak nitelendirildi. Bu sırada Gadea, Guatemala’dan gelmişti ve Guevara ile ilişkileri devam ediyordu. 1955 yazında hamile olduğunu söyleyince, Guevara hemen evlenmelerini önerdi. [[18 Ağustos]] [[1955]]’te evlendiler ve [[15 Şubat]] [[1956]]’da Hilda Beatriz adını verdikleri kızları doğdu.
[[25 Kasım]] [[1956]]’da [[Tuxpan]], [[Veracruz]]’dan Küba’ya doğru yola çıkan [[Granma]] yatında Kübalı olmayan tek kişi Guevara’ydı. Karaya çıkar çıkmaz Batista’nın askerlerinin saldırısına uğrayan ekibin yarısı hemen orada veya yakalandıktan sonra
Yoldaşları tarafından cesareti ve askerî yeteneği nedeniyle saygı gören Guevara isyancılar arasında bir lider, bir ''Comandante'' {{Cref|Comandante}} olur.<ref>U. S. Central Intelligence Agency, "CIA Biographic Register on Ernesto 'Che' Guevara". [http://www.geocities.com/Hollywood/8702/cia.html Çevrimiçi], [[12 Temmuz]] [[2006]]'da erişildi. "Beş isyancı birliğinin en büyüklerinden birinin komutanı (4ncü birlik), Fidel Castro’dan sonra cesareti ve askerî yeteneğiyle ün saldı. "</ref>. Birçokları için de “acımasızlığı” nedeniyle korkulan kişidir. Muhbir, kaçak ve casus olarak suçlu bulunan birçok kişinin infazından sorumludur. 1958 Aralığının son günlerinde devrimin en önemli olaylarından olan [[Santa Clara]]’ya saldıran "intihar timi"ni (isyan ordusundaki en tehlikeli işleri bu tim yapıyordu) yönetti.<ref>Ernesto Che Guevara, "Suicide Squad: Example Of Revolutionary Morale (an excerpt from ''Episodes of the Cuban Revolutionary War - 1956-58''). [http://www.themilitant.com/1996/6011/6011_27.html The Militant Çevrimiçi], [[27 Mart]] [[2006]]'da erişildi.</ref> Generallerinin ve özellikle de General Cantillo’nun ‘’Central America’’ isimli çalışmayan şeker fabrikasında Castro ile buluştuğunu ve isyan lideri ile ayrı bir barış pazarlığı yaptığını öğrenen Batista [[1 Ocak]] [[1959]]’da [[Dominik Cumhuriyeti]]’ne kaçmıştır.
147. satır:
Bunlara ek olarak Guevara'nın uzlaşmadan çok kişileri karşısına alma huyu, Kongo'da olduğu gibi Bolivya'da da yerel liderlerle başarılı işbirliği geliştirememesine sebep olmuştur.<ref>Ernesto Che Guevara, "Excerpt from ''Pasajes de la guerra revolucionaria: Congo''", [http://www.wilsoncenter.org/index.cfm?topic_id=1409&fuseaction=va2.document&identifier=5034C64B-96B6-175C-97A3C636C37896FB&sort=Collection&item=The%20Cold%20War%20in%20Africa Cold War International History Project çevrimiçi], [[26 Nisan]] [[2006]]'da erişildi.</ref> Bu kötü huy Küba'daki gerilla savaşı sırasında da kendini göstermiş ama Castro'nun zamanında araya girmesi ve rehberliğiyle kontrol altında tutulmuştu.<ref>Castañeda, Jorge G. ''Che Guevara: Compañero'', New York: 1998, Random House, s. 107-112; 131-132.</ref>
=== Yakalanışı ve
[[Dosya:CheExec19.jpg|thumb|left|
Bir muhbir Guevara'nın gerilla kampının yerini Bolivya Özel Harekât Birliği'ne bildirdi. 8 Ekim'de kamp kuşatıldı ve Guevara Simeón Cuba Sarabia ile birlikte Quebrada del Yuro kanyonunda devriye gezerken yakalandı. Ayaklarından yaralandıktan ve silahı bir mermiyle harap edildikten sonra teslim oldu. (Tabancasında açıklanamaz bir şekilde şarjör bulunmuyordu.)
