İran İslam Devrimi: Revizyonlar arasındaki fark

Devrimin nedenleri arasında Şah yönetiminin halk arasında popüler olmaması ve son zamanlarda Şah'ın özellikle ABD'li yetkililerle fazlaca içli dışlı olması sayılabilir. Aslında güç düşüncesi ve şeriat isteği mollalar tarafından güce kavuşmak için eski zamanlardan beri sürüyordu. Ancak kısa süren ikinci monarşi döneminin ardından [[Tebriz]]'den gelen [[Sattar Han]] ve [[Bagir Han]] komutasındaki Kuvayı milli Tahranı ele geçirdikten sonra şeriat yanlısı mollalar yargılanmış, [[Şeyh Fazlullah Nuri]] idam edilmiş ve şeriatçılar böylece bastırılmışlardı. bu baskı şiddetli bir şekilde [[Rıza şah]] döneminde de sürmüş oğlunun döneminde ise daha serbest kalmışlardı. 1902 doğumlu Humeyni, özellikle [[Ak Devrim]]'in ardından kadınlara oy hakkı verilmesiyle beraber ülke içindeki Batı nüfuzunu bahane ederek, Şah'ın politikalarına açıkça karşı çıktı ve İslam'ın uzlaşmaz bir şekilde devlet politikası olması gerektiğini belirtti. 1960'larda sürgüne gönderilen Humeyni önce Türkiye'de, sonra Irak'ta kaldı. 1978'de Saddam Hüseyin Humeyni'yi Irak'tan kovunca ABD tekeliyetinden çekinen Fransa ona sahip çıktı.

[[Dosya:AliShariati.jpg|[[Ali Şeriati]], devrimin ana felsefecisi olarak kabul edilen ve İslami [[Marksizm]] tarzı düşünceler yürütmesiyle ünlenen yazar.|thumb]]

[[Dosya:Flag of Iran.svg|İran'ın devrimden sonraki bayrağı. Humeyni'nin emriyle şahlığın simgesi olarak düşünülen amblem kaldırılmış ve "Allah" yazısı amblem şekline getirilmiş, ayrıca devrimin zafere ulaşmasının tarihi olan, İran takvimine göre 22 Bahman (11 Şubat)'ı simgeleyen 22 kez "Allah-u Ekber" yazısı bayrağa ilave edilmiştir.|thumb|left]]

 

Humeyni devrimden önce [[Paris]]'te kaldı. 1 Şubat 1979'da İran'a milyonların katıldığı bir karşılamayla dönen Humeyni, cumhurbaşkanlığına getirildi ve ömür boyu devletin dini ve siyasi lideri olarak kaldı. Devrim sırasında ilk önce [[liberal]], [[solculuk|sol]] ve dini gruplar Şah'ı devirmek için birleşmiş, Şah'ın devrilmesinden sonra ise iktidara yükselen [[Ayetullah Humeyni]], muhalif liderleri ve grupları ortadan kaldırmış veya sindirmiştir. Devrimin oluşum sürecinde rantiyeci devlet modelinin petrol krizleri sonucunda çökmesi etkili olmuştur. Muhammed Rıza Şah'ın İranın gereksinimleriyle örtüşmeyen tarım politikaları kırsaldan Tahran'a göçü hızlandırmış ve büyük kentlerde siyasi İslam'a yönelen bir alt sınıf yaratmıştır. İran Devrimi'nin oluşumunda Amerika'nın İnsan Hakları Politikası ivmeyi arttırıcı bir rol oynamıştır. Aydınlar yayınladıkları açık mektuplarla [[demokratikleşme]] isteklerini belirtirken, ABD'nin de bu süreçte Şah'a baskı yapacağını düşünmekteydiler. Devrim sürecinde farklı gruplar şahı devirme amacıyla birleşmiş, İslamcılar bu süreç içinde güçlenerek devrimi bir İslam Devrimi'ne ve demokrasi sloganıyla solcu, muhafazakar, aydın grup ve halkı birleştirerek zafere ulaştıkları diğer grupları saf dışı bırakarak sonunda dünyanın en acımasız diktatörlüklerinden birine dönüştürmüşlerdir. Devrim sonucunda İran bayrağından yüz yıllar ve kimi yazara göre binlerce yıldır İran’ın simgesini oluşturan [[Aslan ve Güneş]] amblemi kaldırılmış yerine İslam cumhuriyeti amblemi olan "Allah" yazısının logo şekli konmuş ve çeşitli itirazlara neden olmuş ancak varlığını günümüze kadar sürdürmüştür. Devrim zafere ulaştığında 5yaşında küçük bir kız olan [[Marjane Satrapi]] kendi yaşadıklarını kitabının ardından [[Persepolis (film)]] adlı animasyon filmi olarak beyaz perdeye taşımış ve dünya çapında geniş yankıya neden olmuş Canes Film festivalinde Jüri özel ödülüne layık görülmüştür.<ref>Robin Wright: The Last Great Revolution/ Turmoil and Transformation in İran;2000 ABD, Çeviri: Şeniz Türkömer, Son Büyük Devrim;2001, Doğan Yayıncılık ISBN 975-6612-05-3</ref>

 

== Süreç ==