Vikipedi

Sakarya Ovası: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Kolhisli (mesaj | katkılar)
Devriyeler
39.201 değişiklik
+
Kolhisli (mesaj | katkılar)
Devriyeler
39.201 değişiklik
k geçmiş birleştir
1. satır:
{{geçmiş birleştir|Adapazarı Ovası}}
[[Dosya:Adapazarı.jpg|alt=Adapazarı Ovası'nda tarım arazileri hızla yerleşim alanlarına dönüşüyor.|thumb|Adapazarı Ovası'na ait bir fotoğraf...]]
'''Sakarya Ovası''' (Akova), [[Sakarya (nehir)|Sakarya nehrinin]] aşağı çığırında [[Sakarya]] il merkezinin yer aldığı [[ova]]. Fay hattında oluşan çöküntü alanını Sakarya nehrinin taşıdığı alüvyonlara doldurulması ile tektonik kökenli ova oluşmuştur.
'''[[Adapazarı]]''' '''[[Ova]]<nowiki/>sı''', [[Sakarya]] ilinin en büyük ovasıdır.<ref name=":0">ÖZTÜRK, E., 2006, ADAPAZARI OVASINDAKİ ZEMİNLERİN GENEL DAĞILIMI VE UYGUN ZEMİN İYİLEŞTİRME YÖNTEMLERİNİN BELİRLENMESİ, SAKARYA ÜNİVERSİTESİ FBE, ss 3,15, 16, 21, 22, 28, 32, 42, 43, 44.</ref> [[Sakarya Nehri|Sakarya Irmağı]]'nın tektonik çöküntüyü alüvyonlarla doldurması ile oluşmuş tektonik bir ovadır. Adapazarı, Akyazı ve Hendek ilçelerinin bir kısmını kapsamaktadır.<ref name=":1">UFUK, C., ADAPAZARI OVASI’NDA SANAYİNİN YER SEÇİMİ ÜZERİNDE ETKİLİ OLAN FAKTÖRLER VE SANAYİNİN DAĞILIMI, SAKARYA ÜNİVERSİTESİ SBE, 2008, ss 1, 11</ref> Bir diğer adı da Akova'dır.<ref name=":0" /> Aşağı Sakarya havzasında [[Sapanca Gölü]] ile Adapazarı'nın doğusunda yer alır. Doğuda [[Keremali Dağı]]'nın eteklerine dek uzanan Akova, Marmara Bölgesinin kuzeydoğusunda, Karadeniz Bölgesi sınırı içerisinde yer almaktadır. Coğrafi konumuyla Karadeniz Bölgesinin ve İç Anadolu Bölgesinin Marmara Bölgesine açılan kapısı durumunda bulunan ova, gelişmiş karayolu bağlantıları ve demiryolu ile önemli bir ulaşım ağı üzerindedir.<ref name=":1" />
 
[[Kuzey Anadolu Fay Hattı|Kuzey Anadolu fayı]] üzerinde yer alan Sakarya ovası, elips şeklindedir. [[Sapanca Gölü]]nün yer aldığı düzlüğü de kapsayan ova, İzmit'in doğusundaki ovalara kadar uzanır. Ova, bir körfez misali güneydoğu ve doğu yönünde genişler. [[Pamukova]]dan güneye yönelen [[Sakarya Irmağı]] Geyve boğazını geçtikten sonra Sakarya ovasına ulaşır.
 
