Vikipedi

Valide sultan: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Nushirevan11 (mesaj | katkılar)
Devriyeler
32.142 değişiklik
Değişiklik özeti yok
1. satır:
{{hakkında|Valide Sultan (Padişahın Annesi)|Başlığın diğer anlamları|Valide Sultan (anlam ayrımı)}}
{| cellpadding=2 cellspacing=2
{{Kişi bilgi kutusu
|- bgcolor=#eeeeff
| ad = '''Valide Sultan'''
! Adı !! Oğlu olan Padişah !! Eşi olan Padişah !! Asıl Adı !! Etnik Aslı !! Valide Sultanlık Süresi
| resim = Nicolas de Nicolay- La grande dame turcque.jpg
|- bgcolor=#FFE8E8
| resim_boyutu =
| [[Nilüfer Hatun]] || [[I. Murat]] || [[I. Orhan]]|| Horofira|| [[Rum]] || ?
| başlık =
|- bgcolor=#FFE8E8
| doğum_adı =
| [[Gülçiçek Hatun]] || [[I. Bayezid]] || [[I. Murat]]|| (?)<ref>Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, sayfa: 49-50</ref> || [[Rum]] || ?
| Görevleri =
|- bgcolor=#FFE8E8
| Görev Yeri =
| [[Devlet Hatun]] || [[I. Mehmet]] || [[I. Bayezid]] || Devlet || [[Türk]] - [[Kütahya (il)|Kütahya]], [[Germiyanoğulları Beyliği]] || [[#Not 1|(Not 1)]]
| ölüm_tarihi =
|- bgcolor=#FFE8E8
| ölüm_yeri =
| [[Emine Hatun]] || [[II. Murat]] || [[I. Mehmet]] || Emine || [[Türk]] - [[Elbistan]] - [[Kahramanmaraş]], [[Dulkadiroğulları Beyliği]] || [[1421]]-[[1449]]
| ölüm_nedeni =
|- bgcolor=#FFE8E8
| yattığı_yer =
| [[Hüma Hatun]] || [[II. Mehmed]] || [[II. Murat]]|| Hatice Âlime || [[Türk]] - [[Devrekani]] - [[Kastamonu (il)|Kastamonu]], [[Candaroğulları Beyliği]] || [[1444]]-[[1446]]
| yattığı_yerin_koordinatları =
|- bgcolor=#FFE8E8
| ikamet = [[İstanbul]]
| [[I. Gülbahar Hatun|Emine Gül-Bahar Vâlide Hatûn]] [[#Not 2|(Not 2)]]|| [[II. Bayezid]] || [[II. Mehmed]]|| Emine || (?)<ref>TDV, İslam Ansiklopedisi, cilt: 14, sayfa: 230</ref> || [[1481]]-[[1492]]
|- bgcoloruyruk =#FFE8E8
| diğer_adları =
| [[II. Gülbahar Hatun]] || [[I. Selim]] || [[II. Bayezid]]|| Külbahar || [[Rum]](?)<ref>Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, sayfa: 135-136</ref>|| [[#Not 3|(Not 3)]]
| Tanınma nedeni =
|- bgcolor=#FFE8E8
| eğitim =
| [[Ayşe Hafsa Sultan|Ayşe Hafsa ''(A’işa Hâfize)'' Vâlide Sultân]] || [[I. Süleyman]] || [[I. Selim]]|| (?) || [[Trabzon]] / [[Lehistan|Lehistan Krallığı]] / [[Türk]] - [[Tatarlar|Tatar]] - [[Kırım Hanlığı]] || [[1520]]-[[1534]]
| İşveren =
|- bgcolor=#FFE8E8
| meslek =
| [[Nurbanu Sultan|Afife Nûrbânu Vâlide Sultân]] || [[III. Murat]] || [[II. Selim]]||(?)<ref>TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 33, Sayfa: 250</ref><ref>Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. Baskı 2011, Sayfa: 193</ref>] || [[Kiklad Adaları|Páros, Kiklad Adaları]](?) || [[1574]]-[[1583]]
| unvan =
|- bgcolor=#FFE8E8
| Maaş = 4000 Akçe
| [[Safiye Sultan|Sâfiye Vâlide Sultân]] || [[III. Mehmed]] || [[III. Murat]]|| (?)<ref>TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 35; sayfa: 472</ref> || (?)<ref>Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. Baskı, Sayfa: 204</ref> || [[1595]]-[[1603]]
| Net değer =
|- bgcolor=#FFE8E8
| boy =
