Harun Reşid: Revizyonlar arasındaki fark

Harun Reşid ve halifelik döneminde kendi hayatı ve saray hayatı hakkında birçok söylentiler, hikâyeler ve masallar yazıya kaydedilmiş ve bunlar popüler halk arasında yaygınca söylenip zamanımıza gelmiştir. Bunlardan bazıları gerçek olmalarına rağmen büyük bir kısmı dabazılarının temelinde bazı gerçekler yatmakla beraber büyük ölçekte hayal mahsulleridir.

Harun Reşid [[İran]]'da [[Rey]] şehrinde 763'de doğmuştur. 775-785 döneminde üçüncü AbbasilerAbbasi halifesi olarak hüküm süren babası [[Mehdi (Abbasi)|Mehdi]]'nin üçüncü oğludur. Annesi [[Hayzuran]] adında [[Yemen]] asıllı bir cariyedir. Fakat annesi, çok güçlü karakteri ile kocasının ve sonra oğullarının halifelik yapma dönemlerinde Abbasi devletidevlet politikasınapolitikasında büyük etkisi olmuştur. Annesi ve babasının en çok sevdikleri oğulları olan Harun'un çocukluğu Bağdad'data ki Abbasi sarayında büyük bir lüks içinde Abbasi sarayında geçmiştir. Hocası, [[Bermaki]] ailesinin Abbasiler zamanında çok önemli mevkilere geçmesini sağlayan [[Yahya bin Halid]] Bermaki idi. Harun, Yahya bin Halid'in üç oğlu olan Fadıl, Cafer ve Muhammed'in çocukluk arkadaşı idi. Fadıl ile Harun süt kardeşi idiler ve Cafer'de Harun'un çok yakın arkadaşı idi.<ref name="muir">Muir, William (1924), ''''The Caliphate, Its Rise, Decline and Fall'' [http://www.answering-islam.de/Main/Books/Muir/Caliphate/chap64.htm ]'' Bölüm LXIV s.476 {{en}} (Erişim tarihi: 30</ref>

Harun babası [[Mehdi (Abbasi)|Mehdi]]'nin halifelik döneminde [[Bizans-Abbasiler Savasi (775-783)]] sırasında 781 ve 782'de açılan seferlerde Abbasi ordularına komutakomutanlık etmiştir. 782'deki seferde AbbasilerAbbasi ordusuordusunun büyük kısmı ile [[Boğaziçi]] kıyılarına (Chry [ "Chrysopolis<nowiki>''</nowiki>] (modern [[Üsküdar]])a kadar yetişmiştirgelmiştir. Bu seferde ordusunun Batı Anadolu'ya gönderilen bir kısmı [[Trakya Theması]] askeri valisi olan ''[[Mihail Lachanodrakon]]''{{'}}un komuta ettiği bir Bizans ordusuna karşı yenilgiye uğramıştır. Harun ve komutasındaki ordu ile büyük ganimetle geri dönmekte iken Bizans imparatoru naibi olan [[Atinalı İrini]] temsilcileri ile Abbasilerin lehinde bir barış anlaşması yapılmasını sağlamıştır.

Bundan sonra Harun'a [[Mısır]], [[Suriye]] ve Güney [[Kafkasya]] ve [[Azerbaycan]] eyaletlerinden oluşan BatiBatı bolgelerininbölgelerinin genel valiligivaliliği verilmiştir. Bu genelGenel valilik yapmakta iken en yakin danışmanı ve bu büyük bölgenin igerçekgerçek darecisiidarecisi ise eski hocası olan, Yahya bin Halid Bermaki olmuştur.