Deniz seviyesinden yaklaşık 30 m yüksekliğinde olan ova Sakarya nehrinin taşıdığı alüvyonlarla kaplıdır. Ovayı Sakarya ırmağının yanında Sapanca gölünün gideğeni olan [[Çark Suyu]], Sakarya'nın kolu olan Mudurnu çayı sulamaktadır. Irmaklarla sulanan ve [[alüvyon]] topraklara sahip ovada yeraltı suyu 3–5 m arasındadır. Bataklık halindeki bazı alanlarda drenaj çalışmaları yapılır. Eğimin az olduğu ovada kıvrımlar yaparak akan Sakarya Irmağının zaman içinde yatak değiştirdiği belirlenmiştir. Justinyen köprüsü (Beşköprü) Sakarya merkezin doğu kenarında bulunmasına rağmen, nehir kentin doğu kenarından, Roma köprüsüne 4&nbsp;km uzakta akar<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.csb.gov.tr/db/ced/editordosya/sakarya_icdr2011.pdf | başlık = SAKARYA İL ÇEVRE DURUM RAPORU | yazar = | tarih = | eser = csb.gov.tr | yayıncı = | erişimtarihi = 13 Kasım 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150528123834/http://www.csb.gov.tr:80/db/ced/editordosya/sakarya_icdr2011.pdf | arşivtarihi = 28 Mayıs 2015}}</ref>. Zamanla [[Adapazarı]]'nı oluşturan Adaköy'ün her iki yanından Sakarya aktığı için bu adı aldığı tespit edilmiştir<ref>{{Web kaynağı | url = http://adapazari.bel.tr/upload/tr/dosya/dokumanyonetimi/65/24042014171518-1.pdf | başlık = Adapazarı’nın Tarihçesi | yazar = | tarih = | eser = ADAPAZARI BELEDİYESİ 2012 YILI FAALİYET RAPORU | yayıncı = adapazari.bel.tr | erişimtarihi = 13 Kasım 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160305052336/http://adapazari.bel.tr/upload/tr/dosya/dokumanyonetimi/65/24042014171518-1.pdf | arşivtarihi = 5 Mart 2016}}</ref>.
Geniş bir alanı işgal eden bu ova, güneyden kuzeye doğru alçalmaktadır. Ovaya çevredeki dağlardan sırtlar sokulmakta, bazı alanlarda tepecikler oluşturmaktadır. Bunlardan başlıcaları Adapazarı ilçe merkezinin güneyinde yer alan Erenler Tepesi, Alibey Tepesi ve Güney doğusundaki Tersiye Tepesi’dir.<ref name=":0" />
 
Ovayı Kuzeydoğuda [[Çam Dağı]], Kuzeybatıda [[Çatalca-Kocaeli platosu|Kocaeli platosu]], Güneybatıda [[Keremali Dağı]] ve Almacık dağı, Güneydoğuda [[Samanlı dağları]] sınırlar. Geyve boğazından denize döküldüğü Karasu'ya kadar ovanın eğimi sıfıra yakındır (%0.78). Oldukça düz olan ovada nehrin [[menderes]]ler çizerek kıvrımlarla akar. Kuş uçuşu mesafeye göre nehrin uzunluğu iki kat daha fazladır(kıvrılma oranı %102)<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.irfanakar.com/Turkish/PDF2/UA/TEZLER/Dogal_Afetler/1%20%2811%29.pdf | başlık = SAKARYA NEHRİ ALT HAVZASI’NIN TAŞKIN RİSKİ ANALİZİNİN UZAKTAN ALGILAMA VE CBS İLE BELİRLENMESİ | yazar = ÖZCAN, Orkan | tarih = 2008 | eser = | yayıncı = irfanakar.com | erişimtarihi = 13 Kasım 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150528233946/http://www.irfanakar.com:80/turkish/pdf2/ua/tezler/Dogal_Afetler/1%20(11).pdf | arşivtarihi = 28 Mayıs 2015}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/54/15/973690/icerikler/sakarya-nehri-yerinde-durmams_162284_gorme_engelli.html | başlık = SAKARYA NEHRİ YERİNDE DURMAMIŞ | yazar = | tarih = | eser = | yayıncı = meb.gov.tr | erişimtarihi = 13 Kasım 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20141113110816/http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/54/15/973690/icerikler/sakarya-nehri-yerinde-durmams_162284_gorme_engelli.html | arşivtarihi = 13 Kasım 2014}}</ref>.
[[Alpin Orojenezi]] sırasında meydana gelen ovanın genel karakteri [[Graben]] olup, kuzeyi ve güneyi faylarla sınırlı bir çukur alandır. Ovanın denizden yüksekliği 33 metredir. Yakın zamana kadar ovada yeraltı suyu üste çıkmakta, bataklık ve göller geniş alanlar kaplamaktaydı. Ovanın yerleşime açılması, ekim alanlarının genişlemesi, doğal bitki örtüsünün tahribi, taban suyunun nispeten alçalmasına sebep olmuştur. Daha önceleri bataklık olduğu bilinen bölgenin kurutulması ile yerleşim birimi haline getirilmiştir. Bu nedenle bölgede hemen hemen her şey yetişmektedir. Adapazarı Ovası'nda yetişen önemli ürünler ise patates ile şeker pancarıdır. Ancak ovada yerleşim alanlarının artması, tarım amaçlı kullanılan arazilerin azalmasına neden olmaktadır.<ref>EMİROĞLU, M., SAKARYA'NIN ZİRAİ DURUMU, ANKARA ÜNİVERSİTESİ DTC Fakültesi, ss 3,9,12,36.</ref> Bölge verimli olmasına rağmen yerleşim birimleri genişlediği için verim alınamamaktadır. Ekilmesi gereken araziler üzerinde şu anda binalar ve sanayi bulunmaktadır. Buna karşın ovanın 15–20&nbsp;km kuzeyindeki sağlam tepelik bölge kullanılmamaktaydı. Şimdi ise yeni yerleşim birimi olarak hazırlanıyor ve şehir yavaş yavaş Karaman ve Korucuk bölgesine taşınmaya çalışılıyor.<ref name=":1" />
 
