|
== Yaşamı ==
[[1879]] yılında [[İstanbul]]'da doğdu. Annesi [[Osmanlı]] padişahı [[AbdülmecitAbdülmecid]]'in kızı ve [[II. AbdülhamitAbdülhamid]]'in üvey kızkardeşi [[Seniha Sultan]], babası ise Kaptan-ı Derya [[Damat Gürcü Halil Rifat Paşa]]'nın oğlu [[Damat Mahmud Celaleddin Paşa (1853–1903)|Damat Mahmud Celalettin Paşa]]'ydı. Hanedanla anne tarafından gelen bağından ötürü bir “''sultanzâde''” idi ancak “''prens''” ünvanını kullanmıştır<ref name=murat/>.
Dönemin önde gelen entelektüellerinden evde özel eğitim gördü ve bir batılı gibi yetiştirildi. Sarayın damadı ve padişah II. Abdülhamit’inAbdülhamid’in yakın arkadaşı olan babası, Adalet Bakanı olduğu sırada Çırağan Baskını’na adı karıştığı gerekçesiyle görevden alınınca yalısında gözaltında bulunduğu süre boyunca oğulları Sabahattin ve Lütfullah Efendilerin eğitimi ile ilgilenmişti. SabahattinSabahaddin Efendi, doğa bilimlerine büyük ilgi gösterdi ve Fransızca’yı çok iyi düzeyde öğrendi.
=== Paris’e kaçış ===
Bir suikast girişiminden çekinen babası 1899’da onu ve diğer oğlu Ahmed Lütfullah Bey’i yanına alarak [[Paris]]’e yerleşti. Prens Mehmed Sabahattin, Damad MahmutMahmud Celalettin Paşa nın oğlu olmasının verdiği avantajla Fransa’daki [[Jön Türkler]] arasında hızla yükseldi. Abdülhamit’eAbdülhamid’e karşı Avrupa’da muhalefet edenler arasında bir lider durumuna geldi. Bir ara babası ile birlikte [[Mısır]]’a kaçtı ancak sonra tekrar Paris’e döndü. [[Ecole des Roches]] adlı okulun kurucusu Edmond Demolins ile tanıştı ve onun toplum ve siyaset hakkındaki görüşlerinden etkilendi<ref name=gaziler>[http://www.gazilerdergisi.com/site/arsivicerik/144.htm A. Gönül Palalar, '''Jön Türk Hareketi ve İkinci Meşrutiyet (Emekli Albay Ali İhsan Gürcan ile Söyleşi)''', ''Gaziler Dergisi, Sayı 144'']</ref>. Osmanlı toplumunun ilerleyebilmesi için özel girişim ve yerinden yönetimin gerekliliğine inandı.
=== Birinci Jön Türk Kongresi ===
1900'de "''Umum Osmanlı Vatandaşlara''" hitaplı bir beyanname ile Jön Türkler'in bir kongre düzenlemesi fikrini ortaya attı. Bu ilk girişim gerçekleşmedi ancak 4 Şubat 1902’de Paris’te “''Birinci Osmanlı Liberaller Kongresi''” adıyla bir kongre toplamayı başardı (kongre, sonradan Birinci Jön Türk Kongresi olarak anılmıştır). Kongrede, Jön Türkler arasındaki ideolojik ve siyasi farklar ortaya çıktı. Prens Sabahattin, II. Abdülhamit’inAbdülhamid’in İngilizler yardımıyla düşürülmesi fikrini savundu. Yabancı müdahaleye karşı olan [[AhmetAhmed Rıza]] ve grubuyla fikir ayrılığına düştü. Bir ihtilal sonucu yıkılması istenen AbdülhamitAbdülhamid yönetiminin yerine hangi yönetim modelinin geleceği sorusunu ise Prens SabahattinSabahaddin ve taraftarları “''yerli ve yabancı burjuvazinin işbirliğine dayanan, merkezi olmayan ve bireysel girişimleri destekleyen bir yönetim''”<ref name=vatan/> olarak yanıtlarken, AhmetAhmed Rıza Bey taraftarları "''merkeziyetçi bir Meşrutiyet"''i savunuyordu. Bu bölünmenin, günümüzde Türkiye’de merkez sağ ve merkez solun temelini oluşturduğu kabul edilir<ref name=vatan>[http://www.scribd.com/doc/53457395/2/Geleneksel-Toplum-ve-Modern-Toplum Hakkı Uyar, '''Vatan Cephesi- Türk Siyasal Yaşamında Cepheleşmelere Bir Örnek''', ''Büke Yayınları, İzmir, 2001'']</ref>.