Barrientos, Guevara'nın yakalandığını öğrenir öğrenmez hemen
Guevara'yı Bolivya'da takip etmekten sorumlu olan, [[Félix Rodríguez]] adındaki CIA ajanıydı. Bu ajan daha önce Escambray Dağları'ndaki isyancılarla ve [[Havana]]'daki Castro karşıtı gizli gruplarla bağlantı kurmak için Domuzlar Körfezi istilası öncesi gizlice Küba'ya sızmış, istiladan sonra da başarılı bir şekilde geri çıkarılmıştı.<ref>Rodriguez, Felix I. and John Weisman. ''Shadow Warrior/the CIA Hero of a Hundred Unknown Battles (Hardcover)'', New York: 1989, Yayımcı: Simon & Schuster</ref><ref>NewsMax, "Félix Rodríguez:Kerry No Foe of Castro". [http://www.newsmax.com/archives/articles/2004/8/29/113445.shtml Çevrimiçi], [[27 Şubat]] [[2006]]'da erişildi.</ref> Guevara'nın yakalanışını duyan Rodríguez, değişik Güney Amerika ülkelerindeki CIA istasyonları yoluyla Langley, [[Virjinya]]'daki CIA merkezine bu bilgiyi iletmiştir. Rodríguez Guevara'nın Rolex saati ve başka bazı kişisel eşyasını almış ve sonraki yıllarda bunları röportaj yaptığı gazetecilere gururla göstermiştir. İçlerinde el feneri de bulunan bu eşyalardan bir kısmı CIA'de sergilenmektedir.
172. satır:
{{ayrıca bakınız|Popüler kültürde Che Guevara}}
[[Dosya:CheGuevaraCountries.jpg|thumb|left|400px| Che Guevara'nın yaşadığı veya ziyaret ettiği ülkeleri gösteren bir [[dünya haritası]]. Che'nin silahlı devrim mücadelesine girdiği üç ülke ise yeşille belirtilmiştir.]]
Uzlaşı ve anlaşmak yerine terörizmi -nefret ve şiddeti- yöntem olarak kullandı. 1967 Tricontinental'e mesajda verdiği
"''Bir mücadelede etkin olarak nefret, düşmana karşı uzlaşmaz bir nefret, insana sınırlarının ötesinde bir azim verir ve onu etkili, şiddetli, seçici ve soğukkanlı bir ölüm makinesine dönüştürür. Bizim askerlerimiz böyle olmak zorundadırlar. Nefretsiz bir halk, zalim düşmanları yenemez. Savaşı düşmanın onu götürdüğü yere kadar götürmek gerekir. Evine, eğlence yerlerine kadar yaymak gerekir. Savaşı bütünsel bir hale getirmek ve düşmanın tek bir huzur anı yaşamasına, kışlalarının dışında ve hatta içinde sükuneti tatmasına izin vermemek gerekir. Bulunduğu her yerde ona saldırmalı; attığı her adımda takip edilen kendisini vahşi bir hayvan gibi hissetmesi sağlanmalıdır. O zaman morali azalacaktır. Daha yırtıcı olmaya başlayacaktır, ama yok oluşunun işaretlerini o zaman görmeye başlayacaktır.''"<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Drucker|ad1=Gilbert Achcar ; translated from the French by Peter|başlık=The clash of barbarisms : the making of the new world disorder|tarih=2006|yayıncı=Paradigm|yer=Boulder, Colo.|isbn=978-1594513091|sayfa=82|basım=Updated and expanded edition}}</ref>
demeçleri ile nefret ve barbarlığı övüp insan haklarını hiçe sayan tutumları sebebiyle eleştirildi.
