İslam: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
→Etimoloji: tekrarlanan içerik |
|||
334. satır:
Sünnilik'ten sonra dünyada en yaygın ikinci İslam mezhebidir. Sünnilik'ten farklı olarak imamet, hilafet makamı, Şiilikte çok önemlidir ve sıklıkla itikadda geçer. Her ne kadar [[Şia]] içindeki farklı mezhepler özellikle imamet hususunda farklı inanç ve görüşlere sahip olsalar da, Şiiler genel olarak Sünnilerden farklı olarak [[Osman bin Affan]]'ın halifeliğini kabul etmez, büyük çoğunluğu [[Ebu Bekir]] ve [[Ömer bin Hattab]]'ın da halifeliklerini kabul etmezler. Ayrıca büyük bir kısmı imameti tanrısal bir makam olarak görür ve imamlara peygamberlerinkine benzer ek özellikler atfederler. Ayrıca [[Allah]]'ın adaletinin bir özelliği olduğuna inanılır ve Ehl-i Beyt'ten çıkan imamlar desteklenir. Şiiler genellikle [[Ali bin Ebu Talib|Ali]] taraftarı olmayan [[sahabe]]leri benimsemezler.
Şiâ kendi içerisinde birçok alt mezhebe, [[fırka]]ya bölünmüştür. Bu mezheplerin en büyüğü ''Onikiciler'' olarak adlandırılan ''[[İsnaaşeriyye]]''dir. [[Türkiye]]'deki Şiiler de bu fıkhı esas alır. İsimlerini 12 tane imamı kabul etmelerinden alırlar. İsnaaşeriyye inanışına göre on birinci imam olan [[Hasan el-Askerî]]'nin bir oğlu bulunmakta idi fakat on ikinci imam olacak bu çocuk [[gayb]]a karışmış, Allah tarafından insanların çoğunluğundan saklanmıştır<ref name="galeİmamet">Gleave, Robert. "Imamate." Encyclopedia of Islam and the Muslim World. Ed. Richard C. Martin. Vol. 1. New York: Macmillan Reference USA, 2004. 350-351. Gale Virtual Reference Library. Gale.</ref>. İnanışa göre daha sonra Mehdi olarak zuhur edecek kişi bu imamdır ve bu sebeple ''Muhammed el-Mehdi'' olarak da anılır<ref name="galeİmamet" /><ref name="oxfordŞia">[http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2189 "Shii Islam" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.] Oxford University Press. <http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2189> URL erişim tarihi: 30 Nisan 2008.</ref>. Bu kola bazen İmamiyye veya [[Caferiyye]] de dendiği olur. Nitekim [[Ali Zeynelabidin]]'in oğlu [[Muhammed el-Bakır]]'ın oğlu olan [[Cafer es-Sadık]]'ın mezhepte önemli bir yeri vardır ve İsnaaşeriyye'nin kurucusu gibi görüldüğü de olmuştur<ref name="brillŞia">[http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_SIM-6920 Madelung, W. "S̲h̲īa." Encyclopaedia of Islam]. Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2008. Brill Online. <http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_SIM-6920> URL erişim tarihi: 30 Nisan 2008</ref>. Nitekim Muhammed el-Bakır ve oğlu Cafer es-Sadık'la birlikte İsnaaşeriyye'nin temel öğretilerinden birkaçı ortaya atılmıştır. Örneğin imamların ilâhî bir şekilde seçildiğine, Ali'nin hakkından sonra imam olması gerekenlerin [[Hasan bin Ali]] ve [[Hüseyin ibn Ali]] olduğuna, onlardan sonra ise sırasıyla soydan gelen bir sonraki oğula aktarılmasına ve böylece babadan oğula geçerek devam etmesine inanılmıştır<ref name="brillŞia" />. Ek olarak imamların [[masum (İslam)|masum]] yani günahsız