| [[Handan Sultan|Handan Vâlide Sultân]] || [[I. Ahmet]] || [[III. Mehmed]]|| (?)<ref name="ReferenceA">Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. Baskı, Sayfa: 219</ref> || (?)<ref name="ReferenceA"/> || [[1603]]-[[1605]]
| Kilo =
|- bgcolor=#FFE8E8
| Dönem = 22 Eylül [[1520]] - [[1904]]
| [[I. Mustafa'nın annesi|Fûl-Dâne Vâlide Sultân]] [[#Not 2|(Not 2)]]|| [[I. Mustafa]] || [[III. Mehmed]] || (?)<ref>Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, Sayfa: 237</ref> || [[Abaza]](?)<ref>Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Sultanları, 12. baskı, s. 232</ref> || [[1617]]-[[1618]]<br>[[1622]]-[[1623]]
| İlk = [[Ayşe Hafsa Sultan]]
|- bgcolor=#FFE8E8
| Son = [[Piristu Kadın Efendi]]
| [[Mahfiruz Hatice Sultan|Mâh-Firûze Hatice Vâlide Sultân]] || [[II. Osman]] || [[I. Ahmet]] || (?)<ref>Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, Sayfa: 223</ref> || [[Rum]](?) || [[1618]]-[[1620]]
| parti =
|- bgcolor=#FFE8E8
| boards =
| [[Kösem Sultan|Meh-Peyker Kösem Vâlide Sultân]] || [[IV. Murat]]<br />[[I. İbrahim]] || [[I. Ahmet]]|| (?)<ref>TDV, İslam Ansiklopedisi, cilt: 26, sayfa: 273</ref>|| [[Bosna]]lı veya [[Yunanlar|Yunan]] || [[1623]]-[[1648]]
| din =
|- bgcolor=#FFE8E8
| çocukları =
| [[Turhan Hatice Sultan|Turhan Hatice Vâlide Sultân]] || [[IV. Mehmet]] || [[I. İbrahim]]|| (?)<ref name="ReferenceB">Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. Baskı, s. 245</ref>|| [[Ukraynalılar|Ukraynalı]]<ref>TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 41, s. 423</ref> veya [[Çerkes]]<ref name="ReferenceB"/> || [[1648]]-[[1682]]
| ebeveynler =
|- bgcolor=#FFE8E8
| ilişkiler =
| [[Saliha Dilaşub Sultan|Saliha Dil-Âşûb Vâlide Sultân]] || [[II. Süleyman]] || [[I. İbrahim]]|| (?)<ref name="ReferenceC">Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları. s. 253</ref> || (?)<ref name="ReferenceC"/> || [[1687]]-[[1689]]
| imza =
|- bgcolor=#FFE8E8
| web sitesi =
| [[Emetullah Rabia Gülnuş Sultan]] || [[II. Mustafa]]<br />[[III. Ahmet]] || [[IV. Mehmet]]|| (?)<ref>Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. Baskı, s. 266</ref> || [[Resmo]](?) - [[Girit]], [[Venedikliler|Venedik Cumhuriyeti]]|| [[1695]]-[[1715]]
| dipnotlar =
|- bgcolor=#FFE8E8
}}
| [[Saliha Sultan|Salihâ Sebkati Vâlide Sultân]] || [[I. Mahmut]] || [[II. Mustafa]]|| (?)<ref>Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. Baskı, s. 286</ref> || (?)<ref>Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. Baskı, s. 286</ref> || [[1730]]-[[1739]]
'''Valide Sultan''' ([[Osmanlıca]]: '''والده سلطان''') Osmanlı'da '''Sedef-i Dürr-i Hilafet''' olarak da bilinen, Osmanlı padişahlarının saltanatları sırasında hayatta olan annelerine verilen unvandı.
|- bgcolor=#FFE8E8
[[Dosya:khourrem.jpg|thumb|left|200px|[[Kadınlar saltanatı]]'nın başlatıcısı olan [[Haseki Hürrem Sultan]].]]
| [[Şehsuvar Sultan|Şâh-Süvar Vâlide Sultân]] || [[III. Osman]] || [[II. Mustafa]]|| (?)<ref>Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, s. 288</ref>|| (?)<ref>Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, s. 288</ref> || [[1754]]-[[1756]]
