Yunan İç Savaşı: Revizyonlar arasındaki fark

Osmanlı Devleti’nden bağımsızlığını kazandıktan sonra Yunanistan’da anayasal monarşi kuruldu ve bu ülke, [[II. Dünya Savaşı’naSavaşı]]’na kadar sürekli bir [[devrim]] ve [[karşı devrim]] süreci içine girdi.

1924-1935 yılları arasında Yunanistan cumhuriyet rejimi ile yönetildi. Karışıklıkların giderilememesi üzerine 1935 yılında bir [[plebisit]] yapıldı ve Yunanistan’da yeniden anayasal[[Anayasal monarşiMonarşi]] kuruldu.

1936 yılında Yunan Kralı, [[İoannis Metaksas]]’ı başbakanlığaBaşbakanlığa getirdi. Metaxas, başbakanlığaBaşbakanlığa gelir gelmez parlamentoyu feshetti ve 1938’de ömür boyu başbakanBaşbakan ilan edildi. Metaxas, 1941’deki ölümüne kadar ülkeyi faşist özellikler gösteren bir diktatörlükle yönetti. Metaxas kendi yönetimine (Klasik Yunan ve Bizans’tan sonra) “Üçüncü Uygarlık” adını vermiş; koyu bir "kralcı" olarak basını susturmuş, muhalifleri sürgüne göndermiş ve tam bir baskı yönetimi kurmuşsa da, belli bazı reform hareketleri de gerçekleştirmiş ve ülkenin savunmasını güçlendirmiştir.

II. Dünya Savaşı sırasında önce İtalya, ardından da [[Almanya]]’nın işgaline uğrayan [[Yunanistan]]’da Kral [[Londra]]’ya, [[Hükûmet]] ise [[Kahire]]’ye sığındı. Yunan yurtseverler [[II. Dünya Savaşı]] içinde [[Alman işgali]]ne karşı çeşitli direniş örgütleri kurdular. Bunlar arasında öne çıkan “Ulusal Kurtuluş Ordusu” ([[ELAS]]) sol, “Hür Demokratik Yunan Ordusu” (EDES) ise sağ eğilimliydi. Bu iki örgüt Alman işgal ordusuna karşı etkili bir mücadele içine girdi.

[[Josef Stalin]] ile [[Winston Churchill]], Alman yenilgisinden sonra [[Doğu Avrupa]]’nın durumunu [[Moskova]]’da görüşürlerken; Churchill, Yunanistan’ın Britanya etki bölgesi olarak kabul edilmesini önermiş ve Stalin de bunu kabul etmişti. [[Yüzdeler Anlaşması]] olarak bilinen bu uzlaşıdan hemen sonra, savaşın son yılında, Birleşik Krallık Yunanistan’a asker gönderdi. Britanya ordusunu, [[ELAS]] ve EDES Almanları Yunanistan’dan temizlediler. Ancak bu temizlik Yunanistan’a beklenen barış ve huzuru getirmedi ve ülke beş yıl sürecek olan son derece kanlı ve yıkıcı bir iç savaşın içine girdi.

Yunan iç savaşının birinci aşaması [[4 Aralık]] [[1944]] günü başlamıştır. O gün, Britanya işgal makamlarınca telkin edilen ve Yunan Başbakanı tarafından verilen bir ultimatomla, [[ELAS]]’tan silahlarını teslim edip Atina’yı terketmesi istendi. Winston Churchill’in iddialarına göre ELAS, Atina’da terör havası estirmekte ve Moskova tarafından yönetilmekteydi. Yine Churchill’e göre savaş sırasında Almanlardan çok EDES’e karşı savaşmıştı.

Bu iddialara karşın [[ELAS]], aslında, savaştan önce Metaxas’ı devirmek için kurulan ve giderek Nazilere karşı direnişte etkin rol oynayan solcu unsurları içinde barındırmaya başlayan bir örgüttü. 1944 yılının sonunda üye sayısı iki milyona ulaşmıştı. [[ELAS]], Metaxas’ın baş destekçisi Kral George’a da karşıydı. Kısaca, [[ELAS]]’ı harekete geçiren etken, (Churchill’in iddialarının aksine) Moskova değil iç politika kaygılarıydı. Ayrıca, savaş sırasında [[Birleşik Krallık]] Savunma Bakanlığı [[ELAS]]’ı desteklemiş; hatta Churchill, 1944 ilkbaharındakiİlkbaharındaki [[Lübnan Toplantısı]]’nda [[ELAS]] ile EDES’i Nazilere karşı [[Georges Papandreu]]’nun komutası altında işbirliği yapmaya ikna etmişti. (Dolayısıyla, savaş sırasında [[ELAS]]’ın EDES’e karşı savaştığı görüşü doğru kanıtlara dayanmamaktadır.)

[[ELAS]], verilen [[ultimatom]]a uymadı. Uymama gerekçesi olarak [[Birleşik Krallık]]’nin Yunanistan’da Kralı ve krallaKralla birlikte sağcı bir [[diktatör]]ü işbaşına getireceğinden endişe etmesini gösterdi.

