Vikipedi

Kürt dilleri: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
(Tüm bekleyen değişiklikleri göster)
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
War BOTAN (mesaj | katkılar)
2 değişiklik
Neribij (mesaj | katkılar)
2.246 değişiklik
→‎Lehçeler: Bilgiler farklı başlıklar içinde düzenlendi ve ayrıntılar ana maddelere yönlendirildi. Ayrıca kaynaksız bilgiler kaynaklandırıldı.
53. satır:
 
== Lehçeler ==
Kürtçenin genel olarak kabul gören dört lehçesi vardır: Kurmanci, Sorani, nispeten az sayıda kişi tarafından konuşulan bir güney lehçesi ve Leki ve Kelhuri<ref>https://www.ethnologue.com/subgroups/kurdish-0</ref><ref>http://www.zazaki.net/haber/zazaca-kurtcenin-bir-lehcesidir-721.htm</ref>. [[Zazaca]] (Zazaki)&nbsp;dave [[Goranice|Gorani]] (Hewrami) de bazı dilbilimciler tarafından Kürtçenin birbirer lehçesi olarak değerlendirilmektedir.<ref Zazalarınname="Ayubi-Smirnova">Ayyoubi, kendiKerim dilleriniRakhmanovich isimlendirmelerinin de& bundaSmirnova, etkisiIraida vardır.Anatolʹevna Ayrica/ EvliyaEd. Çelebi'nin SeyahatnamesindeYusupova, BingölZare KürtlerindenAliyevna söz(1998), edilirken Zazaki lehçesini konuşan Kürtler diye bahseder.<ref>[http://www.zazakiglottolog.netorg/yaziresource/kimligimiz-ve-dilimizin-tanimlanmasi-bize-aittir-266reference/id/94341.htm</ref>xhtml Zazaca''The dilbilimindezaza [[Hint-Avrupadialect dilof ailesi]]ninthe [[Hint-İranKurdish dilleri|Hint-İran]]Language ana(Dersim)'', grubununMoscow: [[İranCenter dilleri|İran]]for kolunaKurdish aitStudies, olarak102 sınıflandırılırsayfa.<ref>] ([http://zazakiiling.despb.ru/deutschgrammatikon/aufsaezte/kausen-Zazasmirn_98_ogl.pdfhtml?language=en ProfИ.А.Смирнова, DrК.Р.Эйюби. ErnstКурдский Kausen,диалект заза Zaza]</ref>Отв. [[İranред. dilleri|İranЗ. grubu]]nunА. içindeЮсупова. [[KuzeybatıМ.: İranЦентр dilleri|Kuzeybatı dalı]]naкурдских hesaplanırисследований, burada1998. [[Gorani]102 с.]), diliyles. beraber94: "In this work ("introduction") the ivalidness of an approach to [[Zaza-Gorani]] olarakdialect adlandırılanas jenetikto grubunuthe oluştururindependent language (as it represented in some works) is shown, and its Kurdish nature is proved ("Conclusion")."</ref><ref name=":0">Yusupova Z. A; ''The Gorani Dialect of Kurdish as Represented in the Literary Monuments from the 18th to 19th Centuries'' [[http://www.ethnologueorientalstudies.comru/show_languageeng/images/pdf/b_yusupova_1998.asp?code=diqpdf Ethnologue.comКурдский -диалект Zaza-Goraniгорани grubuпо литературным памятникам XVIII—XIX вв.]]</ref><ref>http://multitree.org/codes/zago St Petersburg, Nauka Publishers 1998.</ref>
 
Alman dil bilimcisi [[Jost Gippert]]<ref>[http://www.zazaki.de/turkce/irani_diller_gippertlecoq.htm Jost Gippert ve LeCoq'un İrani dillerini sınıflandırması]</ref> ve LeCoq [[Beluci|Beluçça]] ve [[Sengserce]]yi de aynı alt gruba sayar ve bu gruba tarihi [[Hyrkania]] bölgesini anımsatan ''Hyrkan dilleri'' (Gurgan, Cürcan) grubunu adını verir.
<ref>{{Web kaynağı | başlık = İran Dilleri | url = http://zazaki.de/turkce/irani_diller_gippertlecoq.htm | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160304130014/http://zazaki.de/turkce/irani_diller_gippertlecoq.htm | arşivtarihi = 4 Mart 2016}}</ref>. Hazar Denizi kıyısındakı konuşulan Kuzeybatı İran dilleri de Zazacaya gramer ve sözcük bakımından büyük bir benzerlik arzeder.
 
