Vikipedi

Kutsal Roma İmparatorluğu: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
→‎Tarihçe: düzeltme AWB ile
-
2. satır:
|kendi_dilindeki_adı = Sacrum Imperium Romanum {{La icon}}<br>Heiliges Römisches Reich {{de icon}}
|tam_adı = Kutsal Roma İmparatorluğu
|yaygın_adı = Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu
|statü =
|yönetim_biçimi = [[Feodal]] [[monarşi]]
46. satır:
|sembol_türü =
|harita = HRR.gif
|harita_altyazısı = 962-1806 arası Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu
|başkent = '''[[Roma]]''' <small>''([[de jure]])''</small><br/>[[Viyana]] <small>''([[de facto]])''<br/>1483 - 1806</small><br/>[[Prag]] <small>''([[de facto]])''<br/>1346 - 1437; 1583 - 1611</small><br/>[[Regensburg]]<br/><small>[[Diyet meclisi|İmparatorluk Meclisi]]<br/>1663 - 1806</small>
|sürgündeki_başkent =
96. satır:
|dipnotlar = <sup>1</sup> Daha sonra [[Luthercilik]](1555) ve [[Kalvencilik]]'e(1648) de belli imtiyazlar tanınmıştır.<br />
}}
[[Dosya:HRR 1648.png|thumb|right|300px|1648 yılında Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nun sınırları]]
{{Almanya tarihi}}{{Avusturya tarihi}}
'''Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu''', 962-1806 yılları arasında 844 yıl boyunca [[Orta Avrupa]]'da hüküm sürmüş bir [[monarşi]]. [[Alman Krallığı]] temelinde olsa da, aslında bir devletçikler bütünüdür. Daha doğrusu imparatorluk toprakları tek bir [[hanedan]]ın malı değildi. Ülke toprakları birçok [[federal]] [[hanedan]]lık tarafından yönetiliyordu. Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nu oluşturan bu [[hanedan]]lıklar şunlardı: [[Habsburg Hanedanı]] ([[Avusturya Arşidüklüğü|Avusturya]], [[Bohemya]] ve [[İspanya]] Kolu), [[Hohenzollern Hanedanı]] ([[Brandenburg]] ve [[Franken]] Kolu), [[Wettin Hanedanı]] ([[Albrecht]] ve [[Ernst]] Kolu), [[Wittelsbach Hanedanı]] ([[Bavyera]] ve [[Pfalz]] Kolu), [[Oldenburg Hanedanı]] ([[Danimarka]] ve [[Holstein-Gottorp]] Kolu) hanedanlıkları. Ayrıca imparatorlukta bu hanedan topraklarının dışında [[İsveç]] ve [[Papalık|Kilise]] Eyaletleri toprakları ile özel statüye sahip bazı imparatorluk kentleri de vardı. İmparatorluğun idari (yönetsel) yapısı böyleydi. Ama [[Kutsal Roma imparatorları listesi|Kutsal Roma Cermen İmparatorları]] sadece [[Habsburg Hanedanı|Habsburg Hanedanı'ndan]] seçilmekteydi.
 
[[Orta Çağ]]'daki imparatorları [[antik]] [[Roma İmparatorluğu]]'nun geleneklerini taşıdıklarını iddia etseler de, imparatorluğun birçok vatandaşı [[Almanlar|Alman]]lardan oluşuyordu ve imparatorluk, modern [[Almanya]] ve [[Avusturya]]'nın habercisiydi. Geniş yetkili [[hanedan]]lıkla yönetilen imparatorluk olarak kurulmasına rağmen, devlet sonunda küçük devletlerin ve şehir devletlerinin gevşek konfederasyonuna dönüştü.
 
[[I. Otto (Kutsal Roma İmparatoru)|I. Otto]] 962'de [[Almanlar|Alman]] [[Kral]]ı olarak [[taç]] giymiştir, fakat bazı [[tarihçi]]ler tarafından ilk Kutsal Roma Cermen İmparatoru olarak kabul edilir ({{dil-de|Römisch-Deutscher Kaiser}}). İlk Roma imparatoru unvanı ise [[Şarlman]] tarafından kullanılmıştır. Otto ülkenin [[Carolingian Hanedanı]]ndan olmayan ilk imparatorluğuydu.<ref>Martin Arbage, "Otto I", in ''Medieval Italy: An Encyclopedia'' (Routledge, 2004), p. 810 [http://books.google.com/books?id=spKxJeHJgTAC&pg=PA810&dq=%22Otto+can+be+considered+the+first+ruler%22&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&as_brr=0 online]: "Otto can be considered the first ruler of the Holy Roman empire, though that term was not used until the twelfth century."</ref>
 
