Vikipedi

Kürt edebiyatı: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
II. Niveles (mesaj | katkılar)
29.777 değişiklik
k 46.196.196.255 (mesaj) tarafından yapılan değişiklikler geri alınarak, By erdo can tarafından değiştirilmiş önceki sürüm geri getirildi. (TW)
Değişiklik özeti yok
1. satır:
'''Kürt edebiyatı''', ({{lang-ku|Wêjeya Kurdî}}), [[Kürtçe]] ile yaratılmış sözlü[[söz]]lü ve yazılı[[yazı]]lı [[edebi]] eserleri[[eser]]leri kapsayan [[edebiyat]]. [[İslam]] öncesi [[Kürt]] edebiyatına dair hiçbir bilimsel bulgu ve bilgi yoktur. Kürt anlatılarının büyük bir kısmı sözlü şekilde yayılmış ve bu sözlü edebiyat bugün de sürmektedir. [[20. yüzyıl]]ın başına kadar olan yazılı edebiyat ise [[şiir]] şeklindedir. Nesirin gelişmesi ise daha çok politik ve sosyal gelişmeler sayesinde olmuştur. Kürt edebiyatı [[20. yüzyıl]]'da onyıllar süren sınırlamalar ve yasaklamalarla karşılaşmıştır. Avrupa ülkelerine göçün artmasıyla birlikte yüzü kendi topraklarındaki gelişmelere dönük olan yeni bir tür sürgün edebiyatının da geliştiği görülmektedir.<ref>http://www.nasname.com/a/klasik-kurt-edebiyati</ref>
 
== Edebi türler ==
20. yüzyıla kadar Kürtçe edebiyatı şiire dayanmaktaydı ve diğer [[Müslüman]] halklara benzer şekilde Arap vezin ve ifade biçimlerine bağlı kalmıştır. Edebi ürünler daha çok dini kesimler ve sufi tarikatlarıyla sınırlı kalmıştır. Ancak 1920 sonrasında bu klasik şiir biçimine ek olarak değişik edebi türler ortaya çıkmaya başlamıştır. 1920'lerin başında, şiirde klasik biçimi koruyan, fakat politik ve sosyla temaları işleyen klasisizm akımı doğdu. 1930'dan sonra ise Arapça vezin, pençe (beşli) denilen ve o ana kadar sözlü edebiyatta kullanılan vezinle değiştirildi. Aynı dönemde serbest vezin de ortaya çıktı.<ref name="Hoşmend">Hoşmend Osman, "Kültür ve Politika: Irak'ta Kürt Yayınları(1918-1949), Studia Kurdıca dergisi, 1990 sayı 6</ref>
 
Hikâye Kürt edebiyatında 1920'lerin ortalarında ortaya çıktı ve önemli bir adım oldu. Kürt edebiyatında hikâyenin ortaya çıkmasının ilişkin iki hipotez ileri sürülmüştür. Birinci hipoteze hikâye, göre halk masallarının yeni bir türe evrilmesidir.<ref>A.Secadi, Dagekani Edebi Kurdi (Kürt Edebi Metinleri), Bağdat, 1977 aktaran Hoşmend Osman, "Kültür ve Politika: Irak'ta Kürt Yayınları (1918-1949), Studia Kurdıca dergisi, 1990 sayı 6</ref> İkinci hipotez ise 19. yüzyılda Avrupa'da ortaya çıkan yazın türlerinin etkisi olduğu şeklindedir.<ref>H.Arif, Çiroki Huneri Kurdi (1925-1960), Bağdat, 1977)s. 11 aktaran Hoşmend Osman, "Kültür ve Politika: Irak'ta Kürt Yayınları (1918-1949), Studia Kurdıca dergisi, 1990 sayı 6</ref><ref>M.Xeznedar, "Henne le Şirezkani Defteri Rexnem" (Eleştiri Defterimden Birkaç Not), Defteri Kurdewari, No 3, Bağdat, 1977, s2. aktaran Hoşmend Osman, "Kültür ve Politika: Irak'ta Kürt Yayınları(1918-1949), Studia Kurdıca dergisi, 1990 sayı 6</ref> Sözlü geleneğe referansta bulunmayan ilk hikâyeler, daha çok sosyal ve politik durumun eleştirisi niteliğindedir. Irak'ta yayınlanan ilk hikâye Cemil Saib'in Le Xewma (Rüyamda) adlı hikâyesidir. Bu hikâye [[Mahmut Berzenci|Şeyh Mahmud]]'un iktidarı sırasındaki (1922) sosyal hayatı anlatır. Hikâye 26.6.1925 tarihli Jiyaname dergisinde yayınlandı. İkinci hikâye ise 1926'da A. Muhtar Caff'la yazılan ve 1970'te yayınlanan, şehir kurumlarının yozlaşmasının bir eleştirisi olan Meseleyi Wijdan (Vicdan Meselesi)'dir.<ref name="Hoşmend" />
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Kürt_edebiyatı" sayfasından alınmıştır