Veli Mahmud Paşa: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
|||
25. satır:
Tekindağ, Şehabeddin (2003) "Mahmud Paşa" ''Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt: 27, Sayfa: 376-378'' Ankara:TDV yayınları. Online:[[http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c27/c270262.pdf]]</ref> <ref name="yasamyapit"> Birışık, Abdülhamit (1999) "Mahmud Paşa" ''Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi'', İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.70-71 ISBN 975-08-0072-9</ref> Zamanında hazırlanmış olan ''Ecthesis Chronica'' ve ''Historia Patriarchia'' adlı kroniklere göre [[Sırp]] asıllıdır. Kardeşi Michael Angelovic, Sırp despotunun önde gelen adamlarından biridir <ref name="stavrides">Stavrides, Théoharis (2001), ''The Sultan of vezirs: the life and times of the Ottoman Grand Vezir Mahmud Pasha Angeloviç (1453–1474)'', Brill</ref> ve birçok modern tarihçi de bunu kabul etmektedirler.<ref name="finkel">Finkel (2006), say. 79</ref><ref>Gabriel Piterberg, Teofilo F. Ruiz, Geoffrey Symcox, ''Braudel revisited: the Mediterranean world, 1600-1800'', say. 93</ref>. [[Aşık Çelebi]] "[[Tezkire]]"'si ve [[Taşköprülüzade]] tarihine göre <ref>Taşköprülüzade (1852/1853), ''El Shakayık el-numaniyya'', İstanbul (Osmanlıca)</ref> aslı [[Hırvat]]tır ve buna katılan modern yabancı tarihçiler de bulunmaktadır <ref>Miller, Barnette (1941).''The Palace school of Muhammad the Conqueror''. Harvard University Press. say. 7.</ref>Trabzon Rum İmparatoru David’in başmâbeyincisi, filozof Georgios Amiroutzes ile teyze çocukları olduğu iddiası da kaynaklarda bulunmaktadır. Bazı kaynaklarda ise babasının Nabirda'dan Michael Angelus olduğu ve ailenin [[Teselya]]’nın Sırp despotlarından Angeliler’e mensup bulunduğu da belirtilir. Kendisine ait 1463 tarihli bir pençede ismi Mahmûd İbn Abdülhay şeklinde yazılıdır.
Büyük olasılıkla 1420'de [[Balkanlar]]’ın orta kesiminde, bugün [[Kosova]]’nın batısında yer alan [[Nobırda]] adlı bir kasabada doğmuştur. Gününün Rum tarihçisi [[Laonikos Halkokondiles]] göre 1427'de Osmanlıların Sırbistan Despotluğu'nu ellerine geçirdikleri yılda, onun annesi ile birlikte Yenidağ"'dan (modern [[Nobırda|Nobırda veya Novo Brdo'dan]]) [[Semendire]]'ye kaçmakta iken [[II. Murad]]'ın beylerinden Mehmed Ağa tarafından esir alındığı ve [[Edirne]]'ye getirildiği belirtmektedir.<ref name="yasamyapit"/>
Edirne'de bir müddet Mahmud Ağa'ya bağlı olarak müslüman bir eğitim gördü. Çok geçmeden çalıkanlığı ve zekası ile isim yaparak devşirme olarak Edirne'deki saray [[enderun]] okuluna alınıp orada eğitim görmeye başladı. Bir söylentiye göre enderunda iken Sultan [[II. Mehmed]] hizmetine verildi.<ref name="