Son Kutsal Roma imparatoru, [[Napolyon Savaşları]] sırasında tahtından ferâgat eden ve İmparatorluğu fesheden [[II. Franz (Kutsal Roma İmparatoru)|İkinci Franz]]'dır.
113. satır:
1512'de [[Köln]] emperyal yasama organının bir kararnamesi ile imparatorluğun ismi resmen '''Alman Milletinin Kutsal İmparatorluğu''' ({{dil-de|Heiliges Römisches Reich Deutscher Nation}}, {{Dil-la|Imperium Romanum Sacrum Nationis Germanicæ}})'na çevrildi.<ref>Peter Hamish Wilson, ''The Holy Roman Empire, 1495-1806'', MacMillan Press 1999, London, page 2; [http://www.london.diplo.de/Vertretung/london/en/06/German_20History/Holy__Roman__Empire/Background__seite.html The Holy Roman Empire of the German Nation] at the Embassy of the Federal Republic of Germany in London website</ref>
 
Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu, adını [[Roma İmparatorluğu]]'ndan aldı ve onun devamı olarak düşünüldü. Bu düşünce ''[[translatio imperii]]'' olarak adlandırılan [[Orta Çağ]] anlayışına dayanır.
 
[[Fransızlar|Fransız]] [[Aydınlanma Çağı|Aydınlanmacı]] yazar [[Voltaire]] alaycı bir şekilde şöyle yazar: "Bu kendine Kutsal Roma İmparatorluğu diyen ve demeye de devam eden yığın, hiçbir şekilde ne kutsal, ne Roma, ne de bir imparatorluk." <ref>Original text: ''Ce corps qui s'appelait et qui s'appelle encore le saint empire romain n'était en aucune manière ni saint, ni romain, ni empire.'' In ''Essai sur l'histoire générale et sur les mœurs et l'esprit des nations'', Chapter 70 (1756)</ref>
121. satır:
VIII. yy'dan 1806'ya uzanan Avrupa İmparatorluğu 476'da [[Batı Roma İmparatorluğu]]'nun son bulmasından sonra Hristiyan dünyasındaki biricik laik yüksek önder olarak [[Konstantinopolis]]'teki (İstanbul) [[Doğu Roma İmparatoru]] kaldı. Oysa [[Rum]] olan imparator [[Latinler]] ve [[Germenler]]'den oluşan Batı halkları için bir yabancıydı. Bu dönemde Batı dünyasında imparatorluk geleneği henüz oldukça canlıydı. Düzeni sağlayacak, iyi bir yönetim kuracak ve [[İspanya]]'yı fetheden [[Müslüman]] [[Araplar]]ı yenilgiye uğratacak güçte bir İmparator arayışı güçlüydü. Öte yandan [[Doğu Kilisesi]]'n ayrılmasından sonra [[Papa]]lar, çok sayıdaki düşmanlarına karşı kendilerini koruyacak ve ruhani güçlerini savunmalarına yardımcı olacak güçlü bir prensin desteğine ve bağlaşıklığına gereksinim duyuyorlardı. Bu niteliklere en uygun aday olarak [[Şarlman]], 800'de Papa [[III. Leo]] tarafından imparator ilan edildi. [[Arnulf]]'un 899 yılındaki ölümüne dek imparatorluk tacı [[Karolenj İmparatorluğu|Karolenjler]]'de kaldı.
 