|- bgcolor=#FFE8E8
| [[Mihrişah Sultan|Emine Mihr-î-Şâh İkinci Kadın Efendi]] || [[III. Mustafa]] || [[III. Ahmet]]|| (?)<ref>Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, s. 302-303</ref> || (?)<ref>Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, s. 302-303</ref> || [[1757]]-[[1762]]<ref name="Mîhr-i Şâh">{{cite book|author=[[Necdet Sakaoğlu|Sakaoğlu, Necdet]]|title=Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler|url=https://books.google.com.tr/books?redir_esc=y&hl=tr&id=6WUMAQAAMAAJ&dq=havatin+hatun&focus=searchwithinvolume&q=III%3A+Mustafa%27n%C4%B1n+annesi|publisher=Oğlak Yayıncılık|year=2008|pages=303|isbn=978-9-753-29623-6}}</ref>
|- bgcolor=#FFE8E8
| [[Mihrişah Valide Sultan|Mihr-î-Şah Vâlide Sultân]] || [[III. Selim]] || [[III. Mustafa]] || (?)<ref>https://tr.wikipedia.org/wiki/Mihri%C5%9Fah_Valide_Sultan</ref> || [[Gürcü]]<ref>İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Enver Ziya Karal, Osmanlı tarihi: cilt. Karal, E.Z. Nizam-ı Cedit ve Tanzimat devirleri, 1789-1856 (1957), Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1961, pp. 13, 16.</ref> || [[1789]]-[[1805]]
|- bgcolor=#FFE8E8
| [[Ayşe Seniyeperver Sultan|Ayşe Seniyeperver ''(Sina-Pervar)'' Vâlide Sultân]] || [[IV. Mustafa]] || [[I. Abdülhamit]] || (?)<ref>Sakaoğlu, Necdet, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, sayfa: 354</ref> || <ref>Sakaoğlu, Necdet, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, sayfa: 354</ref> || [[1807]]-[[1808]]
|- bgcolor=#FFE8E8
| [[Nakşidil Sultan|Nakş-î-Dil Haseki Vâlide Sultân]] [[#Not 2|(Not 2)]] || [[II. Mahmut]] || [[I. Abdülhamit]] || (?)<ref>TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 32, sayfa: 343</ref> || (?)<ref>Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, sayfa: 356</ref> || [[1808]]-[[1817]]
|- bgcolor=#FFE8E8
| [[Bezmialem Sultan|Bezm-î-Alem Vâlide Sultân]] || [[Abdülmecit]] || [[II. Mahmut]] || (?)<ref>Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, sayfa: 383</ref> || [[Gürcü]](?)<ref>TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 6, sayfa: 108</ref> || [[1839]]-[[1853]]
|- bgcolor=#FFE8E8
| [[Pertevniyal Sultan|Pertav-Nihâl ''(Pertevniyal)'' Vâlide Sultân]] || [[Abdülaziz]] || [[II. Mahmut]] || (?) || [[Çerkes]](?)<ref>TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 34, sayfa: 239</ref> || [[1853]]-[[1876]]
|- bgcolor=#FFE8E8
| [[Şevkefza Sultan|Şevk-Efzâ Vâlide Sultân]] || [[V. Murat]] || [[Abdülmecit]] || (?)<ref>Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, sayfa: 421</ref> || [[Çerkes]]<ref>Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, sayfa: 421</ref> || [[1876]]-[[1876]]
|- bgcolor=#FFE8E8
| [[Perestü Kadın Efendi|Rahîme Piristû Vâlide Sultân]] [[#Not 2|(Not 2)]] || [[II. Abdülhamit]] || [[Abdülmecit]] || Râhime || [[Çerkesler (Adığeler)|Osmanlı Çerkes -]][[Ubıh|Ubuhlar Kabilesi]] || [[1876]]-[[1904]]
|- bgcolor=#FFE8E8
|}
 
