Moğolistan: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Teacher0691 (mesaj | katkılar) iç bağlantı düzeltme, yazış şekli: kollektif → kolektif AWB ile |
Teacher0691 (mesaj | katkılar) düzeltme AWB ile |
||
129. satır:
'''Moğolistan,''' [[Doğu Asya|Doğu]] ve [[Orta Asya]]'da bulunan denize kıyısı olmayan bağımsız bir ülkedir. Ülkenin kuzeyinde [[Rusya Federasyonu|Rusya]], güneyinde, doğusunda ve batısında [[Çin Halk Cumhuriyeti]] vardır. Moğolistan'ın [[Kazakistan]]'a sınırı olmamasına rağmen ülkenin en batısı Kazakistan'ın doğu ucuna birkaç kilometre uzaktadır. [[Ulanbatur]], [[başkent]] ve ülkenin en büyük şehri olup yaklaşık olarak burada ülke nüfusun %38'i yaşamaktadır. Moğolistan'ın siyasal sistemi parlamenter cumhuriyettir.
Bugünkü Moğolistan toprakları geçmişte [[Hunlar]], [[Siyenpiler]] (Sien-pi), [[Cücenler]] ve daha sonra [[Göktürkler]] gibi imparatorluklar tarafından yönetilmiştir. [[Moğol İmparatorluğu]] ise [[1206]] yılında [[Cengiz Han]] tarafından kurulmuştur. [[16. yüzyıl|16.]] ve [[17. yüzyıl]]larda Moğollar [[Tibet Budizmi]]'nden etkilenmişlerdir. 17. yüzyılın sonlarında, Moğolistan'nın büyük bir kısmı [[Qing Hanedanı]]'nın yönetimi altına girmiştir. [[1911]] yılında Qing Hanedanı'nın yıkılışı sırasında, Moğolistan bağımsızlığını ilan etmiş, fakat [[1921]] yılına kadar ''[[de-facto]]'' bağımsızlığını kabul ettirmekle ve [[1945]] yılına kadar uluslararası tanınmayı kazanmakla uğraşmak zorunda kalmıştır. Sonuç olarak güçlü [[
Yüzölçümü 1.564.116 kilometre kare, nüfusu 2,9 milyon civarı olan Moğolistan, [[Yüzölçümlerine göre ülkeler|en büyük yüzölçüme sahip on dokuzuncu ülke]] ve [[Nüfus yoğunluklarına göre ülkelerin listesi|en seyrek nüfuslu ülkedir]]. Ayrıca Kazakistan'dan sonra denize kıyısı olmayan en büyük ikinci ülkedir. Ülke çok az ekilebilir toprağa sahiptir. Topraklarının çoğu [[Bozkır (coğrafya)|bozkırd]]ır. Kuzey ve batıda dağlar vardır ve güneyde [[Gobi Çölü]] vardır. Yaklaşık olarak 2,9 milyonluk nüfusun %30'u [[Göçebelik|göçebe]] veya yarı göçebedir. Nüfusunun çoğunluğu [[Moğollar|Moğol]] olup halkın dini Tibet Budizmi'dir. Moğollar dışında [[Kazaklar (Türk)|Kazaklar]] ve [[Tuvalar]] ülkede yaşamaktadır. Bu halklar genellikle batıdadır.
138. satır:
Moğol kökenli devletler olarak 12. yüzyılın başına kadar, [[Büyük Hun İmparatorluğu]], Apar ([[Avar]], Juan-Juan), [[Göktürk]], [[Uygur]], [[Karahitaylar|Karahitay]] devletleri hâkim oldu. [[Cengiz Han]]'ın birleştirip örgütlediği kabîlelerle, 1206’te Moğolistan’da ilk Moğol Devleti (Moğollar) kuruldu. Cengiz Han, 1227’de öldü.
