Genetik: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k Düzenleme AWB ile |
|||
28. satır:
Günümüzün bu popüler biliminin babası olarak kabul edilen Mendel, bitkilerde kalıtım özellikleri üzerine ayrıntılı çalışmalar yapmıştır. Mendel [[1856]] yılından itibaren çeşitli [[bezelye]] (''Pisum sativum'') varyetelerine ait tohumları toplamaya ve onları manastır bahçesinde yetiştirerek aralarındaki farkları incelemeye başladı. 10 yıl süren gözlem ve deneylerinin ardından, bu çalışmasının önemli bulgularını “''Versuche Über Pflanzenhybriden''” (“Bitki melezleri üzerinde denemeler”) adlı ünlü inceleme yazısıyla yayımladı ve bu yazıyı 1865’te Brunn Doğa Tarihi Derneğine sundu. Mendel, bezelye bitkilerindeki bazı özelliklerin kalıtımsal tekrarını izlemiş ve bunların matematiksel olarak tanımlanabileceğini göstermiştir.<ref>Mendel, GJ (1866). "''Versuche über Pflanzen-Hybriden'']". Verhandlungen des naturforschenden Vereins Brünn 4: 3–47. (in English in 1901, J. R. Hortic. Soc. 26: 1–32) [http://www.mendelweb.org/Mendel.html English translation available online]</ref> Mendel'in çalışması kalıtımın edinilmiş değil, tanecikli olduğunu ve pek çok özelliğin kalıtımının basit kural ve orantılar ile açıklanabileceğini öne sürmüştür.
O tarihlerde [[DNA]], [[kromozom]], [[mayoz]] bölünme gibi kavramların henüz ortaya konmamış olduğu ve bilinmediği göz önüne alınırsa, Mendel’in
Mendel'in ölümünden sonra gelen 1890'lara kadar, onun çalışmasının önemi geniş çaplı olarak anlaşılamadı. O dönemde benzer problemler üzerinde çalışan başka bilimciler onun çalışmalarını tekrar keşfettiler. Ölümünden 16 yıl sonra Hollanda’da Hugo De Vries, Almanya’da Correns ve Avusturya’da E. Von Tschermak adlı üç [[biyolog]], çeşitli bitki türlerinde, birbirlerinden habersiz yaptıkları araştırmalarda, Mendel yasalarının geçerliliğini gösterdiler ve tüm sonuçları "Mendel yasaları" adı altında toparladılar. Mendel'in çalışması aynı zamanda, kalıtım çalışmalarında [[istatistik]] yönteminin kullanımını önermekteydi.<ref>{{Web kaynağı | url = http://web.archive.org/web/20080117233318/http://mendel.imp.ac.at/mendeljsp/biography/biography.jsp | başlık = Gregor Mendel The Beginning of Biomathematics | erişimtarihi = 21-12-2008 | arşivengelli = evet}}.{{Web kaynağı | url = http://www.biology.ewu.edu/aHerr/Genetics/Bio310/Pages/ch3pages/ch3page.html | başlık = Mendel's Methods and Statistics | erişimtarihi = 21-12-2008 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150311193751/http://www.biology.ewu.edu:80/aHerr/Genetics/Bio310/Pages/ch3pages/ch3page.html | arşivtarihi = 11 Mart 2015}}.{{Web kaynağı | url = http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:L607ZQc9SK4J:www.math.ucsd.edu/~gptesler/283/links.html+Mendel+statistic+method&hl=tr&ct=clnk&cd=31&gl=tr | başlık = Statistical methods in Bioinformatics | erişimtarihi = 21-12-2008 | arşivengelli = evet}}.{{Web kaynağı | url = http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:5O0pYT-eq8MJ:nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1933/press.html+Mendel+statistic+method&hl=tr&ct=clnk&cd=22&gl=tr | başlık = Physiology or Medicine 1933 | erişimtarihi = 21-12-2008 | arşivengelli = evet}}.{{Web kaynağı | url = http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:Ikwww8PbcMQJ:www.mendel-museum.org/eng/1online/room2.htm+Mendel+statistic+method&hl=tr&ct=clnk&cd=25&gl=tr | başlık = The Mathematics of Inheritance | erişimtarihi = 21-12-2008 | arşivengelli = evet}}</ref>
54. satır:
En temel düzeyde, organizmalardaki kalıtım, günümüzde [[gen]]ler adını verdiğimiz ayrık özellikler aracılığıyla meydana gelir.<ref>Griffiths et al. (2000), [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/bv.fcgi?rid=iga.section.199 Chapter 2 (Patterns of Inheritance): Introduction]</ref> (Bir özelliğin büyüklüğü iki, veya birkaç değer etrafında toplanmışsa bu özellik ''ayrıktır''; eğer sürekli bir değerler dağılımı gösteriyorsa, ''süreklidir'') Bu konuda gözlemde bulunan ilk kişi, [[bezelye]] bitkisi de kalıtımsal özelliklerinin ayrışımı üzerinde çalışmış [[Gregor Mendel]] olmuştur.<ref>Mendel, GJ (1866). "''Versuche über Pflanzen-Hybriden''". Verhandlungen des naturforschenden Vereins Brünn 4: 3–47. (in English in 1901, J. R. Hortic. Soc. 26: 1–32) [http://www.mendelweb.org/Mendel.html English translation available online]</ref><ref>Griffiths et al. (2000), [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/bv.fcgi?rid=iga.section.200 Chapter 2 (Patterns of Inheritance): Mendel's experiments]</ref> Çiçek rengi üzerine yaptığı araştırmalarda, Mendel her bir çiçeğin ya mor ya beyaz olduğunu, ara bir renk olmadığını gözlemledi. Aynı genin farklı, birbirinden ayrık versiyonları [[alel]] olarak adlandırılır.