Babası 784'de öldükten sonra halifelik, ağabeyi olan Hadi'ye geçmiştir. Hadi ile Harun'un iyi geçinemedikleri bildirilir. Örneğin babalarının halifeliği sırasında iki kardeşin [[Dicle]]'yi dar bir köprüden geçmeleri gerekince Hadi'nin yaveri olan emir, Harun'un ilk olarak geçmesini önlemek için "Veliahtın senden önce geçmesini bekle" diye Harun'a sert bir emir vermiş; Harun "Başüstüne Emiremir senin" diye yanıt vermiş ama Halife olduktan sonra bu yaveri idam ettirmiştir.<ref name="muir"/>

Hadi, kendi öldükten sonra halifeliğin kardeşi Harun'a değil de kendi genç oğluna geçmesi için istişarelere geçti.<ref>Bu uğraşında babası Mehdi'nin önce kardeşi İsa'yı vâris ve ve veliaht olarak kabul etmesi; ama sonradan bu sözünden dönmesi ve Hadi'yi vâris olarak kabul etmesi durumuna çok benzemektedir.</ref> Bağdad'dakitaki bütün AbbasıAbbasi bürokratları, zamanının halifesine Hadi'ye dalkavukluk etmeleri nedeniyle, kabule hazır olduklarını bildirmişlerdir. Fakat Bermakiler Harun'un veliahtlıktan atılmasını kabul etmediler. Başvezir olan Yahya Bermaki Halife Hadi'ye bu kararın akla uygun olmadığını ve ortaya fitne çıkarabileceğini söyleyerek onu uyardı. Hadi bir müddet düşüncedendüşündükten sonra bu konuda kendininkendisinin doğruhaklı olduğunu telkin eden bürokratlara uyarak küçük oğlunu vârisi olarak ilan etmiştir. Kendini uyaran Yahya Bermaki'yi de hapse attırmıştiırattırmıştır. Bu haberi alan Harun, AbbasilerAbbasi Batıdevleti batı eyaletleri genel valiliği idari görevlerinigörevini bırakarak yarı emekli bir hayat yaşamaya koyulmuşturyaşamayabaşlamıştır.

Fakat Hadi ancak 784-786 döneminde halifelik yapmıştır. 786da786'da [[Musul]] civarında bir kırsalbağ köşküdeköşkünde iken hastalanmış ve ölmüştür. Bu beklenmedik ölümün üzerine çeşitli söylentiler çıkmıştır.<ref name="muirek">Teyit edilmesi imkânsiz ama zamanında yazılmış bir söylentiye göre Hadi ve Harun'un annesi olan Hayzuran önce Arap eyaletlerinin valilerini Harun'un vâris olmasını kabul ettirmiş ve sonra da Hadi'nin bir cariyesini bularak oğlu Hadi'nin uykusunda öldürülmesini sağlamıştır.</ref>

Önceki halife ve Harun Reşid'in ağabeyi olan [[Hadi (Abbasi)|Hadi]], halefi olarak oğlu Cafer'in veliahdlığını ilan etmiştietmiş ve bunu Harun ResidReşid'e kabul ettirip onun AbbasilerAbbasi Batidevleti batı eyaletleri genel valiliğinden ayrılıp bir köşke çekilmesineayrılmasına neden olmuştu. Harun Reşid, ağabeyinin 786'da Harunölümünden Reşidsonra halifeliğe gelir gelmez, yeğeni Cafer'i kendisine biat etmeye zorlamıştırzorlamış ve oğlu Memun'u veliaht şehzade olarak kabultayin etmiştir.

Tahta geçtiği gün, bir Fars kölesi olan cariyesi Meracil'den olma ilk oğlu [[Memun|Abdullah]] doğdudünyaya gelmiştir. Halife Reşid bu doğumu iyi bir işaret olarak nitelendirdi.nitelendirerek Bir süre sonra hanımlarından Zübeyde Bint Cafer'den ikinci oğlu [[Emin (Abbasi)|Muhammed El-Emin]] dünyaya geldi. Harun ilk başta oğlu Abdullah'a, El-Memun lakabını vererekvermiş ve oğlu Memun'u veliaht şehzade olarak kabulilan etmiştir. veBunun böylecesonucunda kardesikardeşi Hadi'nin oğlu Cafer sanki sahnedensiyaset sahnesinden çekilmiştir. Bir süre sonra hanımlarından Zübeyde Bint Cafer'den ikinci oğlu [[Emin (Abbasi)|Muhammed El-Emin]] doğmuştur. Fakat Memun'un annesiannesinin bir cariye iken, Emin'in annesiannesinin (Zübeyde'nin bir) Farsli asilzade asillikızı olması dolayısıyledolayısıyla ve bu nedenle bundan annesi ve yandaşlarının hoşnutsuzluğuylahoşnut karşılaşınca,olmaması sebebi ile fikrini değiştirerek 802'de henüz beş yaşını tamamlamamış olduğu haldeolan El-Emin'i veliaht tayin etti. Daha sonra iki oğlu arasında şöyle bir paylaşım yaptı: Emin, veliahd olarak İmparatorluğun batısına ([[Irak]] ve [[Suriye]]) genel vali olarak hükmedecek, Memun ise tertipte ikinci sırada gelerek AbbasilerAbbasi ülkesinin doğusuna ([[Horasan]])'a genel vali olacaktı.