Bunun üzerine Atina ve çevresinde başlayan silahlı çatışma üç hafta kadar sürdü. Zaten çok güçlü olmayan ve Sovyetler Birliği tarafından da desteklenmeyen [[ELAS]]’ın siyasi organı [[Ulusal Kurtuluş Cephesi (Yunanistan)|Ulusal Kurtuluş Cephesi]] (EAM) ateşkesi kabul etti. 12 Şubat 1945’te [[EAM]] ile EDES anlaştılar. Bu anlaşmaya göre tüm direniş örgütleri tek bir ordu içinde birleştirilecek, demokratik seçimler yapılacak (31 Mart 1946’da yapıldı ve solcuların seçim boykotu nedeniyle katılım oranı % 50’lerde kaldı) ve II. Dünya Savaşı sırasında Londra’ya kaçan Yunan Kralının Yunanistan’a dönüp dönmemesi konusunda [[referanduma]] başvurulacaktı. (% 90 oy ile Yunanistan’da Krallığın yeniden kurulması kararlaştırıldı. Ancak bu yönde oy verenler arasında komünistlerin güçlenmesinden korkup cumhuriyetçi oldukları halde Kral lehine oy verenler de vardır). Böylece, [[12 Şubat]] [[1945]]’te Yunan İç Savaşı’nın birinci aşaması bitmiş oldu.

Yunan İç Savaşı’nın ikinci aşaması, hükümetinHükümetin kurulması ve Kral’ın Yunanistan’a geri dönmesiyle başlamıştır. Bu aşama, birincisinden nitelik olarak farklıdır çünkü sorunun Birleşmiş Milletler (BM) gündemine taşınması ve Yunanistan’ın üç kuzey komşusunun (Bulgaristan, Yugoslavya ve Arnavutluk) solculara verdiği destekle iç savaş uluslararası bir nitelik kazanmıştır.

[[1946]] yılında Yunanistan’ın kuzeyinde çete savaşları başladı. Önceleri çetecilere karşı bir sempati vardı. Zayıf merkezi hükümetHükümet, ekonomik durumun zayıflığı ve sosyal adaletsizlikler, köylülerin çetecilere yardımını kolaylaştırmıştı. Merkezi hükümetHükümet, dağlık bölgelerde savaşan ve üç komünist devletten yardım alan çetecilerle mücadelede yetersiz kalıyordu. Bu arada BM, kendisine bağlı bir Araştırma Komisyonu tarafından bölgede yapılan inceleme sonucunda, çetecilere kuzeyden yardım geldiğini açıkladı. Çeteciler ise sadece eğitim ve yaralıların tedavisi gibi nedenlerle Arnavutluk ve Bulgaristan topraklarını kullandıklarını iddia etmekte ve kullandıkları silahların Alman ve İtalyanlardan geriye kaldığını dile getirirmekteydilergetirmekteydiler.

Çetecilerin önderi konumundaki [[Markos Vafiadis|General Markos]], [[24 Aralık]] [[1947]]’de “Geçici Demokratik Yunan Hükûmeti” adı altında bir hükümetHükümet kurdu ve 10 maddelik bir program ilan etti. Bu programda Sovyetler Birliği ve üç Balkan ülkesi ([[Bulgaristan]], [[Yugoslavya]] ve [[Arnavutluk]]) ile yakın ilişkiler geniş yer tutmaktaydı. Böylece, Yunanistan’da merkeziMerkezi Hükûmetin kolay kolay başedemeyeceğibaş edemeyeceği bir iç savaş başlamış oldu. Yunan Hükûmeti, sorunu BM gündemine getirmiş ancak çatışmalar [[1950]] yılına kadar devam etmiştir.

İç savaş [[1948]] yılının başlarında sona ermişse de ufak çaplı çatışmalar [[1950]]'ye kadar devam etmiştir. BM'nin ve Merkezi Hükûmet'in, Yunan İç Savaşı'nın sona ermesinde pek etkinliği olduğu söylenemez. İç savaşın bitiş nedenlerinden birincisi, Kominform'dan atılan Yugoslavya'nın çetecilere yaptığı yardımı kesmesi, ikinci nedeni ise ABD tarafından yürürlüğe konan [[Truman Doktrini]]'dir.

Yunanistan iç savaştan sonra iki yıl tam bir siyasi istikrarsızlık içine girdi. Dört yıl içinde (1948-1952) Liberal ve Sosyal Demokratlar’ın üstünlüğünde 13 ayrı hükümetHükümet kuruldu ve düştü.

[[1952]] yılında yapılan yeni anayasaAnayasa, nisbinispi temsil yerine çoğunluk sistemini getirince Yunanistan’ı siyasal iflastan kurtarıp güçlü bir hükümetHükümet kurma iddiasındaki Mareşal [[Papagos]]’un sağ eğilimli Yunan Birliği Partisi hükümetiHükümeti, tek başına ele geçirdi ve bu dönem [[Papagas]]’ın [[1955]] yılındaki ölümüne dek sürdü. Yavaş yavaş siyasi istikrara kavuşmaya başlayan Yunanistan, 1955-[[1963]] yılları arasında [[Constantin Karamanlis]]’in Ulusal Radikal Birliği (ERE) hükümetiHükümeti tarafından yönetilmiştir.