Mendel farklı bitki çeşitlerinin her birinden tohumlar toplayarak bahçesinde ekti. Bezelye bitkilerini düzenli “tozlaşma”lara tabi tutan Mendel, bunlarda 7 özelliğin değişmediğini keşfetti ve bezelyelerdeki bu 7 özelliğin (tanelerin biçimi, rengi, bitkilerin boyu vs.) dölden döle nasıl aktarıldığını gözlemledi. Her dölde elde ettiği bireyleri, birbirlerine ve ebeveynine benzeyip benzemediklerine göre ayrıma tâbi tuttu. Böylece özellikleri farklı 7 saf döl elde etti. Bunlarla yaptığı çaprazlamalarda<ref>[http://video.google.com/videoplay?docid=8343856530057432062 Çaprazlama (cross-breed, cross-breeding, cross-fertilize)]. Ayrıca bkz. [[Monohibrit çaprazlama]]</ref> bazı belirli özelliklerin değişmediğini saptadı. Bu özelliklerin her birine “saf özellik” adını verdi. İki eş "saf özellik" [[:wikt:çaprazlamak|çaprazlandığında]],
[[Dosya:Coquina variation3.jpg|thumb|150px|[[Yumuşakçalar]] türünün (''Donax variabilis'') üyeleri, farklı renkleri ve motifleri içeren fenotiplere sahip olabilirler.]]
107. satır:
Hücreler bölündüğünde, onların tüm [[genom]]u kopyalanır ve her yavru hücre onun bir kopyasını miras alır (kalıt alır). [[Mitoz]] adı verilen bu süreç, en sade üreme biçimi olup, “[[eşeysiz üreme]]”nin temelidir. Eşeysiz üreme, bazı çok hücreli organizmalarda da, anne veya babadan birinin genomunu miras alan bir yavru (döl) üremesini sağlayacak şekilde, oluşabilir. Genetik olarak, ebeveyninin tıpkısı olan döllere [[Klonlama|klon]] denir.
[[Ökaryot]]ik organizmalarda ise genellikle “eşeyli üreme” olur. [[Eşeyli üreme]]de ebeveynlerin her ikisinden gelen kalıtımsal materyelin karışımını içeren bir döl üretilir. Eşeyli üreme sürecinde, [[haploit]] ve [[diploit]] hücre tipleri arasında almaşık bir sıralama olur.<ref name="ref268" /> Haploit hücreler birbirleriyle kaynaşarak genetik materyelleri birleştirir ve çift kromozomlu bir diploit hücre yaratırlar. Diploit organizmalar , [[DNA ikileşmesi]] olmadan bölünerek haploit hücreler meydana getirirler. Bu yolla meydana gelen yavru haploit hücreler her kromozom çiftinden birini ya da diğerini rastlantısal olarak kalıt (miras) almışlardır. Hayvan ve bitkilerin çoğu, yaşamlarının hemen tamamını diploit olarak geçirirler, haploit biçimleri
[[Bakteri]]ler eşeyli üremenin bu haploit/diploit yöntemini kullanmasalar da, yeni kalıtımsal enformasyonun edinilmesinde birçok yöntem kullanırlar. Örneğin, bazı bakteriler [[konjugasyon]] denilen yolla, dairesel bir DNA parçasını bir bakteriden diğerine aktarırlar.<ref>Griffiths et al. (2000), [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/bv.fcgi?rid=iga.section.1304 Chapter 7 (Gene Transfer in Bacteria and Their Viruses): Bacterial conjugation]</ref> Bakteriler aynı zamanda, çevrelerinde bulunan DNA parçalarını alıp genomlarına dahil edebilirler ki, bu fenomen, [[transformasyon]] olarak bilinir.<ref>Griffiths et al. (2000), [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/bv.fcgi?rid=iga.section.1343 Chapter 7 (Gene Transfer in Bacteria and Their Viruses): Bacterial transformation]</ref> Bu süreçler sonucunda “[[yatay gen aktarımı]]” denen, birbiriyle ilişkisiz organizmalar arasında kalıtımsal enformasyon parçalarının nakli meydana gelir.
| |||