Bifurkasyon: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok
Değişiklik özeti yok
1. satır:
[[Resim:LogisticMap_BifurcationDiagram.png|300px|thumb|Bifurkasyon diyagramı]]
 
Bifurkasyon (dallanma) ilk [[Henri Poincaré]] tarafından yarattığı bir kavramdır.
 
[[Edward Lorenz]] ile yaklaşık aynı tarihlerde [[W. E. Ricker]] balık üretme çiftliklerindeki [[popülasyon]] düzeyindeki değişimi simüle edebilecek bir denklem takımı arayışına girdi. Ricker, lojistik diferansiyel denklem olarak ta bilinen <math>x_{n+1} = r\cdot x_n\cdot(1 - x_n)</math> denklemini seçti. Bu denklemde, bir sonraki yılın popülasyon miktarı geçen yılın popülasyon miktarı ve popülasyon artış hızına bağlı olarak belirlenmekteydi. Küçük '''r''' değerleri için popülasyon sabit bir sayıda kararlı kalırken, daha büyük '''r''' değerlerindeki davranışı oldukça karmaşık olmaktaydı. Ricker bu konu üzerinde fazla çalışmadı, ancak [[Robert May]] 70'li yılların başında aynı lojistik denklem üzerinde çalışmaya, üstelik de '''r''''nin yüksek değerlerinde neler olduğunu araştırmaya başladı. '''r''' 3'ten daha büyük seçildiğinde popülasyon iki değer arasında salınım yapmaktaydı. '''r''' biraz daha arttırıldığında salınım periyodu 4, 8, 16 gibi katlanarak artmaktaydı. Belirli bir noktadan sonra ise sistemin çıkışı tamamen kaotik bir hal aldı. May, tüm bu sonuçları görerek yorumlayabileceği bir diyagram geliştirdi. Bu diyagrama '''bifurkasyon''' (dallanma) eğrisi denir. Bu noktada May, ne yazık ki çalışmalarını daha ileriye götüremedi, ancak [[James Yorke]] eğriyi doğru yorumlayarak tek boyutlu bir sistemde üç periyotlu bir evrenin bulunması halinde sistemin kaotik bir yapı içerdiğini kanıtladı.
 
[[Epidemiyoloji]]de [[salgın hastalıkları]]n düzenli ya da düzensiz olarak dönemsel yaşandığı bilinir. May, bu salınımlı davranışın nonlineer bir modelle medellenebileceğini düşünmüş ve böyle bir sistem kurmuştur. May, modeli üzerinde bu tür bir sistemin ani [[pertürbasyon]]lara maruz kaldığında neler olabileceğini araştırmıştır. Geleneksel düşünceye göre aşılama kampanyaları sistemi istendiği yönde düzenli bir şekilde değiştirmeliydi. Oysa May, nonlineer bir sistemin genel trendi azalma yönünde olsa bile ara sıra beklenmedik ve yüksek artışlar gösterebileceğini savunmaktaydı. İngiltere'de yapılan [[kızamıkçık]] ile mücadele programının sonuçları May'i doğrular nitelikteydi. Doktorlar hastalıktaki ani artışları aşı kampanyasının başarısızlığı olarak yorumlayıp yeni aşı araştırmaları yapmaktaydılar. May, bu durumun aşıların başarısızlığı değil, sistemin genel karakteri olduğunu göstermiştir.
 
;Kaynak:[http://www.yildiz.edu.tr/~bbolat/kaos_sunum.doc Kaos]
 
{{taslak}}
 
[[Kategori:Dinamik]]
[[Kategori:Matematiksel_analiz]]
 
<!-- interwiki -->
 
[[de:Logistische Gleichung]]
[[en:Logistic map]]
[[fr:Fonction logistique]]
[[pl:Odwzorowanie logistyczne]]
[[th:แมพลอจิสติก]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Bifurkasyon" sayfasından alınmıştır