İlki [[I. Süleyman|Kanuni Sultan Süleyman]] Han'ın Annesi [[Ayşe Hafsa Sultan]]<ref>Peirce, Leslie P. (1993). [http://books.google.com/?id=L6-VRgVzRcUC&printsec=frontcover ''The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire'']. New York: Oxford University Press US. [[ISBN]] [[Özel:KitapKaynakları/9780195086775|9780195086775]]</ref> olmak üzere Osmanlı padişahları tahta çıktıkları zaman anneleri de Valide Sultan unvanını alarak büyük bir siyasi güce ve oldukça yüksek miktarda bir gelire sahip olurlardı. Valide Sultanlar bu geliri genellikle hastane, külliye, camii ve medrese inşa ettirmek için kullanırlar, bazen de fakirlere yiyecek dağıtmak, sünnet ettirmek, düğün yapmak gibi hayır işleri yaparlardı.
== Notlar ==
 
== Tarihçe ==
* <div id="Not 1">'''Not 1:''' Öz annesidir, ya oğlu padişah olmadan önce vefat etmiştir, veyahutta bir başka nedenle Vâlide Sultân olamamıştır.</div>
[[Dosya:012 PertevniyalCami.JPG|thumb|left|200px|[[Abdülaziz]]'in annesi [[Pertevniyal Sultan]] tarafından yaptırılmış [[Pertevniyal Valide Sultan Camii]]]]
* <div id="Not 2">'''Not 2:''' Öz annesi değildir ama onu büyütmüştür ya da mânevî annesi olarak Vâlide Sultân olmuştur.</div>
Kanuni Sultan Süleyman Han döneminde [[Ayşe Hafsa Sultan]]'ın padişah üzerinde etkisi çok büyük olmuştur.<ref>AKYILDIZ Ali, TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 42, VALİDE SULTAN maddesi, sayfa: 496,</ref> Zira kendisi ilk Valide Sultandır. Onun dışında Valide Sultanlar genellikle siyasete karışmazlardı. Ancak [[kadınlar saltanatı]] adı verilen dönemde başlatıcısı [[Hürrem Sultan]] ve diğerleri ; [[Nurbanu Sultan]], [[Safiye Sultan]] ve özellikle [[Kösem Sultan]] devlet yönetiminde söz sahibi olmuşlardır.
* <div id="Not 3">'''Not 3:''' Öz ve mânevî anneleri farklı kaynaklarda farklı olarak bertilmektedir.</div>
 
Kösem Sultan oğlu [[IV. Murad]] tahta çıktığında 11 yaşında olduğu için naiplik sıfatıyla devleti bizzat yönetmiştir. Ancak [[IV. Mehmed]]'in annesi [[Turhan Hatice Sultan]]'la birlikte Valide Sultan'ların etkisi tekrar azaldı, tekrar geleneksel görevleri olan hayır işlerine döndüler.<ref>Gelişim Hachette Ansiklopedisi 9.Cilt sf.3097</ref>
== Ayrıca bakınız ==
[[Dosya:Yenicamii 01447 Nevit.jpg|thumb|262px|İstanbul'da [[Safiye Sultan]] tarafından yaptırılmış [[Yeni Cami]]]]
Osmanlı Devleti'nin son dönemlerindeki Valide Sultanlardan [[Bezmialem Sultan]] ve [[Pertevniyal Sultan]] İstanbul'daki birçok saray, cami, hastane ve okul inşaatlarına imzalarını atmışlardır. Osmanlı Devleti'nin en son Valide Sultanı [[II. Abdülhamid]]'in manevi annesi [[Piristû Kadın Efendi]]dir. Padişahın öz annesi olmamasına rağmen padişah tarafından Valide Sultanlık unvanına getirilmiş, [[1904]] yılındaki ölümüne kadar bu görevde kalmıştır. II. Abdülhamit'ten sonraki padişahlar tahta çıktıklarında anneleri ölmüş olduklarından 1904 yılında Valide Sultanlık kurumu sona ermiştir.
 
