|
Britanya askeri ataşesi F.R. Maunsell'in 1899'da hazırladığı Kürt Aşiretleri listesinde Dünbeli aşireti Bitlis ve Diyarbekir vilayetleri içindeki aşiretler içinde gösterilmiştir.<ref>List of Kurdish tribes in the South of Bitlis Vilayet and East of Diyarbekir Vilayet prepared by British Military Attaché Maunsell, 1899
</ref>
Osmanlı kaynaklarına göre, Dımbılan, Dümbulan, Dımılli, Dımilan, Dimilyan, Dümbülhan, Dümili gibi değişik şekillerde telaffuz edilen bu aşiret, “Türkman Yörükânı” taifesindendir. Osmanlı resmî kayıtlarına göre, Dünbüllü cemaati, Kilis’te yaşar. Dumuli, Dumli, Dümbeli, Dümbüllü, Dumbuli, Dınbıli, Dumbuli, Dünbeli, Donbeli, Dımli gibi değişik adlarla da bu aşiret anılmıştır.
Osmanlı seyyahı Evliya Çelebi’ye (1611-1683) göre, Dümbüli bir Türkmen aşiretidir. Çelebi, Rumiye gölünün kıble (güney) tarafında “Dümbüli Kalesi” merkez olmak üzere Dümbüli toprağı ve Dümbüli hanlığından bahseder. Yine Çelebi’ye göre; Dümbüli, Rumiye Hanlığı içinde ayrı bir hanlıktır.
Dümbülilerin Türkmen olduğunu birkaç kez vurgulayan Çelebi, Dümbüli Kalesi hakkında etraflı bilgi de verir. Müslü-man olan bu Türkmenlerin şehrinde her şey mamurdur ve yedi tane cami vardır. Çelebi’den öğrendiğimize göre, “Harun Reşi-d’in hilafeti sırasında imar edilmesi için Türkmenin Dümbüli kavmi bu sahrada iskân edilmiştir.”
Osmanlı Mühimme defterlerinde, Dünbeli aşiretinden bir bö-lümün, Diyarbakır havalisinde iskân edildiği kaydedilmiştir.
Süleyman Sabri Paşa’nın aktardığına göre, Dünbli adlı bir aşiret, İran’ın Hoy bölgesinde, Van eyaletinin Sekmen ova kısmında, Diyarbakır ve Nahçivan’da yerleşmiş, Şah Tahmasb zamanında baskı altında tutulduğu için Osmanlı’ya sığınmıştır. Bu aşiretin bir kısmı Saray, Kotur, Bargiri ve Abaga bölgelerinde tutunabilmiştir.
Albay M. Rıza’dan öğrendiğimize göre ise, Dümbelilerin yaşadığı İran’ın Seymen (Sekman?) ova ve çevresine, Kâtip Çelebi (1608-1656) tarafından yazılan Cihannüma’da “Türkistan-ı İran” denilmektedir.
J. Makwart, J. Morier de Hoy bölgesinde yaşayan DünbeliLerden bahsetmişlerdir. Hatta J. Makwart, Dünbelilerin Dersim’e sürgün edildiklerini iddia etmiştir. Ahmet Caferoğlu, Kars’ta Dünbüllü adlı bir uruktan bahsetmekte ve bunlara Kars ahalisinin Çarıhçı adını verdiklerini bil-dirmektedir. Bunlar, köken itibarı ile Hoy Türklerindendir. Kars’ta 6 köyde yaşamakta ve 5 boya ayrılmaktadırlar. Kars Kalesi ile Hakkari Kalesi’ni de bu aşiretin reislerinden Ahmet Han Dünbüllü yaptırmıştır. <ref>[http://abdalan.forumm.biz/t85-dimili-asireti aşiret hakkında tarihsel süreç ve bilgiler]
</ref> <ref>Ali Rıza Özdemir, Zazalar ve Türklük</ref>
== Dunbuli-Zaza İlişkisi ==
[[Salmas]] ve [[Hoy]] bölgesinde yaşayanlar ise Minorski'ye göre 18. yy.'da Azerileşmişlerdir. Bu gün itibarıyla [[Azerice]] konuşuyorlar.<ref name=":0">[http://donboli.com/ DonBoli.info - تاریخ طایفه دنبلی]</ref>
Mustafa İzberk; Dünbeli aşireti ve Zazaları şu şekilde tarif edilmiştir. "Lo Türkler’i dediğimiz Van etrafındaki eski Türkler’in Dünbeli adındaki kol ve soyunun Zaza adıyla ayrı bir Türk varlığını teşkil ettikleri araştırmalar ile sabittir." <ref>[http://www.turksolu.com.tr/233/izberk233.htm Mustafa İzberk e göre]</ref>
01/01/1930 tarihinde Türk Ocakları müfettişliğinin bir raporuna göre Dımılî ve Kiki adlı aşiretler, Zaza oldukları halde Kurmançlaşmıştır.<ref>[http://abdalan.forumm.biz/t85-dimili-asireti Dımıli aşireti üzerine geçmiş bilgiler]
</ref>
== Kaynaklar ==
| 