Monoteizm: Revizyonlar arasındaki fark

Tektanrıcılığın 4000 yıl kadar önce eş zamanlı olarak Mısır, Babil ve Hint toplumlarında ortaya çıkmaya başladığı ifade edilmektedir. [[Orhan Gökdemir]]'e göre tek tanrılı dinlere gidiş bir dinde sadeleşme ve devrim hareketidir. Bu devrim eski dini anlayışları dümdüz ederek yıkar. Ancak başlangıçta görülen hızlı bir yıkım sonrasında devrim yavaşlar ve eski pagan inançlar yeni kimliklere bürünerek yeniden ortaya çıkarlar. Musevilik, İsevilik ve Muhammedilik kurucuları kadar bu karşılaşmanın da ürünü olan dinlerdir.<ref>Orhan Gökdemir, Din ve Devrim s 25-32</ref> Tek tanrılı dinlerde eski ilahların bir kısmı melek, cin, şeytan, aziz ve peygamberlere dönüştürülmüşlerdir. Yeniden kurgulanan mitolojik anlatımlarda [[Sümer]]lilerin eski tanrılarının tek tanrılı dinlerde [[Hızır]], [[İlyas]] gibi peygamberlere ya da azizlere, velilere ve hatta [[melek]]lere, cinlere dönüştüğü görülebilmektedir.<ref name="sabitfikir.com">http://www.sabitfikir.com/fikrisabit/dunyanin-tek-ve-en-buyuk-hikayesinin-kesfedilisi</ref> [[Allah'ın isimleri]]nden bir kısmı da [[Arap mitolojisi|Arap ve ortadoğu mitolojilerinde]] eski ilahlara verilen isimlerle ortak kök isimlerden oluşur.<ref>http://www.turuz.info/Dil/0184-Sumerle%20turkler-muezziz%20ilmiye%20chigh%20(51d)(2.212KB).pdf</ref><ref>http://dergipark.ulakbim.gov.tr/daad/article/view/5000077223/5000071261</ref>

İskoç bilim adamı [[David Hume]]: “tarihin ne kadar gerisine gidersek gidelim, insanlığın [[Çoktanrıcılık|çoktanrıcılığa]] o denli dalmış olduğunu görürüz” der. Ona göre, daha yetkin bir dinden ne bir iz ne de bir belirti vardır.<ref name=karatas>< /ref>

[[Antropoloji]]'nin kurucusu kabul edilen ve [[animizm]]in isim babası olan [[Edward Burnett Tylor]]; ruhi varlıklara inanış olarak tanımladığı animizmin, insanlığın ilk dini olduğunu varsayar. Ona göre bu inanış tüm ilkel ırklarda görülür.<ref name=karatas>[http://media.turuz.com/users/bey-1395/0876-Max_Muller-Hayati-Eserleri_Ve_Dinler_Tarixindeki_Yeri-Ibrahim_Ethem_Qaradash-2006-216s.pdf|Max Müller; Hayatı, Eserleri ve Dinler Tarihindeki Yeri, Dokuz Eylül Üni., Doktora Tezi, İbrahim E. Karataş] </ref> Comte’un "fetişizm, politeizm ve monoteizm" diye sunduğu sınıflandırmayı o, “animizm A, animizm B ve [[monoteizm]]” diye sunar.

İngiliz filozof ve sosyolog [[Herbert Spencer]]; Dinin kökeninin [[atalara tapınma]] ile başladığı fikrini ileri sürmektedir. Spencer, dinle ilgili görüşlerini First Principles (İlk İlkeler) (1862) ve The Principles of Sociology (Sosyolojinin İlkeleri) (1877 ve 1885) adlı eserinde dile getirmiştir. <ref name=karatas>< /ref>

İskoç etnolog John Ferguson Mc Lennan (1827–1881) ise; dinlerin ilk safhasının [[totemizm]] olduğunu iddia etmiştir. Ona göre, ilkel insan hayvanlara, bitkilere ve tabii nesnelere canlılık ve kişilik atfettikten sonra her kabile saygı objesi olarak bunlardan birisini seçmiştir.<ref name=karatas>< /ref>

Bu görüşlerden yola çıkan Durkheim’e göre ilk din [[totemizm]]dir.<ref name=karatas>< /ref>