== Saltanat Naibeliği ==
* [[Osmanlı İmparatorluğu kronolojisi]]
Kimi zaman padişahlar küçük yaşta tahta geçtiklerinden anneleri onların adına hükümler vererek ya da oğulları ile istişare ederek kararlarında etkili olurlardı. Buna ilk örnek olarak [[Handan Sultan|Handan Valide Sultan]] verilebilir.<ref>Bõrekci, Günhan (2010)''Factions and Favorites at the Courts of Sultan Ahmet I (r. 1603-17) and his Immediate Predecessors.'' Ohio State Universitesi Ph.D. doktora tezi, Say:126 </ref> Çünkü Leslie Pierce'a göre oğlu adına bizzat devleti yönetmiştir.<ref>Leslie P. Peirce, The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire, The İmperial Harem Instution, Oxford University Press, Sayfa: 127</ref> Ardından gelen [[Halime Sultan|Halime Valide Sultan]] oğlunun akli dengesi yerinde olmadığından da naibe olarak devlet yönetiminde söz sahibi olmuştur.
 
Ancak bu kısa süreli dönemlere karşın [[Kösem Sultan|Kösem Valide Sultan]] 10 seneyi aşkın zaman naibelik yapmıştır.<ref>Türkiye Diyanet Vakfı, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 26, Basım Yılı 2002, Sayfa: 274, 275</ref> Daha sonra kendisinden kurtulduktan sonra gelini [[Turhan Hatice Sultan|Tarhan Valide Sultan]] da devleti yönetmiş ve onunla da naibelik kurumu son bulmuştur.
 
== Büyük Valide Sultan ==
Vâlide-i Kebīre ya da Büyük Valide Sultan, oğlu vefat ya da tahtan indirilme sebebi ile yeni tahta geçen padişahın döneminde de Valide Sultan makamını taşıyan kişinin unvanıdır. [[Handan Sultan]]'ın oğlu [[I. Ahmed]], tahta çıkar çıkmaz [[Safiye Sultan]]'ı Eski Saray'a göndermişti.<ref>Bõrekci, Günhan (2010)''Factions and Favorites at the Courts of Sultan Ahmet I (r. 1603-17) and his Immediate Predecessors.'' Ohio State Üniversitesi Ph.D. doktora tezi, Say.:126 </ref> Çünkü Safiye Sultan oğlu öldüğü için Valide Sultanlık makamını kaybetmişti.
 
Bu bir emsal teşkil etmiş olacak ki; [[IV. Mehmet|IV. Mehme]]<nowiki/>t döneminde Kösem Sultan 25 yıl boyunca çok etkin bir rol oynadığı için devlette söz sahibi kişiler Turhan Sultan'ı istemediler ve yeni bir makam arayışı içine girdiler.
 
Bütün bu hadiselerin sonunda Vâlide-i Kebīr yani Büyük Valide Sultan makamı ile Kösem Sultan iktidarı yeniden ele geçirdi.Turhan Sultan ise 'Vâlide-i Sagīr' (küçük valide) adı ile anılmaya başlandı.<ref>[[Turhan Hatice Sultan]]</ref>
 
== Ayrıca bakınız ==
* [[Osmanlı padişah eşleri listesi]]
* [[Valide sultanlar listesi]]
* [[Kadınlar saltanatı]]
 
== Kaynakça ==
Satır 77 ⟶ 75:
{{Osmanlı padişah anneleri}}
 
[[Kategori:Valide sultanlar|# ]]
[[Kategori:Osmanlı İmparatorluğu listeleri]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Valide_sultan" sayfasından alınmıştır