Aden'in Fethi: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
kDeğişiklik özeti yok |
düzeltme AWB ile |
||
28. satır:
== Arka plan ==
[[Yemen]] ve en önemli limanı [[Aden]], [[Memlûk Sultanlığı]]'na bağlı iken 1517 yılında [[Ridaniye Muharebesi]]'nin ardından bu ülkenin tüm topraklarıyla birlikte [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'nin egemenliğine geçti. [[Tahiriler]] soyundan hükümdarların yönettiği bölgenin stratejik önemi ve yerel yöneticilerin [[Kızıldeniz]] coğrafyasında giderek daha büyük tehlike arzeden [[Portekiz]]'e meyletmeleri nedeniyle, [[Yemen]] ve [[Aden]]'in doğrudan Osmanlı idaresine bağlanması düşünüldü.
1538'de [[Gucerat Sultanlığı|Gucerat Sultanı]] [[Bahadır Şah (Gucerat Sultanı)|Bahadır Şah]]'ın [[Portekiz İmparatorluğu]]'na karşı yardım talebine cevaben Osmanlı Padişahı [[I. Süleyman]]'ın görevlendirdiği [[Hadım Süleyman Paşa]] [[Hindistan]]'a yönelmeden [[Yemen]] ve [[Aden]]'i ele geçirerek doğrudan Osmanlı yönetimine bağlamıştı<ref name="McGregor">{{Kitap kaynağı|url=http://books.google.com.tr/books?id=WrbCziCWJPEC&pg=PA30&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false |başlık=A Military History of Modern Egypt: From the Ottoman Conquest to the Ramadan War |ilk=Andrew James |son=McGregor |yayımcı=[[Greenwood Publishing Group]] |sayfalar=sf. 30 |isbn=0-275-98601-2 |yıl=2006}}</ref><ref name="McGregor"/><ref name="Aden">{{Kitap kaynağı|başlık=The history of Aden, 1839-72 |ilk=Zaka Hanna |son=Kour |sayfalar=sf. 2 |url=http://books.google.com/books?id=KrsmNygcbNgC&pg=PA2 |isbn=0714631019 |yıl=1981}}</ref>
1546 yılında [[Aden]]'den yola çıkan Osmanlı filosu Güney Arabistan kıyılarındaki Osmanlı egemenliğini [[Güney Arabistan Seferi (1546)|pekiştirirken]], 1547 yılında [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'ni yüzyıllarca uğraştıracak [[Yemen]] isyanlarının ilki başladı. Bu esnada, [[Âli bin Süleyman el-Tavlakî]] adlı Arap şeyhi [[Aden]]'i ele geçirdi ve [[Hürmüz]]'deki [[Portekiz]] komutanına haber göndererek kaleyi koruyabilmek için askeri destek istedi<ref>R. B. Serjeant, The Portuguese off the South Arabian Coast, Hadrami Chronicles, Oxford, 1963, s. 20.</ref>.
== Askeri harekat==
[[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]] bu önemli limanına bir [[Portekiz]] askeri kuvvetinin yerleşmesinin [[Mekke]] ve [[Medine]] ile [[Kızıldeniz]] seyrüsefer güvenliğini tehlikeye atacağını hemen gördü ve [[Piri Reis]]'i [[Aden]]'in geri alınmasıyla görevlendirdi. Piri Reis bu amaçla 29 Ekim 1547’de çeşitli boyutlarda 60 gemiden oluşan bir donanmayla [[Süveyş]]’ten hareket etti. Yemen’in [[Muha]] limanına varınca Yemen Beylerbeyi [[Ferhad Paşa]]’nın beş gemilik takviyesini donanmasına
kattı ve Aden’e yöneldi. Sancakbeyi Kasım Bey komutasındaki bir Türk birliği Aden’i karadan kuşattı<ref>[http://faculty.ksu.edu.sa/73454/DocLib21/Piri%20Reis'in%20Hurmuz%20Seferi.pdf ''Pîrî Reis’in Hürmüz Seferi ve İdamı Hakkındaki Türk ve Portekiz Tarihçilerinin Düşünceleri'', Ertuğrul Önalp, s. 5]</ref>.
