Eretna Beyliği: Revizyonlar arasındaki fark

'''Eretna Beyliği''' ya da '''Eretna Devleti''', [[Anadolu]]'nun [[Moğollar|Moğol]] ([[İlhanlılar]]) istilasına uğramasından sonra, [[Sivas]] ve [[Kayseri]] merkezli kurulan, 1335 - 1381 yılları arası hüküm süren bir [[Anadolu]] beyliğidir. Beyliğin kurucusu [[Alaeddin Eretna]], [[Uygurlar|Uygur]] kökenli<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/191246/Eretna-Dynasty/ Online Encyclopedia Britannica], Retrieved 28 May 2012</ref><ref>The New Encyclopaedia Britannica, Vol4, 2003, p.538, Online Snippet, ''The dynasty's founder, Eretna, was '''an officer of Uighur origin''' in the service of Demirtas, the Il-Khanid governor of Anatolia...''</ref><ref>Bruce Alan Masters, Gábor Ágoston, Encyclopedia of the Ottoman Empire, Infobase, 2010, p.41, Online Edition, ''With the death of the Ilkhanid ruler Ebu Said in 1335, administration of Asia Minor was entrusted to his former governor Eretna Bey, '''originally an Uighur Turk''', who eventually declared himself independent...''</ref><ref>Yılmaz Öztuna, Devletler ve hânedanlar: Türkiye : 1074 - 1990, Vol.2, Türkiye Kültür Bakanlığı, 2005, p.51, [http://books.google.com.tr/books?ei=pJHDT6GUAoe8-Qbdq5CSCQ&hl=tr&id=R1w-AQAAIAAJ&dq=eretna+uyghur+turk&q=eretna+uygur+turk#search_anchor Online Edition] ''</ref><ref>John Freely, The companion guide to Turkey, HarperCollins, 1993, p.391, [http://books.google.com.tr/books?id=khs_AQAAIAAJ&q=eretna+uyghur+turk&dq=eretna+uyghur+turk&hl=tr&sa=X&ei=r5HDT6zFJpCa-wa48bGACg&ved=0CEwQ6AEwBTgK Online Edition] ''This was erected in 1339 by Eretna, an Uyghur Turk who created an independent principality in central Anatolia after the collapse of the Ilkhanid Mongol Empire in 1335.''</ref><ref>Jonathan M. Bloom, Sheila Blair, Oxford University Press, 2009, p.60, [http://books.google.com.tr/books?id=un4WcfEASZwC&printsec=frontcover&hl=tr Online Edition] ''In the early 14th century, the city passed to the '''Uighur chief Eretna'''.''</ref><ref>The decline of medieval Hellenism in Asia Minor: and the process of Islamization from the eleventh through the fifteenth century, University of California Press, 1971, p.139, [http://books.google.com.tr/books?ei=r5HDT6zFJpCa-wa48bGACg&hl=tr&id=wBpIAAAAMAAJ&dq=eretna+uyghur+turk&q=eretna+uighur+turk#search_anchor Online Edition], ''governor Timurlash fled to Egypt in 1327, he was replaced by Ghiyath al-Din Ercrna ('''of Uighur origin''') who succeeded in receiving official appointment from the Ilkhan Abu Sa'id.''</ref><ref>John Freely, The Companion Guide to Turkey, HarperCollins, 1993, [http://books.google.com.tr/books?ei=dGYyToGHGKyHmQW_0v37DQ&ct=result&hl=tr&id=khs_AQAAIAAJ&dq=%22the+Selcuks+again%2C+the+Mongols%2C+the+former+Mongol+governor+Eretna%2C+the+Eretnid+usurper%22&q=Eretna+Uyghur#search_anchor p.391] ''This was erected in 1339 by Eretna, '''an Uyghur Turk''' who created an independent principality in central Anatolia after the collapse of the Ilkhanid Mongol Empire in 1335.</ref> olup, [[İlhanlılar]] Devletinin Rûm (Anadolu) valisi [[Timurtaş]]'a hizmet eden komutanlardan birisiydi. Timurtaş ile kızkardeşini evlendirerek akrabalık bağı da kuran Eretna, onun Mısır'a kendisini yerine vekil bırakmasını fırsat bilip Moğolları karşı ayaklandı. [[Memlük]] sultanı adına sikke kestirip hutbe okuttu. [[Celayirîler|Celayirî]] Emir (Şeyh) [[Hasan Büzurg]] kendisine tabiliği reddeden Eretna üzerine bir ordu ile yürüdü ve Sivas ile Erzincan arasında [[Karanbük]] mevkinde meydana gelen savaşı Eretna kazandı. Bundan sonra nüfuzunu kuvvetlendiren Eretna bağımsızlığını ilan etti. Kayseri'de vefat eden Alaeddin Eretna Köşk Medresesi avlu­sundaki kümbete gömüldü. Öldüğünde [[Sivas]], [[Kayseri]], [[Amasya]], [[Tokat (il)|Tokat]], [[Çorum]], [[Develi]], [[Karahisar, Nallıhan|Karahisar]], [[Ankara]], Zile, Canik, Ürgüp, Niğde, Aksaray, Erzincan, [[Doğu Karahisar]] ve [[Darende]] onun hakimiyeti altındaydı.<ref>DİA, "Eretnaoğulları" maddesi, cilt 11, TDV Yayınlar, İstanbul 1996</ref>

Alâeddin Eretna'nın üç oğlundan en büyüğü olan Şeyh Hasan Büzurg Sivas valisi iken Ramazan çok genç yaşta vefat etmiş ve Güdük Minare adıyla anılan kümbete gömülmüştü. Diğer oğulları Cafer ve Mehmed beyler baba­larının ölümü üzerine birbirlerine karşı iktidar mücadelesine giriştiler. Isfahan Şah Hatun' un oğlu olan Mehmed Bey ümera tarafından Gıyaseddin unvanıyla hükümdar ilan edildi. Adına hutbe okutup sikke kestiren Gıyaseddin Meh­med'in yaşının küçük olması ve dirayetsizliği bir süre sonra nüfuzunu kaybetmesine sebep oldu. Kendisini beğenmeyen ümera ve ulemanın baskısıyla [[1354]]'te tahtını terk ederek [[Karamanoğulları]]'na sığındı. Ondan boşalan tahta yine üme­râ tarafından bu defa Cafer Bey çıkarıl­dı ve İzzeddin unvanıyla sultan ilan edildi. Ancak tahtını tekrar ele geçirmek için harekete geçen Mehmed Bey [[1355]] Ni­sanı'nda meydana gelen Yalnızgöz Savaşı'nda kardeşi Cafer Bey'i mağlup etti. Kısa bir aradan sonra Eretnalı tahtına yeniden oturan Mehmed Bey büyük yardımlarını gördüğü Hoca Ali Şah ile mücadeleye girdi ve sonunda onu da bertaraf etti ([[1358]]). Mehmed Bey iktidarı döneminde en çok Moğollar'ın sebep ol­duğu olaylarla uğraştı. Her vesileyle karışıklık çıkaran Moğollara karşı giriştiği mücadelede başarısız kalan Mehmed Bey, veziri [[Kadı Burhâneddin]]'in bütün gayretlerine rağmen idaresinden ve kendisinden memnun olmayan [[Hacı Şadgeldi]] ve Hacı İbrahim gibi devlet adamları tarafından Sivas'ta öldürüldü.