Yeme bozuklukları: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
YBot (mesaj | katkılar)
k Silinmiş şablona verilen bağlantı kaldırıldı
Cenk Çetin (mesaj | katkılar)
Gerekçe: + telif hakkı ihlali http://www.diyetonline.com/ATIPIK_YEME_BOZUKLUKLARI-makale-17.aspx
1. satır:
{{TıpUyarı}}
'''<nowiki>{{Başka dilden çevrilmekte}}</nowiki>'''{{Hastalık bilgi kutusu
{{Hastalık bilgi kutusu
| Hastalık adı = Yeme bozuklukları
| Resim =
Satır 18 ⟶ 19:
}}
 
'''Yeme bozuklukları''', yetersiz ya da aşırı gıda alımı içerebilen, diğer yandan ruhsal etkilere dayanan ve fiziksel sonuçlara yol açabilen bir hastalıktır. ABD'de 5 ila 10 milyon kadın ve 1 milyon civarında erkeğin yeme bozukluğundan etkilenmiş olduğu tahmin edilmektedir<ref>Alternative Medicine review, 2002 Jun;7(3)184-202 PMID 12126461</ref>. DSM-IV-TR (The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) ( Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatiksel El Kitabı)’nin tanı ölçütlerine göre yeme bozuklukları; Anoreksia nervosa,bulimia nervosa, atipik yeme bozukluğu olarak üçe ayrılmaktadır.<ref name=http://www.rafinera.com/tr>{{web kaynağı|soyadı1=bilge|ad1=mine|başlık=Yeme Bozukluklarında Beslenme|url=http://www.rafinera.com/tr/yenilikler/yeme-bozukluklarinda-beslenme|website=http://www.rafinera.com/tr|erişimtarihi=11.03.2015}}</ref>
'''Yeme bozuklukları''', insanın fiziksel ve ruhsal sağlığını olumsuz yönde etkileyen anormal yemek alışkanlıkları olarak tanımlanan ruhsal bozuklara verilen genel addır. Kişinin kısa sürede çok miktarda yemek yediği tıkınırcasına yeme bozukluğu, çok az yediği ve bu nedenle düşük vücut ağırlığına sahip olduğu [[anoreksiya nervoza]], çok yediği sonrasında ise yediklerinden kurtulmaya çalıştığı [[bulimiya nervoza]], gıda olmayan maddeleri yediği pika hastalığı, yediklerini geri çıkardığı geviş getirme bozukluğu, bazı yemekler için iştahsızlık gösterdiği seçici yeme bozukluğu ve diğer yeme bozukluklarını içermektedir. [[Anksiyete bozukluğu|Anksiyete bozuklukları]], [[depresyon]] ve [[madde bağımlılığı]] yeme bozukluğu yaşayan insanlarda yaygın olarak görülmektedir. [[Obezite]] yeme bozuklukları içerinde bulunmamaktadır.
 
Anoreksiya nervoza beden yapısında ağır bir bozuklukla karakterize olan, zayıf olma adına sıklıkla ölesiye açlık sınırına getiren, beden imgesinin bozulduğu bir durum iken; bulimiya nervoza denetimi yitirmiş olma duygusunun eşlik ettiği, yineleyen, büyük miktarlarda yeme atakları ile karakterize bir durumdur. Bulimiya nervoza'nın sıklığı, anoreksiya nervozadan daha yüksektir. Başlangıç yaşı genellikle anoreksiya nervozadan daha geç, ergenliğin sonları ya da erken erişkinliktedir. Ayrıca bulimia nervoza'da kilo çoğunlukla normal sınırlardadır. Bulimia nervoza hastalığının prognozu anoreksiya nervozaya göre daha iyidir.
Yeme bozukluklarının nedeni tam olarak bilinmemektedir. Ancak, biyolojik ve çevresel etmenlerin etkili olduğu görülmektedir. Zayıflığın idealleştirilmesinin yeme bozukluklarının ortaya çıkmasına katkıda bulunduğu düşünülmektedir. Dansçıların yüzde 12'si yeme bozukluğu yaşamaktadırlar. Cinsel istismara uğramış kişilerde yeme bozukluğunun ortaya çıkması daha olasıdır. Pika ve geviş getirme bozukluğu gibi bazı bozukluklara zihinsel engelli kişilerde daha çok rastlanmaktadır. Tek bir seferde ancak bir yeme bozukluğu teşhis edilebilmektedir.
 