Donanma 15 Kasım 1547’de Aden yakınlarına ulaştığında olan [[Âli bin Süleyman el-Tavlakî]] yaklaşık 3.000 kişilik bir kuvvetle Türk birliğine hücum ederek, donanmanın gelişinin öncesinde kuşatmayı yarmaya çalıştıysa da ağır kayıplara uğradı ve kendisini de muharebe meydanında öldü. Bozgun halindeki Arap kuvvetleri tekrar kaleye çekilirken Ali bin Süleyman'ın oğlu Muhammed komutayı devraldı.
19 Ocak 1548 tarihinde yardıma gelen Portekiz filosu Osmanlı donanmasını [[Aden]] açıklarında görünce yüzgeri etti. Takip edilen gemiler [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'nin [[Somali]] kıyısındaki limanı [[Zeyla]] açıklarıyla yakalandı ve 120 Portekizli gemici esir edildi. Gemiler de yakıldı.
Bu zaferin üzerine Aden şehri denizden de kuşatılırken, karaya çıkarılan toplar surları ateşe tuttu. Kuşatmanın dördüncü günü Arap karşı taarruzu püskürtüldü. 18 gün süren topçu ateşi kalede büyük hasar yaratmayı başaramazken, kaleye egemen konumdaki Kuful adlı tepe ele geçirilip, toplar buraya yerleştirildikten sonra surlara büyük tahribat verildi ve 3 Şubat 1548 tarihindeki genel taarruz sonucunda kale düştü <ref>[http://faculty.ksu.edu.sa/73454/DocLib21/Piri%20Reis'in%20Hurmuz%20Seferi.pdf ''Pîrî Reis’in Hürmüz Seferi ve İdamı Hakkındaki Türk ve Portekiz Tarihçilerinin Düşünceleri'', Ertuğrul Önalp, s. 6]</ref>.
47. satır:
==Sonuçlar==
[[Yemen]] çapındaki ayaklanma 1548'de tamamen bastırılırken güneydeki stratejik liman [[Aden]]'de Osmanlı egemenliği tekrar kuruldu. Kent, [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'nin 1580'lerin sonuna kadar [[Hint Okyanusu]]'ndaki askeri harekatlarının en önemli üssü olmaya devam ettiyse de, ticari açıdan Yemen'in [[Kızıldeniz]] kıyılarındaki [[Moha]] limanının gerisinde kaldı.
1550 yılına gelindiğinde [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]], Portekizlilerin [[Hint Okyanusu]] ve [[Basra Körfezi]]'ndeki varlığına son verememiş olsa da, ticaret hacmi yeniden 1450'lerdeki en yüksek rakamlarına ulaştı.
[[Güney Arabistan Seferi (1546)]] ve [[Aden]]'in fethiyle Güney [[Arabistan]]'da Türk egemenliğini kesinleştiren [[Piri Reis]] bundan sonra [[Basra Körfezi]]'ndeki Portekiz varlığını sonlandırmayı hedefledi ve tarihe [[Hint Seferi (1552)|II. Hint Seferi]] olarak geçen askeri harekatın hazırlıklarına başladı.
55. satır:
==Aden'de Türk egemenliği==
1627 yılında [[Zeydi]] İmamlarının başlattıkları ayaklanma sonucu [[Aden]] bir kez daha elden çıktı. 1635 yılında [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'nin [[Yemen]]'den tamamen çekilmesiyle [[Aden]]'deki Türk egemenliği resmen sona erdi ve bir daha hiç kurulamadı.
1839 yılında [[İngiltere]], [[Hindistan]] sömürgeleri yolunda gemilerinin lojistik gereksinimleri için [[Aden]]'de bir kömür deposu kiraladı ve daha sonra burada tam egemenlik kurdu. 1870'lerde [[Yemen]]'de yeniden egemenliğini kuran Osmanlılar [[Birinci Dünya Savaşı]] sırasında [[Aden]]'i kuşattılarsa da şehri ve kaleyi alamadılar.
| |||