[[Zübeyde bint Cafer]] Harun ResidReşid'le 781 yılında evlendi. Zamanının politik alanda en güçlü kadını olarak unün yaptı. Zübeyde, halife [[Mansur(Abbasi)|Mansur]]'un torunu ve Harun ResidReşid'in kuzeni idi. <!--Halife [[Memun]] halifelik doneminde [[831]]de olmustur.-->

[[8. İmam Ali Er-Rıza]] Hicri 148 yılının Zilkade ayının 11. günü Medine'de Imamİmam Musa al-Kazim'ın (İslam'ın yedinci İmam'ı) evinde dahadoğmuştur. sonra imamlığıİmamlığı babasından devralacakdevralmıştır. olan bir erkek çocuk dünyaya geldi. <!--Halife [[Memun]] halifelik doneminde [[831]]de olmustur.-->

Harun Reşid'in onbiri cariyelerden olan, onüçon üç oğlu ve dört kızı bulunmaktaydıı <ref>Tabari</ref>. Tabari bunlardan şunların adını vermektedir:

* 786: 14 Eylül'de Harun'un ağabeyi olan Halife [[Hadi]]'nin Musul'da gizemli bir şekilde ölmesi. Bu ölüme anneleri Hayzuran'ın neden olduğu söylentilerinin yayılması. Harun'un halifelik tahtına geçmesi. Yahya Bermaki'nin Başvezir olarak atanması. Annesi Hayruzan'ın devlet politikasınapolitikasında etkili olması.

* 796: Harun'un halifelik ikematgahının ve devlet bürokrasisinin Bağdad'dan ayrılıpalıp, Rakka şehrine yerleşmesini sağlamasıyerleştirmesi.

* 799: Harun'un Sindi bin Sahik adlı bir suikastçıya verdiği emirle, dört yıldır tutuklu bulunan Şiilerin 7inci7'inci İmamı olan Musa el-Kazım'ı tutuklu bulunduğu hapisanedehapishanede zehirletip öldürtmesi.

* 800: Harun'un "İbrahim bin Aglebi"yi Tunus'a vali olarak ataması. Merkezî devlete gayet büyük hasılalarkazançlar sağlaması karşılığı onu Tunus'da yarı-özerk hükümdar olarak kabul etmesi.

* 802: Harun [[Şarlman]]'a bir diplomatik hediye olarak iki tane beyaz [[albinofil]], beyaz ([[filalbino]] hediye olarak) göndermesi.

* 803: Harun'un Arap orduları Bizans İmparatoru [[I. Nikeforos]]'u "Krasos Savaşı"'nda yenilgiye uğratması.

* 805: Harun'un Arap donanması ile ordusunun Kıbrıs'a çıkıp adayı işgal etmeleretmeleri.

* 809: KıbrisKıbrıs'data isyan eden "Abdurrahman ad-Dakil"'e karşı 5donanma ve donanma-ordu karışığıile 5 sefer tertip edilmesi. [[Mescid-i Nebevi]]'de namaz kılmakta iken suikastçı "Ali an-Zabun" tarafından hücuma uğrayıp gözlerinden yara alması. 30 Kasım'da, bu suikasttan bir gungün sonra, yaraları dolayısıyla ölmesi.