Ehl-i Hak: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Kararlı sürüme geri döndürüldü |
düzeltme AWB ile |
||
4. satır:
{{Yazdânizm}}
'''Ehl-i Hakk''' ([[Kürtçe]]: '''ﯼاڔﮦساﻥ''' Yâresân, [[Farsça]]: '''اهل حق''' Ehl-i Hak; Çoğunlukla [[İran]]’da yaygın olan, [[heterodoks]] bir [[Şiî]] inanışıdır. [[Musa el-Kâzım]] soyundan geldiği öne sürülen ve [[Hacı Bektaş-ı Veli]] ile özdeşleştirilen ''"[[Sultan Sahak]]"'' tarafından batı İran'da [[14. yüzyıl]]ın sonlarında [[Zerdüştlük]] inancından beslenerek kurulan, [[Kur'an-ı Kerîm]]'i ve [[Muhammed]]'in peygamberliğini kabul etmeyen, fakat [[Ali bin Ebu Talib]]'in [[Tanrı]]lığı<ref name="Elahi, Bahram 1987">Elahi, Bahram (1987). ''The path of perfection, the spiritual teachings of Master Nur Ali Elahi''. ISBN 0-7126-0200-3.</ref> temeli üzerine dayanan, ve ''"[[Kelâm-ı Serencâm]]"'' adlı kitabı dînî öğretilerinin temeli olarak kabul eden inanç.
[[Dosya:kakkai.jpg|thumb|left|[[Irak]]’taki [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi]]’ne ait [[Süleymaniye, Irak|Süleymaniye]] kentinde dua eden Yarsanî [[Kürtler|Kürt]] erkekler. ''(Duvardaki resim dinî semboller içermektedir)''.]]
== Kürt Alevîliği-Yâresânî Tarîkatı ==
10. satır:
14. yüzyılda [[Azerbaycan]]'da ortaya çıkan Fadl Allah Astarâbadî’nin [[Hurûfîlik|Hurûfîliği]], 14. yüzyılın sonlarına doğru ''"[[Sultan Sahak]]"'' tarafından kurulan [[Safevî Devleti|Safevî İran]]’nının ''[[Ali İlâhîlik|"Ali İlâhîliği"]]'',<ref name="Elahi, Bahram 1987"/> ve daha sonraları ise 15. yüzyılın sonları ile 16. yüzyılın başlarında ''[[Balım Sultan]]'' tarafından [[Anadolu]]'da kurumsalaştırılan [[Bektâşî]]liğin her üçünün temelleri de [[Barak Baba]]’nın düşünceleriyle atılmıştır.{{olgu}}
Yâresânîk, yukarıda bahsi geçen bu akımlarının etkisiyle [[tenasüh]] ve [[hülul]] anlayışlarını da ihtivâ eden bir şekilde 14. yüzyılın sonlarına doğru ''"Sultan Sahak"'' tarafından başka öğretileri de kendi içerisine alıp Kürt geleneğine uyarlamak suretiyle kurulan, özellikle Kürt dinî [[musiki]]si ve zikrî ağırlıklı ''"[[gnostik]]-[[yezdânizm|yezdânî]]"'' bir [[Kürtler|Kürt]] [[tarîkat]]ıdır.