Çıkma yaptıktan sonra yeniçeri subayı olarak askerlikle uğraşıp Ocakağalığı rütbesi kazandı. 1453 [[İstanbul'un fethi]] sırasında Anadolu Beylerbeyi İshak Paşa komutasında [[Edirnekapı]] bölgesinden [[Yedikule]]’ye uzanan kesiminde görev alarak kuşatmaya katıldı. Bu kuşatmada yararlılık ve askeri başarılar gösterek isim yaptı. 1454'de [[Rumeli Beylerbeyi]] oldu. Veli Mahmud Paşa bu görevi birinci sadrazam olduktan sonra da ifa etmeye devam etmiştir. Birinci defa sadrazamlıktan ayrılıncaya kadar sadrazamlık ile Rumeli Beylerbeyi görevlerini birlikte üzerine almıştır.<ref name="TDV"/><ref name="yasamyapit"/> == Birinci sadrazamlığı ==
Satır 37 ⟶ 39:
Fakat çok otoriterli tarihçiler bunu kabul etmemektedirler. 1453'de Çandarlı Halil Paşa'nın idamından sonra [[Zağanos Paşa|Zağanos Mehmed Paşa]]'nın sadrazamlığa getirildiğini ve ancak onun 1456 yılında [[Belgrad]] muharebesindeki başarısızlığı dolayısıyla görevden aziledilmesi ile 1456'da ikinci vezir olan Veli Mahmud Paşa'nın sadrazam olduğunu bildirirler.<ref>Veli Mahmud Paşa'nın 1456'da sadrazam olduğunu belirten eserler arasında eski tarihçiler Kritoboulus, ''Historıae'', say. 87-88; İbni Kemal, (haz. Şeraffeddin Turan") (1957) ''Tevarih-i Ali Osman 3 Cilt'', Ankara:Türk Tarih Kurumu say.121; Oruç Beg (Haz. Nihal Atsız) ''Oruç Beg Tarihi'', İstanbul olduğu gibi ve günümüzün otoriter tarih kaynakları arasında Halil İnalcık, ''Fatih Devri'', say.135; Halil İnalcık "Mehmed II", ''İslam Encyclopedia 2. Ed.'' Cilt.7 say.978; Théoharis Stavrides, (2001), ''The Sultan of vezirs: the life and times of the Ottoman Grand Vezir Mahmud Pasha Angeloviç (1453–1474)'', Brill say.59; bulunmaktadır. Halil İnalcik (2009), son eserinde (say. 110) "Fethin ertesi gün veziriazam Çandarlı hemen azil ve tevkif olundu. Yerine Zağanuz geçti" denilmektedir.</ref>
Mahmud Paşa sadrazamlığı sırasında Fatih Sultan Mehmed stratejisini çizdiği Balkan egemenliğini ele alma sorunları ile yakından ilgilendi. 1456'da Zaganos Paşa'nın Macarlara karşı Belgrat seferindeki başarısızlığından sonra Mahmud Paşa önce Sırbistan sorunu ile ilgilenmek zorunda kaldı. <ref name="yasamyapit"/>
1458'de Sırp Despotu Brankoviç ölmesi ile Osmanlı Devleti ile Macar Krallığı arasında mücadele yeniden canlandı. Sırp Despotluğu içinde, bir grup Macar tarafını ve diğer bir grup Osmanlı tarafını tutmaktaydı. Mahmud Pasa Sırp meselesinin halledilmesiyle görevlendirildi. Kendi parasıyla techiz ettiği Rumeli askerine Anadolu askerini ve padişahın yolladığı 1000 yeniçeriyi katarak 1458’de Sırbistan Seferi'ne girişti. 1458'de Mahmud Paşa Sırbistan Seferine çıktı. Reşav, Kuruca, Ostrovica, Durnik ve Güvercinlik (Golubac) kalelerini zaptetti. Ama Semendire'ye ele geciremedi. Sirp Despotlugu böylece tamamıyla işgal edilerek Osmanlı Devleti'ne ilhak edildi. Temmuz 1458) Macaristan’a akıncılar gönderdi. Ardından Üsküp’te bulunan padişahın yanına döndü.<ref name="dallog">[http://www.dallog.net/tdsa1/mahmudpaşa.htm Veli Mahmud Paşa'nın hayat özeti]</ref><ref name="yasamyapit"/>
