|
'''I. Mesud''' ([[Farsça]]: سلطان مسعود غزنوی) (ö. [[17 Ocak]] [[1041]]), 1031-1041 yılları arasında hüküm süren [[Gazne Devleti]] [[sultan]]ı.
Gazneli Mahmut 30 Nisan 1030 tarihinde öldükten sonra, hanedan üyeleri tarafından 33 yaşındaki [[Gazneli MuhammetMuhammed]] tahta geçirildi.<ref name="ger">''Gerdîzî'', s.194</ref> Muhammet tahta geçer geçmez sarayda bazı anlaşmazlıklar çıkmış ve bazı komutanlar ve köleler Mesut'un yanına kaçmıştı. Bu sırada [[İsfahan]]'da bulunan Mesut'a babasının ölüm haberi, 26 Mayıs 1030'da ulaşmıştı. Kardeşiyle yapacağı taht mücadelesi için ülkenin batı kısmını vekiline bırakarak [[Rey]]'e geldi.<ref>''Bosworth'', s.74</ref> Kardeşine bir mektup yollayan Mesut, kardeşinin vekili olmak ve hutbelerle paralarda kendi adının da zikredilmesini istedi. Ancak, Muhammet bu istekleri kabul etmedi.<ref>''Bayur'', s.185</ref>
Abbasi halifesi [[Kadir (Abbasi)|El-Kadir]] ve [[Horasan]] orduları kumandanı gibi makam sahibi olan kişilerin de kendini hükümdar olarak tanıdığını haber alan MesutMesud, [[Karahanlı]] hükümdarının da desteğini almış ve babası Gazneli Mahmut devrinde ülkeden kovulan [[Türkmenler]]in geri gelmesine izin vermiştir.<ref>''Köymen'', s.175-176</ref> Gazneli Muhammet, sultan oluşundan 4 ay sonra, kardeşinin üzerine yürüdü. Ordu komutanları [[Rey]]'e ulaşmadan, Muhammet'e artık Sultan Mesut'a tâbi olduklarını bildirdiler ve Muhammet'i yol üzerindeki bir kaleye hapsettiler.<ref name="ger"/>
Gazneli MuhammetMuhammed'i hapseden komutanlar, Ekim 1030'da Gazneli I. MesutMesud'un adına hutbe okuttular ve bunun üzerine Mesut, hükümdar oldu. Gazneli Sultan MesutMesud, ilk iş olarak hapiste bulunan kardeşi Muhammet'in gözlerine mil çektirdi.<ref>''Gerdîzî'', s.196</ref><ref>''Bosworth'', The Ghaznavids, s.232</ref> Sonra, amcası Yusuf'u [[Kusdar]] valisi olarak görevlendirdi. Mesut'un [[Belh]]'te bulunduğu sırada [[Kirman]]'dan gelen casuslar, bu bölgenin karışıklık içerisinde olduğunu belirttiler. [[Sistan]]'a komşu olması yönüyle stratejik bir konuma sahip olan Kirman, 1031 yılında kesin olarak Gazneli hâkimiyetine alındı.<ref>''Merçil'', Kirman Hâkimiyeti, s.36-44</ref>
Karahanlılar'la 1032'de yaptığı [[Debusiye Savaşı]]'nda üstünlük sağlayamayan MesutMesud, Gazneli MahmutMahmud'un oğlu olduğunu iddia eden Ahmet Yınaltegin'i öldürtmüş<ref>''Köymen'', s.186-187</ref> ve Selçuklulara karşı birtakım seferler düzenlemiştir. 24 Mayıs 1040'taki [[Dandanakan Savaşı]]'nı kaybetmesinin ardından Hindistan'a gitmeye karar veren Mesut, oğlunu ve devlet hazinesini de yanına alarak Hindistan yoluna çıktı. Ancak, Türk ve Hint gulâmlarının yoldatken ayaklanması sonucu Mesut'un kardeşi Gazneli MuhammetMuhammed, 21 Aralık 1040'ta ikinci kez Gazne sultanı ilan edildi ve Mesut, hapse atıldı. Sonra da 17 Ocak 1041'de bu kalede öldürüldü.<ref name="Ger204">''Gerdîzî'', s.204-206</ref><ref>''Bosworth'', The Later Ghaznavids: Splendour and Decay, s.15-19</ref>
== Kaynakça ==
|