Guevara'nın cesedinin resimleri dolaştırılıp ölümü hakkındaki gerçekler tartışılırken Che efsanesi de yayılmaya başladı. Dünyanın her yerinde Che'nin öldürülmesini protesto eden gösteri yürüyüşleri yapıldı. Yaşamı ve ölümü üzerine makaleler, övgüler, şarkılar ve şiirler yazıldı.<ref>[[Dosya:Loudspeaker.png]] Carlos Puebla,"Carta al Che". [http://w1.1559.telia.com/~u155900388/Carte_al_Che.wav Çevrimiçi], [[26 Şubat]] [[2006]]'da erişildi.</ref><ref>[[Dosya:Loudspeaker.png]] Carlos Puebla,"Hasta Siempre, Comandante". [http://www.bbc.co.uk/spanish/audio/seriemilenio02e.ram BBC News çevrimiçi], [[26 Şubat]] [[2006]]'da erişildi.</ref> ABD Dışişleri Bakanlığı’nın Latin Amerika uzmanları, “gelmiş geçmiş en çekici ve en başarılı devrimcinin” ölümünün öneminin hemen farkına vararak Guevara’nın komünistler ve diğer sol eğilimliler tarafından “kahramanca ölen örnek devrimci” olarak idolleştirileceğini belirtti.<ref name="Rusk">ABD Dışişleri Bakanlığı (U.S. Department of State) : [http://www.companeroche.com/index.php?id=108 Guevara's Death, The Meaning for Latin America] s.6. 12 Ekim 1967: Thomas Hughes, Dışişleri Bakanı Dean Rusk için yorum içeren raporu hazırlayan Dışişleri Bakanlığı İstihbarat ve Araştırma Bürosu mensubu.</ref>
Bu tahminlerin inandırıcılığı, özellikle [[1968]] Mayıs’ındaki öğrenci hareketlerinde Guevara’nın güçlü bir başkaldırı ve devrim sembolü olarak ortaya çıkmasıyla birlikte giderek arttı.<ref name="cult">"The Cult of Che". Time Dergisi. Cuma, 17 Mayıs 1968. [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,838357,00.html Çevrimiçi]. [[24 Ekim]] [[2006]]’da erişildi.</ref> Sol kanattan eylemciler Guevara’nın şan, şeref ve ödüllere karşı olan belirgin kayıtsızlığını belirttiler ve Guevara’nın sosyalist idealleri aşılamak için şiddetin gerekli olduğu fikrinde anlaştılar.<ref>Trento, Angelo. ''Castro and Cuba : From the revolution to the present". s.64. Arris books. 2005.</ref>
<nowiki>'</nowiki>''Che yaşıyor!''<nowiki>'</nowiki> sloganı batı bloğunda duvarlarda gözükmeye başlarken<ref name="myth">The Guardian. "Just a pretty face?" [http://observer.guardian.co.uk/review/story/0,6903,1258340,00.html Çevrimiçi]. [[25 Ekim]] [[2006]]’da erişildi.</ref> [[1968]] hareketlerinin öndegelen simalarından [[Jean-Paul Sartre]]'ın, Guevara’yı "çağımızın en mütekâmil insanı" olarak tanımlaması da Guevara’nın aşırı derecede övülmesini desteklemiştir.<ref>Michael Moynihan, "Neutering Sartre at Dagens Nyheter". [http://www.spectator.se/index.php?option=content&task=view&id=43&Itemid= Stockholm Spectator Çevrimiçi]. [[26 Şubat]] [[2006]]’da erişildi.</ref> Guevara’nın ardında bıraktıkları belirgin bir şekilde partizan tavırlarla genişledi. ABD Dışişleri Bakanlığı’na verilen raporlarda kendi ülkelerinde ortaya çıkacak başkaldırılardan korkan sol kanattan olmayan Latin Amerikalıların Guevara’nın ölümü sayesinde rahat bir nefes aldıkları belirtilmiştir.