1458'de [[Mora Despotluğu]] içinde taht kavgası çıktı. Despotluk iddiacılarından Thomas Osmanlı Devleti himayesini istedi ve rakibi Demetrios Venediklilerin desteğini almıştı. Önce 1458'de Fatih Mora seferine çıktı. 1460'da ise Mahmud Paşa Fâtih’le birlikte İkinci Mora Seferine çıkarak, despotluk başkenti [[Mistra]]’nın fethini gerçekleştirdi. Fakat Venedikliler Nauplia, [[Koron]], [[Modon]] vb kaleleri ellerinde tuttular.<ref name="dallog"/><ref name="
Sonra Anadolu'da bulunan eski Bizans ve İtalyan Ceneviz deniz koloni kalıntılarına karşı seferlere başladı. Mahmud Paşa Fâtih ile birlikte yaptığı seferlerde [[Amasra]] 1459'da, [[Sinop]] ve [[Trabzon]] 1461'de Osmanlı Devleti eline geçirilmesini sağladı. Böylece 1204'den itibaren hükümet süren [[Trabzon Rum Devleti]]'de ortadan kaldırıldı.<ref name="dallog"/><ref name="yasamyapit"/>
1462’de Eflak Voyvodası, "Kazıklı Voyvoda" olarak da anılan, [[III. Vlad]]'ın gönderilen Osmanlı elçisi Hamza Paşa'yı kazığa çaktırıp idam ettirmesi dolayısı ile Mahmud Paşa bir Eflak seferine çıktı. [[Târgovişte gece baskını]] öncesinde II. Mehmed tarafından gönderildiği seferde III. Vlad tarafından bozguna uğratıldi.<ref>Florescu, R. Radu; McNally, T. Raymond, Dracula: Prince of many faces - His life and his times, Little, Brown and Company, Boston, MA, 1989. ISBN 978-0-316-28656-5 s.135</ref>
Satır 69 ⟶ 71:
İbn-i Kemal ve Behişçi adlı tarihçiler ise Mustafa ile sadrazam arasında anlaşmazlık olduğunu doğrulasa da bu olayı ve idam nedeninin bu olay olduğunu tam olarak doğrulayamamaktadır. Ancak Meali "Hürname" adlı eserinde Mustafa'nın ölüm döşeğindeyken Lalası "Ahmed Bey"'i çağırıp ölümünden Veli Mahmud Paşa'nın sorumlu olduğunu ve intikamının alınmasını vasiyet ettiğini yazmaktadır.<ref name=tarih>[http://blog.milliyet.com.tr/sehzade-olduren-pasa/Blog/?BlogNo=180175 Milliyet Tarih-"Şehzade Öldüren Paşa" 15.05.2009]</ref><ref name="yasamyapit"/>
Diğer bir hikaye'de şöyledir.Mustafa'nın ölümü akabinde sadrazam idam edilmeyip ilk başta görevinden alınmıştır. Ancak Mustafa'nın ölümü sonrası herkes taziyelerini sunarken Edirne'den Mahmut Paşa padişahtan izin almadan saraya gelip Fatih'in karşısına çıkmış ve başsağlığı dileyip padişaha "Şehzade Mustafa
== Eserleri ==
1459'da II. Mehmed İstanbul'u imar için bir girişime başladı. Devlet ricalini toplayarak onlardan vakıf yerleri yapmalarını, imaretler ve imar yerleri yapmalarını istedi.
Padişahın bu direktiflerine uyan veziriazam Veli Mahmud Paşa şehrin en güzide alışveriş merkezi olarak, günümüzde de bu durumunu koruyan, "Mahmud Paşa Sitesi"'ni vücuda getirtti. Burada ek hizmet olarak cami, medrese ve imaret yaptırdı. Bu halka açık hayır tesislerin finansmanına kurduğu Ankara'da günümüzde Anadolu Medeniyetleri Müzesi olan ''Mahmud Paşa Bedesteni'' de Veli Mahmud Paşa tarafından yaptırılmıştır. ==Kaynakça ==
| |||