Dinin kökenini totemciliğe bağlayan bir başka ilim adamı da [[Sigmund Freud]]’dür. Dine psikoanalitik bir yöntemle yaklaşan Freud’e göre din, bir yanılsamadan ibarettir ve onu doğuran da sürekliliğini sağlayan da suçluluk duygusudur. Freud, bireyin küçük yaşlarda yaşadığı bazı travmaların, uzun bir uyuklama devresinden (latens devresi) sonra buluğ çağı ve ileriki yaşlarda, tekrar gün yüzüne nevrozlarla çıkmasına benzer bir sendromun soy yaşamında da olabileceğini belirtir. Buna göre mesela, geçmişte yaşanmış cinsel şiddetle de ilgili bir travmatik olay, ileride dini doğurmuş olabilir.<ref name=karatasfreud>[http://media.turuz.com/users/bey-1395/0876-Max_Muller-Hayati-Eserleri_Ve_Dinler_Tarixindeki_Yeri-Ibrahim_Ethem_Qaradash-2006-216s.pdf|Max Müller; Hayatı, Eserleri ve Dinler Tarihindeki Yeri, Dokuz Eylül Üni., Doktora Tezi, İbrahim E. Karataş, sayfa 97] </ref>

[[Max Müller]]'in savunduğu görüşe göre ise; tek bir başlangıçtan ziyade, farklı yollar ve görünümlerde ortaya çıkan hallerle evrimleşerek ilerleyen bir süreç olduğunu kabul eder. Bu sürecin doğayı tanıma maksadıyla farklı basamaklarla başladığını; insanın kendini aşan durumları ister ruh, ister doğa, ister atalara tapınma, isterse tabiat güçleri/tanrıları fikrinden gelerek kavramaya çalışsın, sonraki safhanın tabii gözlem yoluyla yüce tanrı fikrine ulaşılacağını iddia etmiştir<ref name=karatas>< /ref>.

Günümüz tek tanrılı dinlerindeki birçok kavram ve uygulamanın kaynağı [[Sümer mitolojisi|sümer mitolojileri]]nde görülmektedir; Tek tanrılı dinlerdeki kadınların [[başörtüsü]] adetinin [[İnanna]] için yapılan tapınaklardaki tapınak fahişelerinin takmasından gelmesi; [[Meryem]]’e Madonna, yani bizim büyük hanımefendimiz denmesinin kökeninde yine İnanna’ya sesleniş şeklinin olması; [[İsa]]’nın 25 aralıktaki doğumu; Sümerlilerin eski tanrılarının tek tanrılı dinlerde [[Hızır]], [[İlyas]] gibi peygamberlere ya da azizlere, velilere ve hatta meleklere, cinlere dönüşmesi; Sümer’de tarlaya benzetilen kadınların [[Tevrat]]’ta ve [[Kuran]]’da da aynı benzetmeyle tanımlanmaları, Sümerliler’in kırmızı rahiplerinin tapınağa gelen insanlara Hıristiyanlıktakine benzer şekilde günah çıkarma seansları uygulamaları… vd.<ref>http://www. name="sabitfikir.com"/fikrisabit/dunyanin-tek-ve-en-buyuk-hikayesinin-kesfedilisi</ref>

İlkel tek tanrıcılık tanımını yaparak teorileştiren [[Wilhelm Schmidt]], yaşadığı dönemde; natüralizm ([[Max Müller]]), fetişizm (Charles de Brosses, Auguste Comte, John Lubock), atalar kültü ([[Herbert Spencer]]), animizm (Edward B. Tylor), totemizm (W. Robertson Smith, [[Sigmund Freud]], [[Emile Durkheim]]), büyücülük (J. G. Frazer, J. H. King) vs. gibi din alanında hakim olan teorileri reddetmiş ve bunların dinin başlangıcını ve en eski dinî tecrübeyi yansıtmadığını savunmuştur. <ref>http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/37/1146/13442.pdf Ankara Üniversitesi İ.F. Dergisi, 'Monoteizm ve Yüce Varlık ... Tartışması', Adıbelli Ramazan, syf. 125, II. paragraf</ref> [[Wilhelm Schmidt]] tek tanrıcı fikrin çok tanrıcılık öncesinde de mevcut bulunması gerektiğini belirtmiştir. 1912 tarihinde ilk kez yayımladığı "Tanrı Fikrinin Kaynağı" adlı eserinde; 'Yüce ve merhamet sahibi olan' kavramının, kimi ilkel toplumlarda görüldüğünü ve bu tek yüce ekolünün, çok tanrılı sistemlerden önce görülen 'Primitif Monoteizm' olarak tanımlamak gerektiğini iddia etmiştir. Dolayısıyla monoteizmin öncülü olarak iddia edilen, fetişzm veya animizm evrelerinden de önce primitif monoteizm'in olması gerektiğini belirmiştir. <ref>http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/37/1146/13442.pdf Ankara Üniversitesi İ.F. Dergisi, 'Monoteizm ve Yüce Varlık ... Tartışması', Adıbelli Ramazan, syf. 127,128</ref>