<ref name="Rusk"/> Daha detaylı analizlerde Guevara’nın yöntemlerinin acımasızlığına ışık tutulmuş ve Fidel Castro’nun belirttiği, Guevara’nın “aşırı derecede saldırgan olma özelliği” açıklanmıştır.<ref>Fidel Castro on Che Guevara : Fidel Castro tarafından 18 Ekim 1967’de yapılan söylev. [http://www.oceanbooks.com.au/clibrary/about-articles/chefidel.html Çevrimiçi]. Ocean Press Pty Ltd websitesi. [[24 Ekim]] [[2006]]’da erişildi.</ref> Guevara’nın yaşamının sorunlu yanlarını araştıran yazılarda Küba’nın devrim sonrası ilk çalışma kamplarının açılışındaki rolü, çeşitli gerilla harekâtlarında yakalanan karşı birlik esirlerine karşı sempatik olmayan davranışları ve entelektüel açıdan kendisinden aşağı gördüklerini sık sık aşağılaması anlatılmıştır.<ref>Samuel Farber, "The Resurrection of Che Guevara", Summer 1998. [http://www.wpunj.edu/newpol/issue25/farber25.htm William Paterson University çevrimiçi], [[18 Haziran]] [[2006]]’da erişildi.<br />° Anderson, Jon Lee. ''Che Guevara: A Revolutionary Life'', New York: 1997, Grove Press, s. 567. "Once, when he took economist Regino Boti with him to the farm and tested some of the men on their reading comprehension. One man did so badly that Che insulted him, saying: "Well, if you keep studying maybe you'll get to be as smart as an ox in twenty years" and turning on his heel. The poor ''guajiro'' was so humiliated he began crying. Boti went back to talk to Che, telling him that he had been wrong to be so harsh, to go back and talk like a man, to lift his spirits again. Such episodes were commonplace." (Çevirisi: "Bir keresinde ekonomist Regino Boti ile birlikte çiftliğe gittiğinde adamlarından bazılarının okuma becerilerini test etti. Bir tanesi öyle kötü okudu ki Che, "Eğer çalışmaya devam edersen belki yirmi yıl içinde bir öküz kadar zeki olursun" diyerek adamı aşağıladı ve arkasını dönerek uzaklaştı. Zavallı "guajiro" öyle küçük düşmüştü ki ağlamaya başladı. Boti Che ile konuşmaya giderek bu kadar sert olmasının yanlış olduğunu, geri dönerek adamla tekrar konuşup motive etmesi gerektiğini söyledi. Bunun gibi durumlara çok sık rastlanıyordu.)</ref> Her ne kadar Guevara’nın yöntemlerine karşı eleştiriler sağ kanattan gelse de sol kanattan da kimi eleştiriler gelmekteydi. Özellikle [[Anarşizm|anarşistler]] ve sivil hak özgürlükçüleri Guevara’yı otoriter, çalışan sınıf karşıtı bir [[Stalinizm|Stalinci]] olarak görüyor ve geride bıraktığının çok bürokratik ve otoriter bir rejim olduğunu belirtiyordu.<ref>[http://libcom.org/history/guevara-ernesto-che-1928-1967 Libertarian Community, "Ernesto "Che" Guevara, 1928-1967"]</ref> Ayrıca Latin Amerika’nın büyük bölümünde ortaya çıkan ve Che’den ilham alınarak başlayan devrimlerin pratik sonucunun, zalim militarizmin uzun yıllar boyunca sürmesi olduğu teorileri bulunmaktadır.<ref>The Killing Machine: Che Guevara, from Communist Firebrand to Capitalist Brand. The Independent Institute. [http://www.independent.org/newsroom/article.asp?id=1535 çevrimiçi]. [[10 Kasım]] [[2006]]’da erişildi.</ref>
| |||