=== Ali İlâhîlik<ref name="Elahi, Bahram 1987"/> olarak ta adlandırılan Kürt Alevîliği<ref name="kreyen">{{Kitap kaynağı|son=Kreyenbroek|ilk= Philip G.| bölüm=Religion and Religions in [[Kurdistan]]| başlık=Kurdish Culture and Identity|yayımcı= Zed Books Ltd.|yıl=1996|isbn= 1856493296}}</ref> ===
[[İslâm]]î kişiliklerden [[Ali bin Ebî Tâlib]]'i [[Tanrı]]'nın tecellisi olarak gören [[inanç]],<ref name="during">{{Kitap kaynağı|son=During|ilk= Jean|bölüm=A critical survey on Ahl-e haqq studies in Europe and Iran|başlık= Religion, Cultural Identity, and Social Organization among [[Alevi]] in Ottoman and Modern Turkey|yer= İstanbul|yayımcı= Swedish Research Institute|sayfalar=105-125|yıl= 1998|bölümurl=http://www.crem-cnrs.fr/CREM_Membres_general/pdf_articles/1998_critical_survey_on_A.H.pdf}}</ref> [[Şiî]] [[İslâm]] başta olmak üzere [[tasavvuf]], [[Zerdüştçülük]] ve çeşitli [[gnostik]] düşünce akımlarından etkilenmiştir.<ref name="kreyen" /> Bazı bilim insanları, özellikle Batı İran ve genel olarak [[Antik İran|İran]]'da antik zamanlarda yaygın olan din ve [[mitoloji]]lerden gelen öğeleri sebebiyle Ehl-i Hakk'ın ''([[Êzîdîlik]] ile birlikte)'' bir tür Batı İranî veya [[Kürtler|Kürt]] dini olarak sayılabileceğini dile getirirler.<ref name="kreyen" /> Bunun bir kanıtı olarak ta, ''Ehl-i Hakk'' ile ''[[Êzîdîlik]]'' dinlerinin her ikisinin de [[antik İran]] [[kozmogoni]]lerinden köken almış oldukları öne sürülmektedir.<ref name="kreyen" />
==== Yâresânîlik inancının temel ilkeleri ====
52. satır:
== Yâresânîlik tarîkatının tanınmış mensupları ==
[[Ali]]'den beri var olan ve [[Kürtler|Kürt]] [[Gorani]] geleneğine göre kurulan Ehl-i Hakk [[Tarîkat]]ı'nın On Dokuzuncu yüzyıl başlarında liderliğini üstlenen kişi ''"Hacı Ni'metullâh"'' idi. Daha sonra ise onun oğlu olan ve 1966 yılında kitapları [[Fransızca]]'ya çevrilen ve [[Kürtler|Kürt]] dinî [[musiki]]sine kazandırdığı pek çok besteleriyle meşhur olan ''"Nur Ali Şâh Elâhî" (Doğumu: 1895 - Ölümü: 1974)'' başa geçti. İran'da [[Humeyni]] devriminden sonra Ni'metullâh'ın torunlarından biri olan ''"Muhammad Mokrî" (Doğumu: 1921 - Ölümü: 2007)'' [[Humeyni]] tarafından [[Sovyetler Birliği]] Büyükelçiliği görevine atandı. [[Mesut Barzani]]'nin babası [[Molla Mustafa Barzani]]'nin de babası, yani [[Mesut Barzani]]'nin dedesi Ahmed Barzani de "Ehl-i Hakk Tarîkatı" mensubu idi. Bügün Süleymaniye'de ve İran'da Ehl-i Hakk'ın çok güçlü temsilcileri vardır. Elitist bir tarîkat olan Ehl-i Hakk'ın üyeleri havassa dayanır, yani seçkin şahsiyetlerden oluşmaktadır. Kız çocuklarına dinî bilgilerin yanı sıra gündelik hayatta ayakta durabilmeleri için gerekli olan pozitif bilimleri de öğretme husununa özen göstermeleriyle tanınmaktadır. Örneğin, Ni'metullâh'ın kızı Melekcan Nemâti tanınmıştır. [[Türkiye]]'de pek etkinliği olmayan bu [[tarîkat]]ın temelleri [[İslâm]]-[[Bâtınî]]liği üzerine inşa edilmiştir. Nur Ali Şâh Elâhî'nin kitaplarının [[Fransızca]]ları da ''"[[Kürtler|Kürt]] [[Ezoterizm]]i"'' başlığı altında yayınlanmıştır.
== Kaynakça ==
| |||