İran İslam Devrimi: Revizyonlar arasındaki fark

[[Dosya:The Shah with Atherton, Sullivan, Vance, Carter and Brzezinski, 1977.jpg|İran Şahı [[Muhammed Rıza Pehlevi]] ABD hükümeti üyeleri: [[Alfred Atherton]], [[William H. Sullivan|William Sullivan]], [[Cyrus Vance]], [[Jimmy Carter]], and [[Zbigniew Brzezinski]] ile görüşürken; 1977. |thumb|left]]

 

 

Devrimin nedenleri arasında Şah yönetiminin halktan destek görmemesi ve son zamanlarda Şah'ın özellikle ABD'li yetkililerle fazlaca içli dışlı olması sayılabilir. Aslında güç düşüncesi ve Cumhuriyet isteyen Mollalar tarafından güce kavuşmak için Devrim isteği eski zamanlardan beri sürüyordu. Ancak kısa süren ikinci monarşi döneminin ardından [[Tebriz]]'den gelen [[Sattar Han]] ve [[Bagir Han]] komutasındaki Kuvayı milli Tahranı ele geçirdikten sonra Cumhuriyet yanlısı mollalar yargılanmış, [[Şeyh Fazlullah Nuri]] idam edilmiş ve Devrimciler böylece bastırılmışlardı. bu baskı şiddetli bir şekilde [[Rıza şah]] döneminde de sürmüş oğlunun döneminde ise daha serbest kalmışlardı. 1902 doğumlu Ayetullah Ruhullah Humeyni, özellikle [[Ak Devrim]]'in ardından kadınlara oy hakkı verilmesiyle beraber ülke içindeki Batı nüfuzunu bahane ederek, Şah'ın politikalarına açıkça karşı çıktı ve İslam'ın uzlaşmaz bir şekilde devlet politikası olması gerektiğini belirtti. 1960'larda sürgüne gönderilen İmam Humeyni önce Türkiye'de, sonra Irak'ta kaldı. 1978'de Saddam Hüseyin Humeyni'yi Irak'tan kovunca ABD tekeliyetinden çekinen Fransa ona sahip çıktı.

 

Humeyni devrimden önce [[Paris]]'te kaldı. 1 Şubat 1979'da İran'a milyonların katıldığı bir karşılamayla dönen Ayetullah Humeyni, Devlet Başkanlığına getirildi ve ömür boyu devletin dini ve siyasi lideri olarak kaldı. Devrim sırasında ilk önce [[liberal]], [[solculuk|sol]] ve Dindar gruplar Şah'ı devirmek için birleşmiş, Şah'ın devrilmesinden sonra ise iktidara yükselen [[Ayetullah Humeyni]], muhalif liderleri ve grupları sindirmiştir. Devrimin oluşum sürecinde rantiyeci devlet modelinin petrol krizleri sonucunda çökmesi etkili olmuştur. Muhammed Rıza Şah'ın İranın gereksinimleriyle örtüşmeyen tarım politikaları kırsaldan Tahran'a göçü hızlandırmış ve büyük kentlerde İslam'a yönelen bir sınıf yaratmıştır. İran Devrimi'nin oluşumunda Amerika'nın İnsan Hakları Politikası ivmeyi arttırıcı bir rol oynamıştır. Aydınlar yayınladıkları açık mektuplarla [[demokratikleşme]] isteklerini belirtirken, ABD'nin de bu süreçte Şah'a baskı yapacağını düşünmekteydiler. Devrim sürecinde farklı gruplar şahı devirme amacıyla birleşmiş, İslamcılar bu süreç içinde güçlenerek İslam Devrimi ve Demokrasi sloganıyla solcu, muhafazakar, aydın grup ve halkı birleştirerek zafere ulaştıkları diğer grupları saf dışı bırakarak sonunda İran'da ki [[Monarşi]]'yi [[İslam Cumhuriyeti]]'ne dönüştürmüşlerdir. Devrim sonucunda İran bayrağından değişmeler olmuş eski Şah yönetimini ve [[Monarşi]]'yi simgeleyen [[Aslan ve Güneş]] amblemi kaldırılmış yerine [[İslam Cumhuriyeti]] amblemi olan "Allah" yazısının logo şekli konmuş ve çeşitli itirazlara neden olmuş ancak varlığını günümüze kadar sürdürmüştür. Devrim zafere ulaştığında 5 yaşında Amerikancı küçük bir kız olan [[Marjane Satrapi]] kendi yaşadıklarını kitabının ardından [[Persepolis (film)]] adlı animasyon filmi olarak beyaz perdeye taşımış ve dünya çapında geniş yankıya neden olmuş Canes Film festivalinde Amerikancı Jüri özel ödülüne layık görülmüştür.<ref>Robin Wright: The Last Great Revolution/ Turmoil and Transformation in İran;2000 ABD, Çeviri: Şeniz Türkömer, Son Büyük Devrim;2001, Doğan Yayıncılık ISBN 975-6612-05-3</ref>

 

== Süreç ==