900 yıllarından sonra Almanya, İtalya ve Fransa'da bir alt-üstlük dönemi yaşandı. Doğmakta olan feodal soylular, krallara karşı savaşıma giriştiler. Bu arada [[Macarlar|Macar]] ve [[Norman]] kabilereri Batı devletlerinin yıkıma uğrattı. Bu süreçte Almanya ve İtalya'da otorite [[I. Otto]] tarafından sağlandı ve 962'de Papa tarafından kendisine imparatorluk tacı verildi. I. Otto'da Alman ve İtalyan feodal soylarına karşı savaşım yürütmek için, feodal hiyerarşi içinde yeni yeni yer almaya başlayan ruhbanların desteğine gereksinim duyuyordu. Böylece [[Katolik]] dünyasında bir yandan dünyevi bir önder olarak [[Kutsal Roma imparatorları listesi|imparator]], öte yandan manevi önder olarak papa belirginleşti. Bu durum Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nun doğuşunu sağladı. İmparator Almanya, İtalya, Macaristan, Fransa, İngiltere ve İspanya'da en yüksek otorite olma, hatta Papalığa egemen olma iddiasını taşıyordu. Ancak imparatorla bu arzularını hiçbir zaman gerçekleştiremediler. Bir yandan Papalığın, öte yandan Alman ve İtalyan feodal beylerinin ve nihayet [[Fransa Krallığı|Fransa]], [[İngiltere Krallığı|İngiltere]] ve [[Macaristan Krallığı|Macaristan]] krallarının direnişleriyle karşılaştılar. Bu çerçevede imparatorluk hiçbir zaman sağlam ve süreğen merkezi kurumlara sahip olamadı. Almanya ve İtalya çok sayıda küçük feodal egemenliğe bölünmüş durumdaydı. Vasallar, imparatorun mutlak otoritesini kabul etmiyorlardı. Onlara göre, imparatorluğun egemenleri hükümdar değildi; süzerenleri, feodalitenin en yüksek önderiydi yani kendilerininde içinde yer aldığı feodal hiyerarşinin en üstünde yer alıyordu. Kendileri üzerinde imparatorun hiçbir fiili erkini tanımıyorlardı. Nitekim her önemli adımın atılışında, imparator, imparatorluk kurulunda bir araya gelen vasalların görüşünü almak durumundaydı. Aynı süreçte Papalar da imparatorların üstünlüğüne karşı çıktılar. Nitekim başlangıçta imparatorlar Kilise üzerinde egemenlik kurmuşken. XI. yy'dan başlayarak Papalar, hristiyan dünyasının en üst önderleri olduklarını ileri sürdüler. Öte yandan değişik halklar da kendi milliyetlerinden bir kral çevresinde birleşiyorlardı. Bütün bunlar alta alta geldiğinde aşağı Ortaçağ tarihi, imparatorlar, vasallar, papalar ve değişik milliyetlerden halklar arasında bir savaşımlar tarihi olarak belirir. Bu savaşımda ne imparatorlar ne de papalar hristiyan dünyasında kesin üstünlük sağlayabildiler. Bu savaşım XVI'yy reformlarıyla katolik imparator ile [[protestan]]lığı kabul eden Alman prenslikleri arasındaki bölünme sonucu imparatorluğun zayıflamasıyla sonuçlandı. İmparatorluk bir dizi çatışma içine girdi. Bu çatışmaların en önemlisi [[Otuz Yıl Savaşları]]'dır. 1618-1648 arasındaki dönemde Almanya'nın yıpranması sonucu, İmparatorluk, imparatorun biçimsel otoritesi altında toplanmış yarı-bağımsız devletler topluluğuna durumuna geldi.
 
XVI. yy'ın başına dek lider Alman prensliği tarafından Alman kralı olarak seçilen kişiye tacını Papa taktı. Papa tarafından taç giydirilmemiş ilk kral [[I. Maximilian (Kutsal Roma İmparatoru)|I. Maximillian]] (hükümdarlık süresi 1493-1519) oldu. Ancak onu izleyen [[Şarlken]]'e 1530'da taç, Papa tarafından takıldı. Bu gelenek Şarlken'den sonraki savaş döneminde terk edildi. XV. yy başlarında başlayarak, imparatorluğun sanı ve Alman krallığı, biçimsel seçimler yapılmakla birlikte, veraset yoluyla oldu. 1804'de [[Napolyon Bonapart|I. Napolyon]] ''Kutsal Roma Germen İmparatoluğu'''nun geleneksel üstünlüğüne son verip kendini imparator ilan edince, son imparator [[II. Franz (Kutsal Roma İmparatoru)|II. Franz]] 1806'da Kutsal Roma Cermen İmparatoru sanından vazgeçip, yalnızca [[Avusturya İmparatoru]] sanını adlı. Böylece bin yıllık ''Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'' resmen de son buldu.<ref>Büyük Ansiklopedi, Milliyet, 1990. Cilt 12. Sayfa 4714-4715.</ref>
 
== Kaynaklar ==
145. satır:
{{Avrupa tarihi}}
 
[[Kategori:Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu| ]]
[[Kategori:Reichler]]
[[Kategori:Avrupa tarihindeki devletler]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Kutsal_Roma_İmparatorluğu" sayfasından alınmıştır