|
Batıda [[Bologna]], [[Pavia]], [[Revenna]] ve [[Paris]] adları altında gelişmeye başlayan ilk bilimyurtları uzun süre piskoposların kontrolünde kalmaya devam etti. Hatta Bologna Bilimyurdunun rektörleri öğrenciler tarafından seçilmekteydi. Öğrenciler nation denen dört gruba ayrılır ve her grubun lideri rektörün yanında yönetime katılırdı. Buna rağmen asıl yönetici ve söz sahibi kimseler piskoposluktan gönderilen ve kançı denen kimselerdi. Paris Bilimyurdunda ise öğrencilerle birlikte öğretim üyeleri de o yönetimde rol alırdı. Fakat neticede yine kontrol piskoposluğundu. Sonraları üniversite rektörü piskoposluğa karşı otoritesini sağlayarak özerk hâle geldi. Bunu takiben papalığa bağlı olmayan İngiliz [[Oxford Bilimyurdu|Oxford]] ve [[Cambridge Bilimyurdu|Cambridge]] bilimyurtlarından sonra 14. yüzyıla kadar çeşitli Avrupa şehirlerinde bilimyurtları kuruldu.
== Türkiye'de devlet üniversiteleribilimyurtları ==
[[Dosya:İstanbul Üniversitesi.JPG|thumb|left|275px|[[İstanbul Üniversitesi]]'nin [[Beyazıt Meydanı]]'nda bulunan tarihî ana kapısı ve arka kısımda görülen [[Beyazıt Kulesi]]]]
Günümüzdeki teşkilat ve statüye sahip üniversitelerbilimyurtları memleketimizde, [[1863]]’te kurulan Dârülfünunla başlar. Avrupa üniversitelerindebilimyurtlarında eğitim öğretim kilisenin kontrolü altındaki teolojiye (din ilmi) dayanmasına rağmen Türklerin [[Selçuklu]], [[Osmanlı]] ve daha pek çok değişik dönemlerde kurduğu çeşitli statülerdeki üniversitelerbilimyurtları deda pozitif bilimlerin de okutulması bakımından üniversitebilimyurdu olarak bilimsel kariyerini başından günümüze kadar muhafaza etti. Bu sebeple Türkiye’de modernçağdaş üniversitelerinbilimyurtlarının ilki olan İstanbul Üniversitesi, [[1453]] senesinde [[Fatih Sultan Mehmed]]'in din ilimleri yanında fen ilimlerinin de okutulması için kurduğu Fatih Külliyesi'ne (Medreseler topluluğu) dayanmakta olup, beş asırlık bir geçmişe sahiptir. [[1933]]’te kaldırılan Dârülfünun, [[Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı]]na bağlı olmak üzere muhtariyet ve tüzel kişiliği olmayan İstanbul Üniversitesi olarak yeniden teşkilatlandırıldı. [[Osman Hamdi]]'nin [[1882]]'de kurduğu [[Sanayi-i Nefise Mektebi]] (şimdiki adı [[Mimar Sinan Üniversitesi]]) Türkiye'deki en köklü üniversitelerdendirbilimyurtlarındandır. Bu arada [[Ankara]]’da çeşitli tarihlerde Hukuk ([[1927]]), Dil ve Tarih-Coğrafya ([[1935]]), Fen ([[1943]]) ve [[Tıp]] ([[1945]]) gibi fakülteler kuruldu. Aynı zamanda aslı [[1773]] yılına dayanan [[Yüksek Mühendis Mektebi]], [[İstanbul Teknik Üniversitesi]] adını aldı ([[1944]]). [[1945]]’te çıkarılan kanunla bütün üniversitelerbilimyurtları, aynı hükümlere tabi olmak üzere ilim ve idarede muhtar tüzel kişilikler hâline geldi. [[1960]]’ta üniversiteler kanununda yapılan değişiklikle üniversitelerbilimyurtları, fakülte, enstitü, yüksekokul ve araştırma kuruluşlarından meydana gelen, idari ve ilmî muhtariyeti olan eğitim, öğretim ve araştırma merkezleri hâline geldi. Yine bu kanuna göre yeni fakülte açılıp kapatılması için üniversite senatosunun teklifi ve Millî Eğitim Bakanı'nın tasdik etmesiyle yürürlüğe girdi. [[1961 Anayasası]], [[1971]] Anayasa değişikliği ve [[1982 Anayasası]]'nda üniversite teşkilatlarında yapılan bazı değişiklikler esnasında memleket sathında çeşitli yeni üniversiteler kuruldu. [[1955]]’te kurulan [[Trabzon]]’daki [[Karadeniz Teknik Üniversitesi]], [[1956]]’da İngilizce öğretim yapacak şekilde [[Ankara]]’da kurulan [[Ortadoğu Teknik Üniversitesi]], [[1954]]’te yine Ankara’da kurulan [[Hacettepe Üniversitesi]], [[1955]]’te [[İzmir]]’de kurulan [[Ege Üniversitesi]], [[1971]]'de [[Kayseri]]'de kurulan [[Erciyes Üniversitesi]], [[1976]]’de [[Robert Koleji]]’nin hükûmete geçmesiyle kurulan ve İngilizce eğitim yapan [[İstanbul]] [[Boğaziçi Üniversitesi]], [[1957]]’de [[Erzurum]]’da kurulan [[Atatürk Üniversitesi]] bunların en önemlileridir. Orta öğretimin memleket sathında gittikçe yaygınlaşmasıyla ortaya çıkan talebe fazlalığını değerlendirmek için Millî Eğitim Bakanlığının açtığı çeşitli yüksekokulları [[Diyarbakır]], [[Elazığ]], [[Sivas]], [[Malatya]], [[Samsun]], [[Eskişehir]], [[Bursa]], [[Edirne]] gibi illerde kurulan yeni üniversiteler takip etti. Akademi adı altında faaliyet göstermelerine müsaade edilen bazı özel yüksekokullar, Anayasa'ya göre yüksekokul kurma yetkisi devlete ait olduğundan devletleştirildi. [[1982 Anayasası]]'yla bütün yükseköğrenim kurumları üniversite çatısı altına alındı. Bu kurumların kontrolü yine [[1982]]’de kurulan Yüksek Öğretim Kuruluna ([[YÖK]]) verildi. [[1982]]’de kabul edilen bir kanun hükmünde kararnameyle memleket sathındaki üniversiteler belirlenerek yeni bir düzene sokuldu.
=== Yönetim ===
ÜniversitelerinBilimyurtlarının idaresi rektör, senato ve yönetim kurulu tarafından sağlanır. Senato rektörün başkanlığında fakülte dekanları ve her fakülteden bir temsilci profesörden meydana gelir. Senatonun görevi üniversiteylebilimyurduyla ilgili kanunyasa, tüzük tasarılarını ve yönetmelikleri hazırlamaktır. Bütçe, seçim, yeni kürsü, enstitü açılması veya kaldırılmasıyla ilgili kararları, teklifleri inceler ve yürürlüğe koyar. ÜniversiteBilimyurdu yönetim kurulu yine rektör başkanlığında, dekanlar ve seçimli üç profesörden meydana gelir. Rektörler, üç yılda bir üniversite öğretim üyelerinin seçtiği 6 adaydan, YÖK'ün seçtiği üç adaydan biridir. Rektör, Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Genel Sekreter ise üniversitenin Bilimyurdunun
idari işlerine bakar. Yazı işleri, personel, kütüphane, hizmetliler buna bağlıdır.
== Ayrıca bakınız ==
|