Atipik yeme bozuklukları tıkınırcasına yeme sendromu ve gece yeme sendromu olarak 2'ye ayrılabilir. Gece yeme sendromunda  en karakteristik özellik; gece düzenli uyku olmaması ve günlük enerjinin oldukça önemli kısmının gece tüketilmesidir. Tıkınırcasına yeme bozukluğu; kısa bir sürede  aşırı  miktarda besin tüketilmesi ve bu esnada kişinin kendini kontrol dışı hissetmesidir. Atak esnasında kontrol  edememe söz konusudur.<ref>{{web kaynağı|başlık=ATİPİK YEME BOZUKLUKLARI|url=http://www.diyetonline.com/ATIPIK_YEME_BOZUKLUKLARI-makale-17.aspx|website=http://www.diyetonline.com/|erişimtarihi=11.03.2015}}</ref>
Birçok yeme bozukluğu için tedavi başarılı sonuçlanmaktadır. Tedavi danışmanlık, uygun bir diyetin izlenmesi, normal seviyede egzersiz yapılması ve gıdaların ortadan kaldırılması için gösterilen çabanın azaltılmasını içermektedir. Nadiren hastanede tedavi gerekebilir. Yeme bozukluğuyla beraber ortaya çıkan bazı semptomların ortadan kaldırılması için ilaç tedavisi uygulanabilir. Beş yıl içinde anoreksiyadan muzdarip kişilerin yüzde 70'i, bulimiyadan muzdarip kişilerin yüzde 50'si sağlığına kavuşmaktadır. Tıkınırcasına yeme bozukluğu hastalarının iyileşme oranı kesin olarak bilinmemekle birlikte yüzde 20 ile yüzde 60 arasında olduğu tahmin edilmektedir. Bulimiya ve anoreksiya ölüm riskini artırmaktadırlar.
 
Gelişmiş ülkelerde tıkınırcasına yeme bozukluğu her yıl kadınların yüzde 1.6'sını ve erkeklerin yüzde 0.8'ini etkilemektedir. Bir yılda genç kadınların yüzde 0.4'ü anoreksiyaya, yüzde 1.3'ü bulimiyaya yakalanmaktadır. Bütün ömürleri boyunca kadınların yüzde 4'ü anoreksiya, yüzde 2'si bulimiya ve yüzde 2'si tıkınırcasına yeme bozukluğu yaşamaktadırlar. .Anoreksiya ve bulimiya kadınlarda erkeklerden on kat daha fazla görülmektedir. Çocukluk sonrası ve yetişkinlik öncesi dönemde ortaya çıkmaktadırlar. Diğer bozukluklarla ilgili oranlar bilinmemektedir. Oranların daha az gelişmiş ülkelerde daha düşük olduğu görülmektedir.
 
== Sınıflandırma ==
Bulimiya nervoza; aşırı yeme ve yenilen gıdanın vücuttan atılması olarak tanımlanan ve ayrıca, kişinin kilosunun veya vücut şeklinin kendine verdiği değeri oldukça etkilediği bir bozukluktur. Gıdanın vücuttan atılması kişinin kendi kendine tetiklediği kusma, aşırı egzersiz veya idrar söktürücü, lavman, kabız giderici ilaçların kullanılması yoluyla olabilir. Anoreksiya nervoza, şişman olma korkusunun eşlik ettiği, yemek yemenin son derece kısıtlanması ve aşırı kilo kaybı durumudur. Aşırı kilo kaybı, kadınlarda ve adet görmeye başlamış kızlarda [[amenore]] olarak adlandırılan menstrüasyonun durması durumunu sıklıkla ortaya çıkarmaktadır. Önceleri amenore bu bozukluk için mecburi bir kriter olsa da; erkekleri, menopoz geçirmiş veya başka sebeplerle adet görmeyen kadınları kapsamadığı için artık bir tanı ölçütü olarak görülmemektedir. DSM-5 iki anoreksiya nervoza tipi belirtmektedir: kısıtlayıcı tip ve tıkınırcasına yeme/çıkarma tipi. Kısıtlayıcı tip anoreksiya nervoza hastaları gıda alımını sınırlarlar ve tıkınırcasına yemezlerken; tıkınırcasına yeme/çıkarma tipi anoreksiya nervoza hastaları yemek yemeleri üzerindeki kontrolü en azından ara sıra kaybeder ve bu oburluk dönemlerini daha sonra telafi etmeye çalışabilirler. Tıkınırcasına yeme/çıkarma tipi anoreksiya nervoza ve bulimiya nervoza arasındaki en önemli fark kişinin vücut ağırlığıdır. Tıkınırcasına yeme/çıkarma tipi anoreksiya nervoza tanısı konan hastalar zayıfken, bulimiya nervoza hastalarının vücut ağırlığı normal bir insanın vücut ağırlığından obez bir insanın vücut ağırlığına herhangi bir değer alabilir.
 
=== ICD ve DSM ===
Bu yeme bozuklukları [[ICD-10]], [[DSM|DSM-5]] gibi standart tıbbi el kitaplarında zihinsel bozukluk olarak tanımlanmışlardır.
* [[Anoreksiya nervoza]] (AN),
 
== İstatistikler, araştırmalar ==