Nüfusun büyük kısmı Akova ve Pamukova gibi düzlük alanlarda toplanmıştır. Ovalık kesimde kurulu bulunan yerleşmeler genellikle toplu yerleşme özelliği gösterir. Sık sık yaşanan su baskınları, taşkınlar veya depremler nedeniyle bu yerleşmeler ovanın rakım olarak daha yüksek kesimlerinde ya da ovanın kıyılarında kurulmuştur<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.academia.edu/2421544/Davulcu_Mahmut_2009_Sakarya_Yoresi_Kirsal_Yerlesmelerinde_Konut_Mimarisi_ve_Ustalik_Gelenegi_Uzerine_Bir_Inceleme_A_Study_on_House_Architecture_and_Master_Tradition_in_the_Rural_Settlements_of_Sakarya_Province_Kastamonu_Universitesi_Egitim_Fakultesi_Dergisi_17_2_687-706 | başlık = 2. ARAŞTIRMA BÖLGESİ VE YÖNTEM | yazar = DAVULCU, Mahmut | tarih = | eser = SAKARYA YÖRESİ KIRSAL YERLEŞMELERİNDE KONUT MİMARİSİ VE USTALIK GELENEĞİ ÜZERİNE BİR İNCELEME | yayıncı = kefdergi.com | erişimtarihi = 13 Kasım 2014 | arşivengelli = evet}}</ref>.
Adapazarı Ovası, Sakarya ili nüfusunun büyük kısmını barındırmakla kalmayıp aynı zamanda sanayi tesislerinin de yoğunlaştığı alandır.<ref name=":1" />
 
Tüm Türkiye'de olduğu gibi Sakarya ovasıda yerleşme ve sanayi işgalile karşı karşıyadır. Taban suyunun yüksek olduğu alüvyon zeminli arazilerde depremin şiddeti daha fazla olmaktadır <ref>{{Web kaynağı | url = http://www.spo.org.tr/resimler/ekler/e4b5fbbbb602b6d_ek.doc?... | başlık = 4- TAŞKIN ALANLARI KENTSEL KULLANIMA AÇILMIŞTIR. | yazar = | tarih = | eser = | yayıncı = | erişimtarihi = 13 Kasım 2014 | arşivengelli = evet}}</ref>. Sakarya kent merkezi Marmara depreminden büyük zarar görmüştür. Deprem sonrası şehir yerleşim alanları ana kaya üzerindeki sağlam zeminlere yer alan Camili, Korucuk ve Karaman bölgelerine kaydırılmıştır.
Ovayı güneyden kuzeye doğru akan Sakarya Irmağı ve doğudan güneye doğru akan Mudurnu Çayı sulamaktadır. Sakarya Irmağı, ovada birçok kıvrımlar yaparak akmakta, sağanak yağışların olduğu ve karların eridiği Mart ve Nisan aylarında taşarak ovayı basmaktadır. Ovada taban suyu yüksek olduğundan taşan sular çekildikten sonra su birikintileri ve bataklıklar uzun zaman kalmaktadır.<ref name=":0" />
 
== Adapazarı Ovası'nın (Akova) Jeolojik ve Jeomorfolojik Özellikleri ==
Adapazarı ovası ve çevresi birbirinden kolayca ayırt edilebilen büyük morfolojik şekillerden oluşmuştur. Bu morfolojik şekiller iklim, bitki örtüsü, toprak yapısı, beşeri faaliyetler gibi özellikler üzerinde farklılıklara neden olmaktadır. Kuzeybatıdaki [[Çatalca-Kocaeli platosu]], güneydeki Keremali Dağı ve Karadağ ile kuzey ve kuzeydoğudaki [[Çam Dağı]] yükseltileri arızalı bir yapıya sahip olmaları, sık orman örtüsüyle kaplı olmaları nedeniyle seyrek yerleşmeye sahiptirler.<ref name=":0" />
 
Adapazarı Ovası’nda derin ve verimli alüvyal toprakların bulunması nedeniyle tarım faaliyetleri gelişmiş, su kaynaklarının fazla olması ve Türkiye'nin en önemli kara yollarından D-100 ve TEM otoyolunun geçmesi nedeniyle sanayi faaliyetleri yoğunluk kazanmaya başlamıştır. Hendek’ten başlayıp Sapanca Gölü’ne kadar uzanan ve Doğu Marmara’nın en geniş ve verimli düzlüğünü oluşturan ova 450&nbsp;km² alana sahiptir.<ref name=":1" />
 