Avram Noam Chomsky, Avrupalı öğrencilerin Zazaca üzerine yaptığı bir araştırmada Zazaca için "Müstakil bir dildir" ibaresini kullandı. Noam Chomsky, üniversite öğrencilerinin "Zazaki" konulu araştırma konusunda yapılan çalışmada üniversite öğrencilerinin sorularına cevap verdi. Hazırlanan video içerisinde Zazacanın bir dil olduğu gerçeği bilim adamları ve katılımcılar tarafından sürekli vurgulanırken Dil bilim hususunda büyük otorite olarak nitelendirilen Chomsky'ın Zazacanın ayrı bir dil olduğunu vurgulaması ile noktalanıyor.<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=FYIig6aNSxY Zazacaya Dikkatli Bakış]</ref>
 
=== Kurmanci (Kuzey Kürtçe) ===
Satır 95 ⟶ 90:
{{ana madde|Lekçe}}
 
Güney lehçesine yakınlık arzeder, fakat zamanla Farsçanın etkisi altında kalmıştır. Batı Luristan, İlam ve Hamadan eyaletlerinde: Aliştar, Kuhdaşt, Nurabad-i Dulfan ve Hürremabad'da konuşulur. [[Zend Hanedanı|Zendle]]<nowiki/>r'in kullandiği lehçedir.
 
=== Zazaki ===
{{ana madde|Zazaca}}
 
Zazaca da Kürtçe'nin diğer lehçeleri gibi Kuzeybatı İrani diller grubundadır. Burada [[Goranice|Gorani]] ile beraber [[Zaza-Gorani]] olarak adlandırılan jenetik grubunu oluşturur.<ref>[http://zazaki.de/deutsch/aufsaezte/kausen-Zaza.pdf Prof. Dr. Ernst Kausen, Zaza]</ref><ref>[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=diq Ethnologue.com - Zaza-Gorani grubu]</ref><ref>http://multitree.org/codes/zago</ref> Farklı görüşler olmakla birlikte, kimi dilbilimcilere göre Zazaca Kürtçe'nin bir lehçesidir.<ref name="Muller">Müller, Friedrich (1865) [http://books.google.com.tr/books/about/Beitr%C3%A4ge_zur_Kenntniss_der_neupersische.html?id=T71DAAAAcAAJ&redir_esc=y Beiträge zur Kenntniss der neupersischen Dialekte: Zaza-Dialekt der Kurdensprache] (Aus dem November-Hefte des Jahrganges 1864 der Sitzungsberichte der phil.-hist. Classe der kais. Akademie der Wissenschaften, XLVIII. Bd., besonders abgedruckt) , cîld: 3</ref><ref name="Ayubi-Smirnova" /><ref>[http://lincom-shop.eu/shop/article_ISBN+9783862880157/LWM-479:-Zazaki_Kirmanck%C3%AE-Kurdish.html?pse=apq/ Gülşat Aygen, Zazaki/Kirmanckî Kurdish]</ref> Zazaların kendi dillerini Kırdki/Kırdi veya Kırmancki olarak isimlendirmelerinin de bunda etkisi vardır.<ref>[http://en.calameo.com/read/001695923509c0f9c7096 Malmisanıj, Kırd, Kırmanc, Dımıli veya Zaza Kürtleri, Deng Yayınları, İstanbul 1996]</ref> Ayrıca Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesinde, Bingöl Kürtlerinden söz edilirken, Zazalardan Kürt, Zazacadan da Kürtçe'nin bir lehçesi olarak bahsedilir.<ref>Ercan Çağlayan, “Osmanlı Belgelerinde Zazalar ve Zazaca Üzerine Notlar”, 1.Uluslararası Zaza Dili Sempozyumu (13-14 Mayıs 2011), Bingöl üniversitesi Yayınları, Ankara 2011, s. 274</ref><ref>http://www.zazaki.net/yazi/kimligimiz-ve-dilimizin-tanimlanmasi-bize-aittir-266.htm</ref>
 
=== Gorani (Hewrami) ===
[[Zend Hanedanı|Zendle]]<nowiki/>r'in kullandiği lehçedir.
{{ana madde|Goranice}}[[İran]] - [[Irak]] sınırındaki [[Hawraman Dağları|Hawraman Dağlarında]] konuşulan bu dil, oldukça zengin bir geçmişe sahiptir. Farklı görüşler olmakla birlikte, birçok dilbilimci tarafından Kürtçe'nin lehçeleri arasında sayılmaktadır.<ref name=":0" />
 
== Kürtçe'nin lehçeleri ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Kürt_dilleri" sayfasından alınmıştır