On yedinci yüzyılda [[Çarlık Rusyası]], bölgeyi kontrolüne almak için girişimlere başladı. On sekizinci yüzyılda Moğolistan’da [[Ruslar|Rus]] ve [[Çin]] yanlılarının mücâdelesi başladı. [[Moğollar|Moğol]] prenseslerinin [[Çinli]]ler gibi yaşaması Moğolistan’da [[milliyetçilik]] akımının başlamasına neden oldu. [[Katolik]] [[misyoner]]lerinin faaliyetleriyle Moğolistan’da [[Hıristiyan]]laşma başladı. Misyonerler [[Uzak Doğu]]’da dayanak noktası elde etmek ümidiyle Moğolistan’ın bağımsızlığını desteklediler. Bağımsızlık düşüncesi yayıldı. 1912’de Çin’de Mançu hânedanının yıkılmasıyla Moğol prensleri Rusların da yardımıyla Moğolistan’ın bağımsızlığını ilân ettiler. Çinlilerle mücâdeleye girişen Moğollar, 1915’te Çin’e de bağımsızlıklarını tanıttılar.
[[Çin-Japon Savaşı]]nda Moğolistan’da yeraltı faaliyetiyle [[Komünizm|komünist]] hareket başlatıldı. [[Japonya]]’nın [[Kuzey Çin]]’e girmesiyle 1935-1937’de Moğolistan da işgâle uğrayarak, mahallî muhtar bölgeler kuruldu. 1945’te [[II. Dünya Savaşı]]'nın bitmesiyle ülkedeki bağımsızlık yanlısı örgütler faaliyetlerini komünizm paralelinde devam ettirdiler. Komünizme karşı mücâdele eden örgütlerin zayıflatılmasıyla İç Moğolistan, Çin’in hâkimiyetinde [[muhtar]] hâle getirildi. [[II. Dünya Savaşı]]'ndan sonra dış Moğolistan’da, [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] ve [[İngiltere]]’nin tavsiyesiyle, [[Moğolistan Halk Cumhuriyeti]] kuruldu. 20 Ekim 1945’te [[referandum]]la bağımsızlığını ilân eden Moğolistan, önce Milliyetçi Çin tarafından tanındı. 1946’da Moğolistan Halk Cumhuriyeti ile [[Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği]] aralarında ittifak imzalandı. 1961’de Birleşmiş Milletler Örgütüne kabul edildi. Sovyetler Birliği'ndeki ve [[Doğu Avrupa]]’daki [[Komünizm|komünist]] yönetimlerinin çöküşü komünizmle yönetilen Moğolistan’ı da etkiledi. 1990’da çok partili sisteme geçilerek; ekonomik, sosyal ve siyasal reformlar yapıldı. Temmuz 1990 ilk çok partili seçimler yapıldı. Moğolistan’da bulunan Rus birlikleri yapılan anlaşma sonucu geri çekildi.
325. satır:
3.200.000’lik Moğolistan nüfusunun %80’nini [[Halha Moğolları]], %8’ini diğer [[Moğollar]], %5’ini [[Kazaklar (Türk)|Kazaklar]], kalanını [[Tuvalar]] gibi diğer [[Türk halkları]], [[Ruslar]] ve [[Çinliler]] meydana getirir.
Moğolların belirgin özellikleri, brekasefalik kafatası, düz koyu saçlı, elmacık kemikleri çıkık, seyrek sakal, ucu kalkık ve basık burun, küçük ve batık, hafif çekik ve ela, kahve gözler, kısa boylu geniş yapılıdırlar. Zamanında Türk ve Moğol boyları bir arada yaşadıklarından dolayı birbirine benzeyen bir tip yapısı oluşmuştur. [[Türkler
En kalabalık Moğol azınlık grupları, batı eyâletlerinde yaşayan [[Oyratlar]] ve Ulan Bator’un kuzeyinden îtibâren Rus sınırına kadar, esas olarak [[Selenge Vâdisi]]nde oturan [[Buryatlar]]dır. Güneydoğuda [[Darigangalar|Dariganga]] Moğolları, kuzeybatıda [[Hubsugul Gölü]] yakınında [[Darhatlar|Darhat]] Moğolları vardır.
| |||