Adapazarı Ovası akarsu karakterli alüvyon topraklarla doludur. Bu ova Aşağı Sakarya Vadisinde, Sapanca Gölü ile Adapazarı merkez ve doğusunda yer alır. Yükseltisi yaklaşık 30 metre olan ovaya çevredeki dağlardan sırtlar sokulmakta ve bazı alanlarda tepecikler oluşturmaktadır.<ref name=":0" />
 
Yapılan çalışmalar sonucunda ova kenarlarında düşük olan alüvyon kalınlığının, ova ortalarında 150 metre kalınlığa kadar ulaştığı tespit edilmiştir.<ref name=":0" />
 
== Adapazarı Ovası'nın Depremselliği ==
Depremin etkilediği bölge jeolojik açıdan [[Kuzey Anadolu Fay Hattı|Kuzey Anadolu Fay]] Zonu'nun batı kesiminde yer almaktadır. Bölgenin [[Paleozoik zaman|Paleozoyik]], [[Mezozoik]] ve [[Senozoik|Senozoyik]] yaşlı çok çeşitli litolojik birimlerden oluşmaktadır. Özellikle Senozoyik döneme ait birimlerden [[Pliyosen Çağ|Pliyosen]] ve [[Kuaterner|Kuvaterner]] yaşlı oluşumlar üzerinde depremin hasar açısından daha etkili olduğu gözlenmiştir. Bölgedeki yapı hasarları incelendiğinde jeolojik zemin özelliklerinin belirleyici olduğu ortaya konmuştur. Ölümle sonuçlanan hasarlar fay boyunca 20-200 metre genişliğindeki fiziksel deformasyon zonu (yüzey kırığı) ile bataklık ve dayanımsız zeminler olan pekişmemiş çakıl-kum-milden oluşan yeni alüvyon zeminler üzerinde gerçekleşmiştir.<ref name=":0" />
 
Bina tabanındaki zeminin jeolojik yapısı ve özellikleri, deprem esnasında bina yıkılmalarında önemli bir rol oynamaktadır. Deprem sırasında deprem dalgalarının sert ve kaya zeminlerden geçişiyle gevşek zeminlerden geçişi ve yıkım etkisi çok farklıdır. Deprem sırasında gevşek ve sıkışmamış zeminler, zemin hakim titreşim periyodunu büyüterek depremin yıkıcı etkisini arttırmaktadır.
 
Adapazarı ilçe merkezi 1. derece deprem bölgesinde alüvyon karakterli Akova üzerinde kurulmuştur. Adapazarı zeminleri 3. zamanın sonlarıyla 4. zamanın başlarında oluşmuştur. Dolayısıyla Adapazarı zeminlerinin üzerinden uzun zaman geçmemiş, henüz sıkılaşmamış ve genellikle birbirleriyle gevşek tutturulmuş genç sedimentlerdir.<ref name=":0" />
 
1999 yılında meydana gelen [[Marmara depremi]] tüm bilimsel çalışmaların Kuzey Anadolu Fayı’nın (KAF) nüfus ve endüstrisinin yoğun olduğu batı kısmına çevirmiştir. Deprem odağının Gölcük ilçesi olmasına rağmen bu yer hareketi genç kuvaterner alüvyon birikintilerinden oluşan Adapazarı bölgesinde birçok can ve mal kaybına neden olmuştur. Bu kayıpların nedeni mühendislik hataları yanında deprem dalgası altındaki zemin davranışıdır.<ref>SÜNBÜL, F., KARAVUL, C., OLGUN, S., DERE, A., 23-25 Mart 2005, SIVILAŞMA RİSKİ ALTINDAKİ ADAPAZARI ZEMİNİ ÜZERİNE JEOFİZİKSEL İNCELEME, DEPREM SEMPOZYUMU, KOCAELİ.</ref>
 
== Galeri ==
{|
|-
Satır 41 ⟶ 21:
{{Kaynakça}}
 
{{Sakarya-taslak}}
[[Kategori:Adapazarı|Ova]]▼
 
[[Kategori:Sakarya coğrafyası|Ova]]
[[Kategori:Türkiye'deki ovalar]]
▲[[Kategori:Adapazarı|Ova]]
[[Kategori:Sakarya Nehri|Ova]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Sakarya_Ovası" sayfasından alınmıştır