=== Teşebbüs-i Şahsi ve Adem-i Merkeziyet Cemiyeti ===
Prens SabahattinSabahaddin, 1902’de başarısız bir darbe girişimi yaptı. 1906’da [[Teşebbüs-i Şahsi ve Adem-i Merkeziyet Cemiyeti]]'ni kurdu. Cemiyetin yayın organı olarak çalışan “''Terakki''” dergisini yayımlayarak, yönetimde [[Adem-i merkeziyetçilik|adem-i merkeziyet]] ve iktisatta "teşebbüs-i şahsi" ilkelerini savundu. Bu aylık dergi, iki yıl kadar süreyle yayımlandı. Dergide ifade edilen görüşler imparatorluktaki azınlıklar ve tüccarlar arasında taraftar buldu. Derneğin İstanbul, [[İzmir]], [[Alanya]] ve [[Şam]]’da şubeleri açıldı<ref name=murat/>.
=== Osmanlı Ahrar Fırkası ===
Prens Sabahattin, [[İttihat ve Terakki Cemiyeti]] 1908’deki ayaklanmayı hazırlayıp gerçekleştirdikten ve [[II. Meşrutiyet]] ilan edildikten sonra liberal görüşleri savunan Jön Türkler’in kurduğu [[Osmanlı Ahrar Fırkası]]'nı destekledi ve perde arkasından yönetti. 1903’te kaybettiği babasının cenazesini de beraberinde getirerek 1908’de İstanbul’a döndü. Ahrar Fırkası, 1908 seçimlerine katıldı ancak meclise giremedi. Çok geçmeden fırka, [[31 Mart Olayı]] olayında payı olmakla suçlandı ve kapatıldı. Prens SabahattinSabahaddin tutuklandı ancak [[Mahmut Şevket Paşa]] ve Hurşit Paşa’nın aracılığı ile serbest bırakıldı. Daha sonra bu olayla ilişkisi olmak suçuyla gıyabında yargılanıp idama mahkum edilince yeniden yurtdışına kaçtı.
=== Mahmut Şevket Paşa Suikastı ===
1913’te İstanbul’daki Prens SabahattinSabahaddin taraftarları, [[Bâb-ı Âli Baskını]]’nın bir benzerini yaparak hükümeti devirmek ve Prens Sabahattin’iSabahaddin’i lider yapmak üzere plan yaptılar. İlk hareketleri sadrazam [[MahmutMahmud Şevket Paşa]]’nın öldürülmesi olarak kararlaştırıldı. 11 Haziran 1913’te suikast gerçekleştirildi. Ancak suikastçılar yakalanıp idam edildi ve Prens SabahattinSabahaddin Paris’ten kaçmak zorunda kaldı. [[I. Dünya Savaşı]] yıllarında yaşamını Avrupa’nın değişik kentlerinde sürdürdü.
=== Milli Mücadele Yılları ===
Prens Sabahattin, I. Dünya Savaşı yenilgisinden ve İttihat ve Terakki yönetiminin sonrasona ermesinden sonra yurda dönebildi. Türkiye’ye döner dönmez İttihat ve Terakki döneminde yasaklanan "''Türkiye Nasıl Kurtarılabilir?''" adlı eserini yayınladı. Ayrıca çeşitli yazılarıyla Anadolu’daki [[Kurtuluş Savaşı|Milli Mücadele’]]yi destekledi. [[Cumhuriyetin ilanıİlanı]]ndan sonra 1924 yılında hanedan üyelerinin sürgüne gönderilmesine ilişkin kanun gereği ülkeden ayrılmak zorunda kaldı.
=== Ölümü ===
| 