ve hatasız olduğuna inanılmıştır<ref name="galeİmamet" /><ref name="brillŞia" />. Aynı zamanda yoğun bir [[Mehdi]] inancı bulunmaktadır; buna göre son imam kaybolmuştur, gayba karışmıştır ve Mehdi olarak çok uzun bir zaman sonra gelecek ve kurtuluşu getirecektir<ref name="galeİmamet" /><ref name="brillŞia" />. Bu temelden de kaynaklanarak Cafer es-Sadık kendi taraftarlarına sabretmeleri, isyan ve ayaklanmalardan uzak durmaları hususunda telkinde bulunmuştur<ref name="brillŞia" />. Bazı İslam tarihçilerine göre Şia'da yaygın olan ''[[takiyye]]'' yani kişinin Şii olduğunu ve Şiilikle ilgili özelliklerini toplumdan saklayarak gizli bir biçimde yürütmesi prensibi Cafer es-Sadık'a dayanır<ref name="galeİmamet" />. [[1501]]'de [[Şah İsmail]] tarafından kurulan [[Safevi Devleti]] İsnaaşeriyye tarihinde önemli bir rol oynamıştır. [[İran]]'da kuralan bu Türk devletinin dini resmen İsnaaşeriyye Şia'sı olmuştur ve İsnaaşeriyye bu dönemde gelişme ve yayılma fırsatı bulmuştur<ref name="galeİmamet" />. Daha sonraları Safevi Devleti'ne komşu durumundaki [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'nin halifeliği ilan etmesi hilafet bazlı Sünni-Şii gerilimi tarihte önemlidir<ref name="galeİmamet" />.
Bir diğer Şia kolu olan [[Zeydiyye]]'nin ise kurucusu ve isim babası [[Ali bin Ebu Talib]]'in oğlu, peygamberin torunu [[Hüseyin]]'in soyundan gelen ve bir fıkıh alimi olan [[Zeyd bin Ali]]'dir. Zeyd bin Zeynelabidin olarak da anılan Zeyd, ayrıca Hüseyin'den sonra, Hüseyin'in soyundan gelip de [[Emeviler]]'e karşı direniş başlatan ilk kişidir<ref name="oxfordZeyd">[http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2566 "Zayd ibn Ali" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.] Oxford University Press. <http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2566> URL erişim tarihi: 30 Nisan 2008.</ref>. Zeydiyye mezhebi ilk Şii mezheplerindendir. Bununla birlikte görüş olarak Zeydiyye Ehl-i Sünnet'e diğer Şii mezheplerine oranla daha yakındır. Örneğin Zeydiyyede imamın Ehl-i Beyt'ten çıkması bir zorunluluk değildir, fakat Ehl-i Beyt'ten çıkan imam mutlaka desteklenir<ref name="oxfordZeyd" />. İmamette önemli olanın halk desteği olduğuna, soya bağlı bir sıralamaya inanılır.<ref name="oxfordZeyd" /> Yine İsnaaşeriyye'den farklı olarak Zeydiyye'de imamların hatasız ve günahsız olduklarına inancı bulunmaz<ref name="brillŞia" />. Ek olarak Zeyd bin Zeynelabidin Ebu Bekir ve Ömer'in imamlıklarını, Ali'ye tercih etmemekle birlikte, kabul etmiştir ve bu onun direnişine başta destek veren birçok kişinin ondan kopmasına ve Cafer es-Sadık'a yaklaşmasına da sebebiyet vermiştir.<ref name="brillŞia" /> [[Zeyd’îyye]]'nin bir önemli noktası da İsnaaşeriyye'den farklı olarak imametin sağlanmasında aktif bir yol seçilmesidir.<ref name="galeİmamet" /> Her ne kadar her zaman bir imam olacağı görüşü olmasa da bir imam olduğu takdirde imametin sağlanması için aktif bir yol seçilir ki Zeyd kendi zamanında direnişe geçmiştir. Bugün özellikle [[Yemen]]'de hâkim olan bir Şii koludur.<ref name="oxfordŞia" />
| |||